Þjóðviljinn - 16.06.1979, Síða 2

2 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Laugardagur 16. júní 1979
Af morgundeginum
Ámorgunerþjóðhátíðardagur tslendinga. Á
morgun er afmælisdagur Jóns forseta. Á
morgun verður það— líkt og á fæðingarhátíð
frelsarans, jólunum — að einhuga þjóð horfir
vonglöð framá veginn þó illfær sé um þessar
mundir, aurbleyta víða og — eins og sveita-
maðurinn sagði í sjónvarpinu á dögunum —
„ekkert hægt að komast fyrir drullu '. Á
morgun er 17. júní.
í fréttatilkynningu frá þjóðhátíðarnefnd er
það tekið fram að hátíðahöldin muni fara
f ram með sigildum hætti sem endranær, „með
nokkrum útúrdúrum þó".
Reynslan sýnir að það er grundvallaratriði,
þegar efnt er til þjóðhátíðahalds, að velja þá
, staði til gleðinnar er líklegir eru til að laða að
sér áhorfendur að gríninu, sem fremja á, því
eins og meðhjálparinn sagði forðum þegar að-
eins ein kelfing mætti til messu, en söfnuður-
inn, organistinn og presturinn létu ekki sjá
sig: „lllt er að messa þegar enginn mætir, en
messum samt".
Þjóðhátíðarnefnd setti því á laggirnar
þessu sinni sérstaka nefnd til að kanna það
hvert fólk, og þá einkum unglingar, hefðu
helst sótt á umliðnum öldum þegar til stóð að
gleðjast á góðri stund.
Fljótlega kom í Ijós að veruleg orsakatengsl
voru milli staðavals og þess fyrirbrigðis í
mannlíf inu, sem kallað hef ur verið ást. M.ö.o.
unglingarnir virtust helst vilja dvelja þar sem
þau gátu sem óáreittust látið sér þykja vænt
um hvert annað. Og þá var að finna þessa
staði.
Eftir yfirgripsmiklar rannsóknir komst
nefndin að þeirri niðurstöðu að í aldaraðir
hefði „Rúnturinn" í Reykjavík, gamli kirkju-
garðurinn og Nauthólsvíkin verið kjörstaðir
elskenda, en auk þess fjölmörg íbúðarhús
innan borgarmarkanna og heyhlöður hesta-
manna á vegum Fáks í Víðidal.
Ég hef þá sérstöðu að búa á þeim stað í mið-
borg Reykjavíkur, sem hægt er að fylgjast
náið með þróun utandyra-ástarlífs miðbæjar-
ins. Það blómstrar helst á Tjörninni og svo að
sjálfsögðu í gamla kirkjugarðinum, eins og
áður er getið. Sá sem f yrstur vakti á prenti at-
hygli á notagildi kirkjugarðsins til samdráttar
er vafalaust Þórbergur, enda eru þar öll skil-
yrði fyrir hendi til að „gera hitt" eins og
meistari Þórbergur kallaði það.
Af einhverjum óskiljanlegum ástæðum er
til fólk, sem lítur umsvif náttúruunnenda í
kirkjugarðinum hornauga, og dettur mér í því
sambandi í hug bókað svar tveggja unglinga,
sem lögreglan færði til yfirheyrslu vegna
„þessa athæfis" í umræddum kirkjugarði:
Húsnæðis í neyðunum
nauðsyn er að kætast.
Þegar liggjum við á leiðunum,
lífið og dauðinn mætast.
En hvað um það, þjóðhátíðarnefnd ákvað
sem sagt með hliðsjón af því hvað gamli
kirkjugarðurinn hefur alla tíð notið ómældra
vinsælda meðal æskufólks Reykjavíkurborg-
ar, að láta hátíðahaldið á morgun hefjast í
gamla kirkjugarðinum strax í fyrramálið.
Síðan verður slóð ástarinnar þrædd suður í
Nauthólsvík, en þar munu í „læknum góða"
valdir einstaklingar úr tveim þrýstihópum til
að leika listir sínar eins lengi og úthald leyfir.
Um kvöldið verður síðan farið á þann hluta
gamla Rúntsins, sem nefndur hefur verið
Hallærisplan og þarf ekki að efast um að þar
verður, ef að vanda lætur, góð gleði í þjóðhá-
tíðaranda.
Til stóð að hafa messu í einni af hesthús-
hlöðum Fáksmanna í Víðidal, en frá því var
horfið vegna þess að heybirgðir voru þrotnar
og skilyrði því ekki nægilega góð.
Hátiðahöldin munu án efa rísa hæst með
flutningi á Ijóði dagsins í hefðbundnum stíl.
Þetta Ijóð er jafnaðarlega ort af einhverju af
góðskáldum þjóðarinnar, sem er innundir hjá
nefndinni og er borgað ríflega fyrir.
Þessi Ijóðalestur er nefndur „Ávarp Fjall-
konunnar", og verður Ijóð morgundagsins ein-
hvernveginn svona:
ÉG ELSKA ÞIG tSLAND
ó island, ó land mitt, mín kæti, min kvöl,
min köllun, minn draumur, sem ætlar að
rætast,
mitt hjarta, minn hugur, minn bikar, mitt böl,
min básúna og harpa í hjartanu mætast.
ó hæðir, ódalir, ó firðir, ó fjöll,
ó fossar og jöklar með hátignar skalla,
ó klettur, ó drangur, þér trygglyndu tröll,
með trega ég sæll mér í skaut yðar halla.
Og óp mitt í fjarska, sem bergmálar blítt
mót bláhvitum himni í þögn sinnar stærðar
mun óma til baka sem notað og nýtt,
ég nýt þess við eld vorrar heilögu mærðar.
Já, nú verður fagnað á feðranna slóð,
vér förum á skallann þótt landsbúar svelti,
og æskan mun gleðjast svoástrík—og óð
æða um bæinn með veigar i belti.
En eftir að hátíð er gengin um garð
vér gáum til skýja og þungbúnir hugsum.
Hvað fengu þeir nýfæddu aftur í arð?
Ef til vill barasta kúkinn í buxum?
Flosi
Fréttaskyring
Á mánudag undirrita Carter og Brésnjef SALT-2
samkomulagið i Vínarborg. Samkomulaginu hefur
verið misjafnlega tekið, en stuðningsmenn slökunar-
stef nu og f riðsamlegrar sambúðar haf a yf irleitt tekið
því vel.
SALT er skammstöf un á Strategic arms limitations
treaty eða samkomulag um takmörkun langdrægra
vopna. Núverandi samkomulag er annað í röðinni
undir þessu heiti, það fyrra var gert 1972.
SALT-2 og
vígbúnadur
Bandaríkjanna
Draumsýn
1 raun er sú takmörkun sem
felst I samkomulaginu mjög lit-
il, i þaö minnsta hvaö Bandarik-
in varöar. Bandarikjastjórn er
um þessar mundir aö auka út-
gjöld sin til hermála og yfirlýs-
ingar hennar veröa æ herskárri
þegar taliö berst aö vörn
„bandariskra hagsmuna”.
Meginatriöi samkomulagsins
eru:
— Báöir aöilar lofa aö tak-
marka fjölda skotpalla fyrir
langdræg flugskeyti og
sprengjuflugvélar viö 2400 fram
aö áramótum 1981. Eftir þaö, og
þar til samningurinn gengur úr
gildi 1985 á talan aö vera 2250.
— Innan þessa heildarramma
eru ýmis ákvæöi um fjölda ein-
stakra geröa flugskeyta (eftir
þvi hvort þeim er skotiö af landi,
úr kafbátum eöa flugvélum).
— Sprengjuflugvélar mega
ekki bera fleiri en 28 flugskeyti
(cruise missiles) hver.
— Flugskeyti á landi megi
ekki bera fleiri en 10 kjarnaodda
hvert og flugskeyti um borö i
kafbátum ekki fleiri en 14.
— Meöan samningurinn er i
gildi leyfist hvorum aöilanum
um sig aö þróa eina nýja tegund
flugskeyta sem skotiö er af
þurru landi. Engin hliöstæö
ákvæöi gilda um ný flugskeyta-
kerfi i kafbátum.
Augljóst er aö samkomulagiö
nær mjög skammt i þá átt aö
takmarka vigbúnaöarkapp-
hlaupið eða fjölda kjarnorku-
vopna. Þykir sumum sem sam-
Vance utanrikisráöherra og Brown varnarmáiaráöherra kynna efni
samkomulagsins.
samkomulagi eða búast viö of
miklu af þvi. Frá þvi fyrra
SALT- samkomulagiö gekk i
gildi og til þessa árs fjölgaöi
kjarnaoddum Bandarikjahers
úr 4600 i 9000. Samkvæmt nýja
samkomulaginu er fjöldi þeirra
„takmarkaöur” viö 17000.
Þó SALT-2 samkomulagiö
gangi ekki lengra en þetta mun
Carter eiga erfitt meö aö fá
staöfestingu þingsins á þvi. Þaö
eru haukarnir i öldungadeildinni
sem kunna aö reynast honum
skeinuhættir. Þeir ráöa 1/4 at-
kvæöa i deildinni og þurfa litlu
aö bæta við sig til aö geta komið
i veg fyrir aö stjórnin fái þá 2/3
hluta atkvæöa sem hún þarf til
aö samkomulagið öölist gildi.
Ötti þeirra viö samdrátt i
bandariskum vigbúnaöi og vax-
andi yfirburöi Rússa viröist al-
gerlega úr lausu lofti gripinn.
Bandarikjamenn eru þegar
teknir til viö aö þróa þaö nýja
flugskeytakerfi sem samkomu-
lagiö leyfir þeim. Þaö nefnist
„MX blockbuster” og mun kosta
komulagiö miöi yfirleitt ekki i
þá átt.
Og veruleiki
Af þeim vigvélum sem nefnd-
ar eru i fyrsta liö ráöa Banda-
rikjamenn nú yfir 2058 (auk 224
sprengjuflugvéla sem hefur ver-
iö lagt). Samkvæmt samkomu-
laginu geta Bandarikjamenn þvi
beiniinis bætt viö sig fram til
1981. Þá þurfa Bandarikin aö-
eins aö losa sig viö 32 þeirra
sprengjuflugvéla sem hvort eö
er hefur veriö lagt.
Þá má og benda á aö þó sam-
komulagiö takmarki fjölda flug-
skeyta i sprengjuflugvélum viö
28, geta núverandi vélar aöeins
borið 20.
Þaö er þvi óþarfi aö fyllast
neinni bjartsýni yfir þessu
40 miljarða dollara. Banda-
rikjaher er lika aö flýta smiöi
kjarnorkuknúinna kafbáta af
geröinni Trident og þeirra
Trident-II flugskeyta sem viö á
aö éta.
Tíðindi af Austurvíg-
stöðvum?
Samkvæmt fjárlögum Carters
fyrir 1980 eru útgjöld til varnar-
mála aukin um 10 miljarða doll-
ara. Þaö er lika veriö aö þróa ný
tæki til „heföbundins striös-
reksturs”, þ.á m. nýja orustu-
þyrlu, Pershing-II flugskeyti,
þyrlu sem ætlaö er aö vinna á
kafbátum, og svonefnda X-M
skriödreka og fallbyssur.
Harold Brown varnarmála-
ráöherra spáir þvi, aö þaö fé
sem Pentagon fær til ráöstöfun-
ar veröi komiö upp i 178 milj-
aröa dollara eftir 5 ár, sem er
44% aukning miöað við 1979.
Það á aö heita svo aö meö
þessu sé veriö aö framkvæma
nauösynlega epdurnýjun. En
Bandarikjaher ætlar ekki aö
láta þar viö sitja. Hann ætlar aö
koma sér upp nýrri flotadeild á
Indlandshafi til að gæta hags-
muna Bandarikjanna i Miðaust-
urlöndum. Á flotadeild þessi aö
hafa aðsetur á eyjunni Diego
Garcia.
Þaö stendur lika til aö koma
upp herútboöskerfi sem haft
væri til taks ef meö þyrfti eöa ef
innleiða ætti herskyldu aö nýju.
Hefur Carter fariö fram á 5
miljónir dollara frá þinginu til
aö undirbúa þaö.
Hvaö sem liöur afvopnunar-
ræöum I Vin þessa helgi er þvi
ljóst að Bandarikin eru aö auka
vigbúnaö sinn til mikilla muna.
Og þráfaldlegar yfirlýsingar
bandariskra ráöamanna þess
efnis aö Bandarikin muni ekki
„þpla annaö tran” sýna lika
hvert markmiö þess vigbúnaöar
er.
(Heim.: Intercontinental Press,