Þjóðviljinn - 29.07.1979, Blaðsíða 16

16 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. júli 1979.
Kvikmyndagerð í Noregi
Litiö hefur borist hingaö til
lands af norskri kvikmynda-
gerö, þrátt fyrir þaö aö mjög sé
gumaö af skyldleika islensku og
norsku þjóðanna. Stjörnubió
hefur þó af og til synt eina ágæta
barnamynd frá frændum okkar:
Pabbi, mamma, börnog blll, og
ekki má gleyma framhalds-
myndaflokknum Svarti-Björn,
sem sýndur var i sjónvarpinu i
vor. Þar fór ekki á milli mála,
aö Norömenn kunna ymislegt
fyrir sér i' kvikmyndagerð.
Undanfarin ár hefur kvik-
myndagerö i Noregi vakiö tals-
veröa athygli og sumstaöar
hlotiö viöurkenningu á kvik-
myndahátiöum. Rikiö veitir
styrki og/eðalántil kvikmynda-
geröar á svipuöum grundvelli
og gerist hjá nágrannaþjóðun-
um, en framleiöslan hefur
veriö i höndum Norsk Film
A/S. I fyrra var þó sú breyting
á, aö tveir sjáÚ'stæðir fram-
leiösluhópar fengu styrki frá
rikinu. Þrátt fyrir það að
þokkalega sé búiö aö norskum
kvikmyndageröarmönnum hef-
ur þeim gengið misjafnlega aö
koma myndum sinum á al-
mennan markaö. Agætt dæmi
um þetta er kvikmynd Bredos
Greves, Heksene fra den for-
stende skog
Uppistaða myndarinnar er
djöfladýrkun, galdrar og forn
trúarbrögö, sem boriö er saman
viö hina yfirþyrmandi tækni-
byltingu nútimans. Spurningin
um einkaeignarréttinn og hlut-
verk kirkjnnar er lika tekin til
meðferöar. Mörg kvikmynda-
hús neituðuað sýna þessamynd
á þeim forsendum', aö hún boö-
aöi guölast. I eitt skipti ætluöu
samstarfsmenn Greve aö sýna
myndina á vegg eins biósins,
sem neitaö haföi aö taka hana til
sýningar, en lögreglan stöövaöi
sýninguna fyrirvaralaust.
Atvik þetta leiddi til ákafrar
umræöu um einokunaraðstöðu
kvikmyndahúsanna, þvi nær öll
Atriöi úr einni af myndum Ander-
sens, Karjolsteinen, sem hann
geröi eftir sögu Sigbjörns Hölme-
bakks.
Knut Andersen.
Svend Wam.
Marie Takvam leikur óhamingjusama eiginkonu f kvikmynd Vibeke Lökkebergs, Opinberunin.
bió i' Noregi eru i eigu sveitarfé-
laga.
En meira um Bredo Greve.
Eftir aö hafa lokiö viö gerö
þessarar umdeildu kvikmynd-
ar, sneri hann sér aö þvi aö gera
mynd, sem er eins konar s jálfs-
ævisaga hans sem kvikmynda-
gerðarmanns. 1 þeirri mynd,
sem ber heitið Filmens vidund-
erlige verden (Undraheimur
kvikmyndarinnar), tekur hann
til meðferöar aöstööu kvik-
myndagerðarmanna i Noregi og
þá ekki sist samskipti þeirra viö
dreifingaraöilana.
Þegar þessi mynd var full-
gerö hóf Greve baráttu fyrir
breyttum kvikmyndalögum i
Noregi og hlaut stuöning fjöl-
margra kvikmyndagerðar-
mannna og -gagnrýnenda i
þeirri baráttu.
En það eru fleiri en Bredo
Greve, sem hafa átt undir högg
að sækja meö dreifingu eigin
framleiðslu. Svend Wam heitir
ungur maður, sem vakið hefur
nokkra athygli með myndum
eins og Fem dögn i August
(Fimm dagar i ágúst), Lasse &
Geirog Det tause flertall (Þögli
meirihlutinn). Myndir hans
hafa aö geyma þjóöfélagslegt
inntak, en i þeim f jallar hann oft
á tiðum um ýmis konar vanda-
mál, sem eru óhjákvæmilegur
fylgifiskur hins iðnvædda og
borgaralega þjoðskipulags, svo
sem mengun, fasiskar til-
hneigingar og sambandsleysi
manna. Wam bendir ekki á alls-
her jarlausn þessara vandamála
i verkum sinum: miklu fremur
lætur hann áhorfandann um að
taka afstööu. Nýlega gerði hann
kvikmynd um oliuboranir Norð-
manna i Noröursjó, en ein-
hverra hluta vegna hlaut hún
ekkináöfyriraugum yfirmanna
norska sjónvarpsins, sem neit-
uöu aö taka hana til sýningar.
Keep Frozen heitir önnur
heimildarmynd, sem norska
sjónvarpiö hefur ekki kært sig
um aö kæmi fyrir almennings-
sjónir, þvi þaö kom i veg fyrir,
að hún yröi sýnd á kvikmynda-
háúðinni i Oberhausen. Keep
Frozen fjallar um verkakonur,
sem vinna viö fiskvinnslu.
Knut Andersen er þekktastur
fyrir raunsæisverk sin, Sviöna
jörðog Október ’44, sem báöar
gerast i Noröur-Noregi undir lok
seinni heimsstyrjaldarinnar.
Margar af myndum Andersens
eru gerðar eftir sögum rithöf-
undarins Sigbjörns Hölme-
bakks.
Ekki er hægt að segja skilið
viö norska kvikmyndagerð, án
þess að minnst sé á Vibeke
nokkra Lökkeberg. Frumraun
hennar sem kvikmyndaleik-
stjóra (en áður haöfi hún leikið i
nokkrum myndum) var Opin-
berunin, sem frumsýnd var fyr-
ir ári. Sú mynd vakti mikiö um-
tal þar sem hún var sýnd á kvik-
myndahátlðum i Berlin, London
kvikmynda-
kompa
Umsjón:
Sigurður
Jón
Olafsson
ogLocarno. Hún f jallar um hús-
móður, sem komin er á miðjan
aldur, er óánægö meö hlutskipti
sitt og vanrækt af eiginmannin-
um. Með hlutverk þessarar
óhamingjusömu konu fer hin
þekkta skáldkona Marie Tak-
vam.
Hér hefur aðeins verið stiklaö
á stóru og vafalitiö mætti gera
norskri kvikmyndagerö miklu
betri skil en hér hefur veriö
gert.
Þaö er oft talað um aukin
samskipti Norðurlandaþjóð-
anna, ekki sist hvaö varöar hin
menningarlegu tengl. Þvi þá
ekki aö gefa isl. kvikmyndahús-
gestum kost á þvi að kynnast
þvi helsta, sem er aö gerast I
kvikmyndamálefnum þessarar
frændþjóöar okkar. Eöa er til of
mikils ætlast?
(Heimildireru fengnar úr Inter-
nationai Film Guide 1978 og ’79)
Listræn túlkun
á hversdagslegu
ELVIS! ELVIS!
vandamáli
Til aö gera skáldsögu, leikrit
eöa kvikmynd, sem er bæöi
innihaldsrikt og hefur eitthvert
listrænt gildi, þarf söguþráöur-
inn ekki endilega aö vera stór-
kostlegur né yfirmáta drama-
tiskur. Nei, þvertá móti. Hvers-
dagsleikinnsjálfur, einfaldurog
tilbreytingasnauöur, getur ver-
iö yrkisefni áhrifamikillar
skáldsögu, leikrits eöa kvik-
myndar. Gott dæmi um þetta er
mánudagsmynd Háskólabiós,
Elvis! EIvis! sem nú er aftur
tekin til sýningar eftir að
finnsku kvikmyndunum var
skotiö inn á milli.
Hér er sögö saga af dreng,
sem er aö hefja skólagöngu
sina. Móöir hans vildi endilega
ski'ra hann i höfuðib á Elvis
Presley, rokkkónginum sáluga,
enda hefur hún löngum verið
mikill aödáandihans. Til aö láta
i ljós aðdáun sina á söngvaran-
um og væntumþykju gagnvart
syninum kaupir hún handa hon-
um spiladós, sem leikur einmitt
eitt af eftirlætislögum hennar
meö Presley.
Elvis er hlédrægur og geö-
þekkur drengur, sem fer sinar
eigin leiöir. Þar af leiðir, aö
móðurinni likar ekki alls kostar
framkoma sonarins. Hann eign-
ast „vafasama” kunningja og
heimsækir föðurafa sinn oftar
en góöu hófi gegnir aö mati
móöur hans. En þaö sem verra
er: hann skrópar i skólanum.
Ahorfandinn skynjar atburöa-
rásina meöaugum drengsins og
stundum tekst höfundinum, Kay
Pollack, snilldar vel aö gera til-
finningar drengsins berar meö
þvi aö nota einfalda sviösetn-
ingu og jafnvel án þess aö orð
séu viðhöfö.
Dæmi um þetta má finna I
atriðinu þar sem móðirin horfir
hugfangin á uppáhaldiö sitt i
sjónvarpinu. Elvis vill finna
fyrir ástúö móöur sinnar, hann
snertir hönd hennar, en hún vill
ekkert meö hann hafa á þessu
andartaki, enda upptekin viö.
annaö.
Kvikmyndin fjallar aö tals-
veröu leyti um samband móöur-
innarog Elvis,enþaö er aftur á
kostnaö þess, aö samband hans
viö fööur sinn eru litil sem engin
skil gerð og engu er likara en
faðirinn sé einhver utanaökom-
andi manneskja. Þetta er vita-
skuld ljóöur á annars ágætri
mynd og ekki til eftirbreytni nú
á tímum ákafrar umræöu um
jafnrétti kynjanna.
Hér er sem sagt á ferðinni
ósköp hversdagslegt vandamál,
sem næstum þvi hvert foreldri
ætti aö þekkja af eigin raun, i
einni eöa annarri mynd. Þaö
sem þó vekur aðdáun er, hversu
Kay Pollackhefur tekist sérlega
vel aö gera jafn einföldum efiii-
viö skil, þannig aö útkoman
verður eftirminnileg kvikmynd.
Háskólabió hefur látið þá von
I ljós meö sýningu þessarar
Hvernig myndi sá drengur, sem kominn er til vits og ára, bregöast við,
þegar hann kemst aö þvi, aö foreldrarnir hafa sklrt hann I höfuðið á
rokkkónginum sáluga, Elvis Presley?
myndar, að hún „gæti verið
þarft innlegg i umræður um ,
barnaárið”. Þaö er vafamál,
hvort myndin þjóni þeim til-
gangi, þvi efni hennar er ekki
þess eölis. Aftur á móti er þetta
tilvaíin mynd fyrir alla fjöl-
skylduna og ætti þvi miklu
fremur heima á almennum sýn-
ingum.