Þjóðviljinn - 06.06.1979, Page 13

Miövikudagur 6, júni, 1979 ÞJOÐVILJINN — SIÐA 13
,,Nú sparkaöi hesturinn i höfuö hans og ég varö hræddur um lif hans, en hann hló bara og sparkaöi i
hestinn á móti.”
Drykkjusiðir og
kynlíf víkinga
Hinn 21. júní árið 921
hélt arabíski aðals-
maðurinn Ibn Fadlan
ásamt föruneyti sínu frá
Bagdað áleiðis til Búlgar,
höfuðborgar Búlgara,
sem stóð á bökkum
Volgu. Hann var sendi-
maður kalifsins í Bagdað
til Búlgarakonungs.
Ferðin var löng og
erfið. Heimkominn tveim
árum síðar skrifaði Ibn
Fadlan opinbera skýrslu
til hirðarinnar í Bagd-
að um ferðina. Þar er
m.a. að finna fyrsta
vitnisburð sem vitað er
um af samfélagi og lífi
víkinganna.
Sjálft handritiö er týnt, en
hluta þess er að finna i siðari
tima ritum. Þekktast þeirra er
hið arabiska landafræði-lexikon
Jaktusar frá 13. öld. Fleiri brot
úr ferðalýsingu Ibn Fadlans, á
arabisku eða latinu, hafa fund-
ist með tið og tima.
Heimildasöfnun
Norskur prófessor, Per
Fraus-Dolus, tók sér fyrir hend-
ur að bera saman og safna öll-
um þeim þýðingum og útgáfum
sem vitað er um á meira en
þúsund ára timabili. Prófessor-
inn byrjaði að safna öllum
þekktum köflum saman árið
1951 og þýða þá og við það verk
var hann önnum kafinn þangað
til hann lést sex árum siðar.
Bandarikjamaðurinn Michael
Crichton gaf siðan út bók hSrna
um árið sem byggir á verki
norska prófessorsins. Bókin ber
nafnið „Mannæturnar” og
undirtitillinn er „Frásögn ara-
biska sendiherrans Ibn Fadlans
af ævintýrum með vikingum i
austurvegi og kynni hans af
verstu fjendum vikinganna.”
Crichton birtir i bókinni óstytta
útgáfu af þýðingum Fraus-
Dolusar með nokkrum smá-
breytingum, sem hann kynnir i
bókinni, ásamt skýringargrein-
um og eftirmála.
Víkingaríki
Þessi frásögn er heillandi,
næstum of góð til að vera sönn.
Ibn Fadlan rakst á hina
norrænu menn i verslunarplássi
við Volgu. Hann naut gestrisni
þeirra lengi, uns hann dróst inn i
ófyrirséða atburði. Leiðangur
var sendur af stað til að leggja
litlu vikingariki i Venden liö, en
á það herjaði frumstæður þjóð-
flokkur, sem vikingarnir köll-
uðu „wendol”.
Til að leiðangurinn yrði vel
heppnaður varð hann að saman-
standa af þrettán mönnum, þar
af einum útlendingi. Þvert gegn
vilja sinum var Ibn Fadlan val-
inn sem þrettándi maður, út-
lendingurinn. Höfðinginn hér
Buliwyf.
Svo vel vildi til að einn striðs-
manna kunni dálitið I latinu og
með aðstoð hans gat Arabinn
í þúsund ára
gamalli frásögn
Ibn Fadlans
hins arabíska
gert sér grein fyrir þvi sem
hann varð vitni að. Þar með var
grundvöllurinn lagður að einni
mest spennandi ferðalýsingu i
sögunni.
Sá kafli^sem oftast er vitnað i,
er hin nákvæma lýsing á
greftrun vikingahöfðingja.
Höfðinginn var settur i skip sitt
ásamt mat, vini og öllum vopn-
um sinum og ein af ambáttum
hans var valin til að fylgja hon-
um i dauðann. Menn höfðu kyn-
mök við hana sem siðasta
kveðjuvott til hins látna, rétt
áður en hún var færð um borð i
skipið. Síðan var eldur lagður i
skipið og brunaði það brennandi
útáhafið.. Þetta er með réttu
fræg lýsing.
Þarna er lika margt annað að
finna handa þeim sem hafa
áhuga á fornaldarsögu. Buliwyf
og menn hans gistu eitt sinn
vikingabæinn Trelleborg á
Vestur-Sjálandi. Nákvæm lýsing
Ibn Fadlans á þessum stað
kemur mjög vel heirmog saman
við þann uppgröft sem gerður
var þar 1948.
Norræn einkenni
Fyrir þá sem ekki hafa sér-
fræðiþekkingu i fornaldarsögu
er annað sem gripur hugann
meira: Lifsmáti vlkinganna og
afstaða þeirra til tilverunnar.
Norðurlandabúar kannast vel
við þau norrænu skapgerðarein-
kenni sem Ibn Fadlan furðaði
sig á.
Hann lýsir hinum norræna
manni sem óvenjulega kátri
manngerð — aðeins einu sinni
sá hann þá deila. Fylgdarlið
Buliwyfs reið um skóga og þá
tók Arabinn eftir þvi að menn-
irnir urðu verri i skapinu með
hverjum deginum sem leið.
Honum var sagt að það væri
vegna þess, að þeir heföu ekki
fengið neinn áfengan mjöö að
drekka lengi.
Þegar þeir loks komu tii
bæjar þar sem slfkir drykkir
fengust, drukku þeir sig þegar i
stað blindfulla. Einn þeirra varð
drukkinn þegar á hestbaki og
féll við þegar hann reyndi að
stiga af baki. „Nú sparkaði
hesturinn i höfuð hans og ég
varð hræddur um lif hans, en
hann hló bara og sparkaði i
hestinn á móti.”
Aöur höfðu þeir ferðast með
miklum flýti, en nú vék allt fyrir
drykkju og svefni og engum
fannst neitt merkilegt við það að
þeir sólunduðu þannig tveim
dögum. Engum nema Ibn Fad-
lan.
Flissandi af kæti
Hinn arabiski heimsmaður
átti bágt meö að skilja hið
barnalega i eðli norðurálfu-
búanna. Þegar þeir nálguðust
aðsetur Buliwyfs jókst eftir-
vænting þeirra svo mikið að þeir
fóru að haga sér eins og konur
eða börn i augum Arabans. ,,Eg
undraðist að sjá svo sterka og
hraustlega striðsmenn piskra
og hlægja eins og kvennabúr
kalifans, en þeim fannst þetta
bara eðlilegt.”
Arabanum þótti norrænu
konurnar of magrar. Hann gat
ekki skilið hversvegna þær voru
svona grannar, þvi hann sá þær
borða með bestu lyst. Hann tók
lika eftir þvi að þær voru hvorki
undirgefnar né skartgjarnar og
að þær blygðuðust sin ekki fyrir
greiðasemi sina við karlmenn.
Til að byrja með fann hann til
andúðar á þeim hætti viking-
anna að hafa kynmök við am-
báttir hvenær og hvar sem var
og i augsýn annarra. Slðar
vandisthann þessu og tók upp
sama háttalag sjálfur.
Við vitum að vikingunum var
umhugað um að einhver gæti
sagt eftirkomendum frá hetju-
dáðum samtimans. Dómurinn
yfir dauöum manni réðist siður
en svo af tilviljun. A undan sið-
ustu orrustu sinni kallaði Buli-
wyi Ibn Fadlan á sinn fund og
vildi fá að vita hvort það væri
satt að hann kynni að skrifa.
Hann skoraði siðan á Arabann
að vera varkár i orrustum og
sjá til þess að hann kæmist lifs
af.
Þegar Buliwyf var allur, var
Ibn Fadlan einn þeirra manna
sem hafði samfarir við ambátt-
ina ungu sem átti að fylgja hús-
bónda sinum i dauðann. Hann
bað hana að segja herra sinum,
þegar hún hitti hann, að honum
hefði auðnast aö skrifa. En hann
bætti við: „Eg veit ekki hvort
hún skildi það sem ég sagði, hin
eina skrift sem þessir norrænu
menn kunna eru rúnir i tré eða
stein og sllkt stunda þeir afar
sjaldan.”
Nú megum við þakka fyrir aö
Ibn Fadlan auðnaðist að færa
ferðasögu sina I letur. Frá-
sagnarlist hans jafnast að sjálf-
sögðu ekki á við Islendingasög-
urnar að skáldlegum slagkrafti.
En i staðinn er hún visindalega
nákvæm og gerir sitt besta til að
vera óhlutdræg, sem gerir það
að verkum að maður efast
aldrei um sannsögli Ibn Fad-
lans.
— 0 —
Claes Hylinger, höfundur
greinarinnar i Dagens Nyheter,
bætir við i eftirmála, að eftir
nokkurra daga leit á bókasafni
hafi hann i ýmsum bókum fund-
ið heimildir fyrir þrem fyrstu
köflunum i „Mannætunum”,
þar sem greftrun vikinga
höfðingjans er m.a. lýst, en það
sem á eftir komi I bók Crichtons
eigi þvi miður enga stoð I fræði-
ritum. Það liti þvl út fyrir að
vera i raun of gott til að vera
satt — einmitt eins og hann
óttaðist. Og hvaö þá um norska
prófessorinn Per Fraus-Dolus?
Hann virðist satt best að segja
ekki vera til.
-eös endursagöi úr DN
Kðpavngskaupstaðurra
Starfsmaður óskast
Kópavogskaupstaður óskar eftir
starfsmanni til þess að stjórna malbik-
unarvél og útlögn malbiks og oliumalar
i Kópavogi.
Reynsla við slik störf æskileg.
Umsóknir sendist til Bæjarverkfræðings
Kópavogs fyrir 15. júni n.k.
Bæjarverkfræðingur.
V antar
starismann
til starfa i mötuneyti flugmálastjórnar.
Laun samkvæmt launasamningum
Verkakvennafélagsins Sóknar.
Umsóknir sendist skrifstofu Flugmála-
stjórnar Reykjavikurflugvelli fyrir 10.
þ.m.
Flugmálastjóri
Iþróttakennara
vantar að grunnskóla Hellissands. Góð
kennsluaðstaða.
Upplýsingar gefnar hjá skólastjóra i sima
93-6682 og hjá formanni skólanefndar 93-
6605.
Skólanefndin
Aðalíundur
Sölusamband islenskra fiskframleiðenda
verður haldinn i hliðarsal Hótel Sögu
fimmtudaginn 7. júni n.k. og hefst kl. 10
árdegis.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Lagabreytingar.
Stjórn Sölusambands
islenskra fiskframleiðenda.
Frá Tónlistarskólanum
á Akranesi
Staða skólastjóra hjá Tónlistarskóla
Akraness er laus til umsóknar.
Umsóknarfrestur er ákveðinn til 20. júni
n.k. Nánari upplýsingar gefur formaður
skólanefndar Haukur Sigurðsson i sima
93-1211 eða 93-2459 frá 11. júni n.k.
Skólanefndin.
Tökum að okkur
'viðgerðir og nýsmiði á fasteignum. Smið-
• um eldhúsinnréttingar; einnig viðgerðir á
leldri innréttingum. Gerum við leka vegna
1 steypugalla.
’Verslið við ábyrga aðila.
TRÉSMIÐ AVERKSTÆÐIÐ
LBergstaðastræti 33, símar 41070 og 24613.