Þjóðviljinn - 20.09.1979, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 20. september 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Getur ekki verið að menntun gegni einhverju
hlutverki i pólitisku starfi
sem aðrir eigi erfitt með að ganga inn í?
Gunnar
'sson
Um menntamenn
í verkalýðsflokki
1 mörg ár hefur Morgunblaöiö
klifaö á þvi aö varanlegur og
djúpstæöur ágreiningur sé i Al-
þýöubandalaginu milli verka-
lýösarms og menntamanna-
arms (eöa menntamannakliku).
Ég hef aldrei haft trú á aö þessi
söngur ætti viö mikiö aö styöj-
ast, hef alltaf litiö á hann sem
tilraun til aö vekja gagnkvæma
tortryggni milli verkafólks og
menntamanna i Alþýöubanda-
laginu og búa þannig til ágrein-
ing. Aö vlsu verö ég aö játa litla
þekkingu á innra starfi banda-
lagsins, en ég hef ekki oröiö var
viö annaö en verkamenn og há-
skólamenn hafi aö jafnaöi unniö
ágætlega saman þar. bótt stöku
rödd hafi heyrst nöldra yfir of-
urfjölda menntamanna á full-
'trúafundum hefur þaö aldrei
Ihlotiö neinar undirtektir svo aö
<ég viti. Ekki get ég rifjaö upp
ifyrir mér nokkra atkvæöa-
Igreiöslu þar sem sennilegt er aö
)Fólk hafi skipst eindregiö eftir
imenntunarm örkum.
En nú i sumar hefur annaö
komiö I ljós, hvort sem þaö
stafar af þvi aö Morgunblaö-
iÖ hafi haft rétt fyrir sér eft-
ir allt saman eöa af þvi aö
þvl hafi nú fyrst oröiö nokk-
uö ágengt meö rógi sinum.
Guömundur J. Guömundsson
varaþingmaöur Alþýöubanda-
lagsins, formaöur Verkamann-
sambands tslands og annar aö-
alhöfundur núverandi rikis-
stjórnar, hefur boriö sig opin-
berlega upp undan mennta-
mannaliöinu i flokknum og
meira aö segja höggviö tvisvar i
þann sama knérunn. Ummæli
Guömundar hafa veriö kynnt
rækilega I blööum og vakiö
mikla athygli, eins og eölilegt er
þegar einn innsti koppur i kór
varpar slikri sprengju. Ég ætla
þvi aö spara mér aö rifja upp
þaö sem hann sagöi. En ummæli
hans gefa tilefni til nokkurra
hugleiöinga um hlutverk
menntamanna I flokki sem um-
fram allt hefur sett sér aö vera
baráttutæki verkafólks.
Hvað er menntamaður?
Nú er oröiö menntun býsna ó-
ljóst aö merkingu, og þvi getur
vel orkaö tvimælis hverja eigi
aö kalla menntamenn. Stephan
G. Stephansson velti menntun
heilmikiö fyrir sér og hélt þvi
einu sinni fram aö hún væri
fólgin I þvi aö hafa „hvassan
skilning, haga hönd, hjartaö
sanna og góöa.” Ég minnist
þess lika aö hafa einu sinni
hlustaö á Guömund J. Guö-
mundsson halda ræöu i sumar-
ferö Alþýöubandalagsins i
Reykjavik, þar sem hann sýndi
trausta þekkingu á Islenskum
fornsögum og ágæta leikni I aö
beita henni. Slikt heföi einhvern
tima þótt merki um allgóöa
menntun á Islandi. En Guö-
mundur á sýnilega viö menntun
i hvorugum þessum skilningi.
Ég þykist sjá aö hann kalli þaö
fólk eitt, og liklega þaö fólk allt,
menntamenn sem hefur gengiö i
gegnum menntaskóla og liklega
helst komið eitthvaö viö i há-
skóla. Ég nota þvi orðið i þeirri
merkingu hér honum til eftir-
lætis, þó aö ég sé annars tregur
til þess af þvi aö ég sé svolitiö
eftir hugtakinu menntun i
merkingu Stephans G.
Hvaða gagn er
að menntamönnum?
Ég lenti I þvi nýlega aö út-
lendur maöur spuröi mig hvern-
ig ég héldi aö stæöi á þvi aö
Þjóöviljinn heföi náö þvi aö
veröa tiltölulega stórt og út-
breitt blaö sem ber sig næstum
þvi f járhagslega á sama tima og
nánast öll verkalýösblöö Vest-
urlanda hafa lognast út af eöa
dregist stórlega aftur úr I sam-
keppni viö borgaraleg blöö.
betta á jafnt viö um blöö sóslal-
demókrata og róttækari sóslal-
ista, og þaö á jafnt viö hvort
sem flokkarnir aö baki blöðun-
um hafa haft mikið eða lítiö
fylgi. Mér vaföist tunga um tönn
aö svara þessu. En auðvitaö fór
ég aö reyna aö tina fram skýr-
ingar, og ég held eftir á að þaö
hafi ekki veriö verulegt hald I
nema einni þeirra, nefnilega
þeirri aö Þjóöviljinn hefur löng-
um notiö starfskrafta og stuön-
ings mikils fjölda mennta-
manna. Og þvi má liklega bæta
við aö ekkert hafi brýnt þá eins
til stuönings viö blaöiö siöustu
30-40 árin og barátta þess gegn
hernaðaráhrifum Bandaríkja-
manna á íslandi. Ég veit ekki
hvort Sósialistaflokkur-Alþýðu-
bandalag hefur aö jafnaöi átt
fleiri menntamenn i kjósenda-
hópi sinum en Alþýöuflokkur-
inn. En sá er munurinn aö Al-
þýöuflokksmönnum var nokk-
urn veginn sama um blaö sitt og
létu þaö drabbast niöur, en fylg-
ismenn Sósíalistaflokks-Al-
þýöubandalags hafa aldrei mátt
til þess hugsa aö bjóöviljinn
yröi undir. Auövitaö veit ég aö
menntamenn hafa ekki verið
hér einir aö verki, stéttvisir
verkamenn og verkalýösleiö-
togar hafa sjálfsagt gert enn
meira. En ég held aö munurinn
á stuöningsliöi Þjóöviljans og
annarra verkalýösblaöa sé
einkum sá aö hjá okkur hafa
þeir aldrei þurft aö standa uppi
einir.
Ég er hér ekki sérstaklega aö
hugsa um fjárstuöning, hann
hefur auövitaö komiö úr öllum
áttum (og þó hef ég t.d. grun
um aö fjársöfnunin sem færöi
Þjóöviljanum nýtt hús fyrir fá-
um árum hafi veriö skipulögö af
býsna skólagengnum manni).
Ég hef frekar i huga aö blaöa-
menn og ritstjórar, langflestir
menntamenn, hafa lagt meiri
alúö og hugkvæmni i vinnu sina
viö Þjóöviljann en starfsbræöur
þeirra annars staöar. Svo hefur
jafnan veriö til hópur manna
boðinn og búinn til að stinga niö-
ur penna fyrir blaöiö þegar meö
hefur þurft. Hvaö væri Þjóövilj-
inn nú ef hann heföi aldrei notiö
Einars Olgeirssonar, Halldórs
Laxness eöa Magnúsar Kjart-
anssonar, svo aö aöeins þrjú
nöfn séu nefnd?
Þetta á auövitaö ekki aöeins
viö Þjóöviljann heldur hvers
konar starf I þágu flokksins.
Eftir aö ég fór aö stinga þar inn
höfði fyrir rúmum áratug hefur
maður ekki þverfótaö þar fyrir
kennurum og öörum mennta-
mönnum I alls konar vinnu, allt
frá alvarlegri stefnumótun til
skrifstofuhandverks. Oft hef ég
undrast vinnugleöi þessa fólks,
og ég er eftirvæntingarfullur aö
vita hvort bandalaginu heldur
áfram aö bætast slikur liðsauki
eftir aö Guömundur J. hefur
beöist svo eftirminnilega undan
honum.
Kannski er ég hér að snúa
svolitiö út úr fyrir Guömundi.
Kannski meinar hann aö
menntamenn hafi verib nógu
góöir hér áður fyrr, þaö sé rétt
upp á slðkastið sem þeir hafi
tekið aö gerast óþolandi leiöin-
legir. Þaö var lika einu sinni
sagt um Jónas Jónsson aö hann
væri mikill vinur dauöra skálda
en sérstakur fjandmaöur lifandi
skálda. Þess háttar afstööu má
lýsa meö einu oröi: ihaldsemi.
Reynsla Framsóknar
Kannski má lika finna dæmi
sem bendir til þess aö þaö sé
einhver þörf fyrir menntamenn
i flokksstarfi, jafnvel þá menn
sem eru innan við miðjan aldur
á áttunda tug 20. aldar. Voriö
1974 losaöi Framsóknarflokk-
urinn sig viö Mööruvallahreyf-
inguna svonefndu sem einkum
var skipuð háværum ungum
menntamönnum. Liklega má
segja aö þeir hafi veriö flæmdir
burt af þvi aö Ólafi Jóhannes-
syni og fleiri ráösettum flokks-
foringjum þóttu þeir leiöinlegir.
Um svipaö leyti var Timinn
geröur að menntunarsnauöasta
blaði landsins, fylltur af dul-
búnum auglýsingum (svoköll-
uöum fyrirtækjakynningum) og
þýddum furðusögum I viku-
blaöastíl. Þetta virtist engin á-
hrif hafa I kosningunum 1974,
flokkurinn hélt slnu og forystan
hefur vist þóst hafa gert góöan
leik aö sniöa af honum þennan
óþægilega aukalim. Skellurinn
kom ekki fyrr en I kosningunum
1978.
Nú munu ýmsir segja aö áfall
Framsóknarflokksins 1978 hafi
stafaö af stjórnarsamstarfinu
meö Sjálfstæöisflokknum. Auð-
vitar er þaö rétt frá vissu sjón-
armiöi, og þó er þaö ekki nema
partur af skýringunni. Eftir
hreinsunina 1974 lagöist flokk-
urinn i pólitiskt mók, hann gekk
mókandi inn i samvinnu viö i-
haldið og reyndi nánast ekkert
til aö sýna þar neina póiitiska
sérstöðu eöa láta nokkuö sér-
stakt af sér leiöa. Þannig missti
hann allt aödráttarafl, liklega
ekki sist meöal ungra kjósenda.
Þessi dæmi sanna auövitaö
ekkert, enda eru þau aöeins sett
fram til umhugsunar þeim sem
vilja velta þessum málum fyrir
sér með opnum huga. Getur
ekki veriö aö menntamenn
gegni einhverju hlutverki i póli-
tisku starfi sem aörir eigi erfitt
meö aö ganga inn i? Ef spurt er
hvers vegna i fjandanum aörir
ættu aðeiga erfitt meö aö ganga
inn i þaö er kannski leyfilegt aö
varpa þvl fram aö fólk læri eftir
allt saman eitthvaö i skólum
sem mjög fáir læra annars staö-
ar. Mér finnst aö minnsta kosti
glannalegt aö útiloka þann
möguleika meö öllu.
Aðferð tilað
skapa fordóma
Sist ætla ég aö neita þvi aö til
séu leiöinlegir menntamenn. Ég
trúi lika vel aö til séu I þeim hópi
einstaklingar sem hafa stór orö
á fundum og nenna svo ekki aö
leggja fram neina vinnu þegar
meö þarf. En mér finnst svolltib
óliklegt aö Guömundur J. Guö-
mundsson hafi ekki oröið var
viö þess háttar menn I Dags-
brún lika. Þaö er hins vegar
auövelt aö skapa fordóma gagn-
vart hópi fólks, bæði hjá sjálfum
sér og öörum, meö því að færa
hvern neikvæðan eiginleika ein-
staklings innan hans yfir á hóp-
inn i heild en lita á sömu nei-
kvæöu eiginleika annarra sem
einstaklingseinkenni. Bresk
blöb hafa til dæmis verið sökuö
um aö ala á kynþáttafordómum
meö fyrirsögnum eins og „Vest-
urindiumaður nauögar stúlku”
eöa „Fjórir Vesturindiumenn
fremja rán”. Hins vegar segja
þau ekki „Maður af enskum
uppruna nauögar stúlku”. Ger-
ist þaö er sagt „Stúlku nauög-
að”. A sama hátt má t.d. koma
þvi inn aö konur séu vondir bil-
stjórar eöa aö unglingar I einu
hverfi bæjarins fremji megnið
af öilum innbrotum. Þannig má
lika hlusta á hvern þrasgjarnan
menntamann I ræöustól og
hugsa: „Skelfing eru þessir
menntamenn leiöinlegir.” Svo
hlustar maöur á þrasgjarna
menn meö minni skólagöngu aö
baki og hugsar: „Skelfing er
þessi maöur leiöinlegur.” Þetta
mun vera pottþétt abferö til aö
koma sér upp lifseigum fordóm-
um á stuttum tima.
Tækifæri til samstöðu
Nú eru vafalaust I landinu fleiri
menntamenn af alþýðuuppruna
en nokkru sinni fyrr. Feður
þessa fólks og mæöur hafa lagt
á sig mikiö erfiði til aö koma þvi
til mennta. Það erfiði fá þau
vist sjaldnast endurgoldið sem
einstaklingar. En þaö er ástæöa
til aö vona að stétt þeirra geti
notið nokkurs góös af, enda þori
ég aö fullyrða aö aldrei hefur
veriö jafnmikill áhugi á kjörum
allrar alþýöu meöal mennta-
fólks sem nú. Ég veit vel aö
margs konar misskilningur veö-
ur uppi, en áhuginn er hér fyrir
öllu. Þvi er betra tækifæri nú en
nokkru sinni áöur til aö skapa
smátt og smátt eina samstæöa
launþegahreyfingu, þvert yfir
öll menntunarmörk. Þaö er
mikil skammsýni, ef ekki annað
verra, aö spilla fyrir þeirri þró-
un meö þvi aö ala á fordómum.
— 17.9.1979,
Gott frumkvæði læknafélaganna:
í samvinnu við aðila vinnumarkaðarins
Námskeiö um atvinnusjúk-
dóma og ráöstefna um atvinnu-
heilbrigöismál veröa haldin i
kjölfar Læknaþings i næstu viku.
Fræöslunefnd Læknaféiaga Is-
lands og Reykjavikur gengst fyrir
þessari ráöstefnu I samvinnu viö
aðila vinnumarkaöarins og er
vonast til aö sem flestir, sem á-
huga hafa á atvinnuheiibrigöis-
málum, sæki hana.
Ráöstefna sem þessi hefur ekki
áöur veriö haldin hér á landi. Hún
verður 28. september I Domus
Medica og veröur opin öllum sem
þessi mál snerta.
Læknaþingið sjálft veröur dag-
ana 24. og 25. september I Domus
Medica. Aður hafa veriö haldín
Læknaþing annaö hvert ár, en
þetta er I fyrsta skipti, sem öllum
islenskum læknum heima og er-
lendis hefur veriö boöiö aö senda
efni til þingsins. Munu 19 islenskir
læknar flytja 25 stutt erindi á
þinginu, auk þess sem þar veröa
pallborðsumræöur um ýmis
læknisfræöileg efni.
I framhaldi af Læknaþingi
verður haldiö námskeiöiö um at-
vinnusjúkdóma, dagana 26. og 27.
sept. Slik fræöslunámskeiö hafa
verið árlegur þáttur I fræöslu-
starfsemi læknafélaganna.
Aldinn brunavarnarmaðnr
heiðraður
Fyrir nokkru kaus Félag tækni-
manna I brunamálum Erlend
Halldórsson fyrrum yfirum-
sjönarmann brunavarna i land-
inu sinn fyrsta heiöursfélaga, en
Erlendur er sá maöur núlifandi,
sem markaö hefur stærst spor i
auknum og betri brunavörnum i
landinu að öllum öörum ólöstuð-
um, segir I frétt félagsins.
Hann hóf afskipti af bruna-
málum á árinu 1931 er Emil Jóns-
son, þá bæjarstjóri Haf iarfjarö-
ar, fékk hann til að setja sam-
an nýkeypta slökkvidælu, en Er-
lendur er læröur vélsmiður. Hon-
um voru siðan falin fleiri verkefni
Framhald á 14. slöu
Fræösluvikunni lýkur með ráö-
stefnunni um atvinnuheilbrigðis-
Framhald á 14. siöu
Myndin er tekin i Slökkvistöö Hafnarfjaröar, þegar Guömundur
Ilaraldsson, formaður Félags Tæknimanna I Brunamálum, afhenti Er-
lendi heiöursskjal I tilefni kjörsins.
Efna til ráðstefnu um
atvinnuheflbrigðismál