Þjóðviljinn - 06.06.1979, Side 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 6, júni, 1979
,,Iðna5uriiin verður vaxtar-
broddur atvinnulífsins”
Pétur Sæmundsen, bankastjóri, í samtali um skýrslu
samstarfsnefndar um iðnþróun
Helsta vandamál is-
lensks iðnaðar í dag er hin
lága framleiðslujfram-
leiðni sem hefur þær af-
leiðingar að hann er ekki
samkeppnisfær og þar af
leiðandi getur ekki borgað
sinu starfsfólki betur en nú
er. Við getum ekki gert þvi
skóna, að iðnaðurinn verði
sá vaxtarbroddur í at-
vínnulifinu, sem oft er tal-
að um, nema að sjá jafn-
framt til þess að hann
verði ekki lág-launa at-
vinnugrein.
Þannig mæltist Pétri Sæmund-
sen bankastjóra i Iðnaðarbank-
anum er Þjóðviljinn spjallaði við
hann morgunstund eina um mál-
efni iðnaðarins og þá sérstaklega
það sem viðkemur gengismálum
og lánamálum hans. Pétur er
jafnframt formaður stjórnar (Jt-
flutningsmiðstöðvar iðnaðarins
og átti sæti i samstarfsnefndinni
um Iðnþróun.
Aukið rekstrarf jármagn
Pétur var spurður fyrst að þvl
hvernig ætti að auka framleiðn-
ina og bæta aðbúnað iðnaðarins.
— Hvað viðvikur iðnaðinum al-
mennt þá skiptir auðvitað megin-
máli að hinn almenni aðbúnaður
iðnaðarins i efnahagskerfinu. sé
ekki lakari en aöbúnaður annarra
atvinnuvega. Það verður að taka
mið að þvi hvernig búiö er að iðn-
aðinum i samkeppnislöndunum
og kemur i þvi sambandi inn á
mörg mál svo sem styrki, lána-
mál o.fl.
Ég tel mjög brýnt að iðnaðurinn
fái aukið rekstrarfjármagn og
var nefndin þeirrar skoðunar og
leiðir rök að þvi að framleiðslu-
geta iðnaðarins er ekki fullnýtt
öðrum þræði vegna skorts á
rekstrarfjármagni. Þá fer það
eðlilega ekki á milli mála að fyr-
irtækin sjálf þurfa að fylgjast
með framvindunni i tækni og
framleiðsluháttum. Þetta snýr að
starfsfólkinu einnig þar sem það
hefur ekki átt kost nema á mjög
takmarkaðri fræðslu, fyrst og
fremst vegna þess að fyrirtækin
hafa ekki haft ráð á þvi aö veita
slikt.
Jöfnunargjaldið
— Nú er I skýrslu nefndarinnar
lagt til að jöfnunargjaldið svo-
nefnda verði hækkað um tima úr
3% I 6%. Hvaða áhrif hefur það á
þróun iðnaðarins?
— Það er rétt niðurstaða, sem
kemur fram i nefndarálitinu að
aðlögunartiminn gagnvart EFTA
og Efnahagsbandalaginu hefur
ekki nýst sem skyldi. 1 sumum
greinum iðnaðar er staðan jafn-
vel verri en hún var fyrir 1970,
þegar Island gerðist meðlimur i
EFTA. Skýringar ber að leita i
skorti á fjármagni og opinberum
stuðningi, en á sínum tima sam-
Rætt við tvo
nefndarmenn úr
samstarfsnefnd
um iðnþróun um
málefni iðnaðarins
þykkti Félag islenskra iðnrek-
enda inngönguna vegna þess að
loforð var gefið fyrir þvi að geng-
ið yrði að kröfum iðnrekenda ef á
móti kæmi stuðningur og auknar
fjárveitingar til iðnaðar. 1 fyrra
var siðan sett á jöfnunargjald
sem tekið er af innfluttum iðnað-
arvörum, sem tollar voru lækkaö-
ir á eða felldir niður samkvæmt
samningi Islands við EFTA.
Jöfnunargjald þetta var 3% og
var þvi miður ekkiákveðið að þvi
skyldi öllu varið til iðnþróunar.
Akveðið var að um það bil 1/3
hluti þess skyldi ganga til rikis-
sjóðs, vegna reiknaðrar útgjalda-
aukningar, sem álagning gjalds-
ins hefði fyrir rikissjóð. Þá var
ákveðið að stórum hluta gjaldsins
skyldi varið til þess að endur-
greiða útflytjendum iðnaðarvara
„uppsafnaðan söluskatt”, sem
samkvæmt núverandi söluskatts-
kerfi hleðst upp á ýmsum aðföng-
um og orku ofl.
Það má á hinn bóginn segja, að
þessum fjárhæðum hefði rikis-
sjóður átt að skila iðnaðinum á
sama hátt og hann t.d. endur-
greiðir tolla eftir ákveðnum regl-
um, sem ofteknir hafa verið, án
þess að fá til þess sérstakan
tekjustofn. Þessi uppsafnaði sölu-
skattur i kerfinu var lika aðalrök-
semdin fyrir þessu gjaldi. Og á
hana var fallist. Um aðlögunar-
gjaldið, sem hefur nýverið verið
samþykkt, gegnir öðru máli. Þvi
á eingöngu að verja til sérstakra
iðnþróunaraðgerða.
Rökstuðningur okkar i þessu
Pétur Sæmundsen
máli var upphaflega sá, að hér
væri um mótvægi af okkar hálfu
alls konar styrkja og annarrar
fyrirgreiðslu við iðnað i sam-
keppnislöndunum. Á þetta atriði
vil EFTA-EBE ekki fallast en
munu væntanlega sætta sig við
gjaldið, sem almennan stuðning
Framhald á 18. siðu
31.12.77 31.12.78 Aukning Aukning Hlutfallsl. skipting
Staða (m.kr.) (m.kr.) (m.kr.) (%) aukningar (%)
Landb 9.818 15.966 6.149 62,6 46.5
Sjávarútv.. 13.856 18.428 4.571 33.0 34,5
Iðnaður.... 2.566 4.092 » 1.526 59,5 11,5
Annað 260 1.252 992 381.5 7,5
26.499 39.738 13.238 50,0 100,0
Hlutfalls- skipting Landbúnaður Sjávarútvegur Iðnaður Annað 31.12.77 ..(%) . .37,1 . . 52,3 .. 9,7 .. 0,9 100,0 31.12.78 ' (%) 40.2 46,4 10.3 3,1 100,0
Tafla þessi sýnir endurkaup Seðlabankans á afurðarlánum I árslok
1978. Þar sést hvernig iðnaðurinn er með mikiu iægra hlutfall f saman-
burði við sjávarútveg og landbúnað.
Guðmundur Þ. Jónsson formaöur Landssambands iðnverkafólks:
,Forysta ríklsvalds forsenda
iðnþróunar
„Séð frá bæjardyrum
iðnverkafólks er megin-
vandinn í íðnaði nú sú
mannaf laþróun sem
dregin er upp í skýrslu
samstarfsnefndarinnar.
Þar kemur fram að iðn-
aðurinn mun væntanlega
þurfa að taka við um 3000
nýliðum í arðbær störf
fram til ársins 1982 miðað
við óbreytta þátttöku
kvenna. Haldi hlutur
þeirra hins vegar áfram
að vaxa, sem verið hefur,
þá verður þessi tala 3900.
Ef hins vegar er horft
aðeins til lengri tíma t.d.
til ársins 1987 þá hækkar
talan um 2400 og verður
6300 störf, sem skapa
þarf."
Þannig mæltist Guðmundi Þ.
Jónssyni formanni L.andssam-
bands iðnverkafólks i uþphafi
viðtals sem Þjóðviljinn fór fram
á að taka við hann vegna
útkomu skýrslu samstarfs-
nefndar um iðnþróun, en
Guðmundur sat i þeirri nefnd
og vegna þingsályktunartillögu
i ð n a ð a r r á ð h e r r a um
framkvæmd iðnaðarstefnu, sem
lögð var fyrir Alþingi nokkru
fyrir þingslit.
— Ég vil gjarnan að það komi
fram, sagöi Guðmundur, að
nefndarmenn I samstarfsnefnd-
inni lögðu sig mjög fram um að
skila sameiginiegu áliti og
nefndarstörf einkenndust ekki
af verulegum ágreiningi, þó svo
að mismunandi skoðanir væru
kynntar. Nefndarmenn voru
sammála um að það sem menn
væru sammála um skipti meira
máli en ágreiningurinn.
— Nú hefur þú nefnt hver er
helsti vandinn sem steðjar að
iðnaðinum, séð frá sjónarhóli
iðnverkafólks, með fullri
virðingu fyrir öðrum mikilvæg-
um vandamálum. Hverjar eru
lausnirnar á þessum vanda.
Hvernig á að búa iðnaðinn undir
að taka við þessum fjölda
nýliða?
Forysta ríkisvalds
nauðsynleg
— 1 skýrslunni eru sett fram
ákveðin markmið, sem þegar
hafa veriö kynnt I Þjóðviljan-
um. Þessum markmiðum
verður ekki náð nema til komi
veruleg forysta af hálfu rikis-
valdsins. 1 þvi sambandi ber að
leggja áherslu á að iðnaðurinn
njóti sambærilegrar fyrir-
greiðslu og litið sömu augum á
hann og qörar greinar atvinnu-
lifs i islenska efnahagskerfinu.
Það er staðreynd að það hefur
aldrei verið gert neitt sérstakt
fyrir iðnaðinn i þessu landi.
hann hefur verið hálfgerö horn-
reka og efnahagsráðstafanir
stjórnvalda hafa ekki miðast við
þarfir hans, þótt hann hafi hins
vegar notið góðs af sumum að-
gerðum sem framkvæmdar
hafa verið i þágu annarra
atvinnuvega. Ástandið er nú
orðið þannig aö ekki verður
lengur hjá því komist að taka
breint tillit til þarfa hans.
Sterkust rök fyrir þessu er aö
sjálfsögðu sú staöreynd að eng-
inn atvinnuvegur getur tekið við
Guðmundur Þ. Jónsson
fjölguninni á vinnumarkaðinum
nema iðnaðurinn.
Tollamál og
f járveiting íólestri
— Hver eiga þá aö verða
fyrstu skrefin til að jafna þennan
aðstöðumun?
— Ég vil nefna tvennt sem ég
tel mjög brýnt, þótt hér þurfi að
koma til ákafíega margar og
flóknar aðgerðir, en það eru
tollamál og fjárveitingar til iðn-
aðarins. Þar stendur iðnaðurinn
mjög höllum fæti.
Það er ekkert launungamál að
tollar á aðföng iðnaðarins, s.s.
hráefni, hjálparefni, rekstrar-
vörur, umbúðir, vélar, tæki
o.s.frv. er þróun samkeppnis-
iðnaðarins fjötur um fót. Nefnd-
in leggur brýna áherslu á að hér
komi til niðurfelling.
A sama hátt þá er ekki hægt
aö búast við neinni iðnþróun á
meðan iðnaðurinn er látinn sitja
i fjársvelti. Þegar taldar eru
allar fjárveitingar sem varöa
þróun atvinnuveganna þá hafa
framlögin meir en tifaldast frá
árinu 1973 hjá sjávarútvegi,
meir en áttfaldast i landbúnaði,
en ekki nema 6-faldast í iðnaði
þrátt fyrir tilkomu jöfnunar-
gjaldsins.
— Þarfekki að taka verðlags-
málin til einhverrar endur-
skoðunar aö þinu mati?
— Verölagslöggjöfin þarf að
vera þannig úr garði gerð að
islenskar iðnaðarvörur geti
verið samkeppnishæfar við
innfluttar samskonar vörur. t
mörgum iðngreinum er þetta
nokkurt vandamál. Kaupendur
iðnaðarvara festa frekar kaup á
innfluttum vörum, en þeim sem
framleiddar eru i landinu, og
þarf að haga verölagslöggjöf-
inni þannig aö kaupum er frekar
beint að innlendum vörum.
Mikilvægi menntunar
— Nú er I skýrslunni lögð
mikil áhersla á að framkvæmd
heildarstefnu I iðnaði geti ekki
komið til nema með breyttri
menntastefnu. Hver á aö vera
sú menntastefna sem styöur við
bakiö á iðnþróuninni?
— Hér kemur einkum tvennt
tii að minu mati. I fyrsta lagi
þarf aö auka og endurbæta
starfsþjálfun á vinnumarkaðin-
um sjálfum. Sérhæfing I iðnaði
hefur aukist mikið á undanförn-
um árum, sem krefst sérmennt-
aðs starfsliðs. Við hjá Lands-
sambandi iðnverkafólks Iiöfum
rætt mikiö um þetta og ályktað
á þingum. Hér þurfa fyrirtækin
sjálf að koma til og endur-
mennta sitt starfslið meö
námskeiðahaldf, I samvinnu við
samtök iönverkafólks.
I öðru lagi þarf að aðlaga
núverandi framhaldsskólakerfi
meir að þörfum atvinnu-
veganna og þá eðlilega iönaðar-
ins til þess að það unga fólk sem
er á leiö út úr skólunum sé betur
I stakk búið til að taka við
sérhæfðum verkefnum i iðn-
aðinum.
— Að lokum, Guðmundur. Nú
er i skýrslunni lögð megin-
áhersla á að auka framleiðni i
iðnaði. Hvernig snertir það
hagsmuni iðnverkafólks?
— Það er staðreynd að
framleiðni i islenskum iðnaði er
lág i samanburði við nágranna-
löndin. Það er hins vegar mis-
skilningur að aukin framleiðni
þýði aukið álag á einstakling-
inn. Með þvi að auka framleiðn-
ina þá verða fyrirtækin að bæta
skipulag og vélakost sinn, svo
og stjórnun sem I mörgum til-
fellum er mjög ábótavant. Hins
vegar er fyrirtækjunum gert
kleift að borga hærra kaup með
aukinni framleiðni og það eitt
varðar hagsmuni iðnverkafólks
stórlega.
Iðnverkafólk tekjulægst
Ég vil koma þvi að hér að
tekjur iðnverkafólks eru lægri
en annarra þjóðfélagshópa. Þó
svo að launataxtinn sé sam-
bæriiegur við það sem gengur
og gerist, þá eru möguleikar á
yfirvinnu I iðnaði nánast engir
og yfirborganir þekkjast þar
ekki I samanburði við aðrar at-
vinnugreinar. Iönverkafólk
kemur þvi út sem tekjulægsti
þjóðfélagshópurinn á Islandi.
Þessum vanda verður að okkar
mati ekki mætt með þvi aö auka
yfirvinnu og helgarvinnu,
’heldur aðeins meö þvi að bæta
aðbúnaö fyrirtækjanna svo
þeim verði mögulegt aö greiða
hærra kaup. Þó er ég ekki með
þessu að segja að iðnaðurinn
geti ekki borgað hærra kaup en
hann gerir i dag.
Að lokum vil ég segja þetta:
Ég legg mikla áherslu á það
þegar nýiðnaðarverkefni eru
valin, þá á það val að miðast við
aö sá iðnaður geti boðið upp á
góö kjör þannig að starfsfólk i
iðngreinum þurfi ekki að vera
eftirbátar annarra hvað varðar
kaup og kjör.