Þjóðviljinn - 23.10.1979, Page 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN þriöjudagur 23. október 1979
barnabækur, Armann Kr.
Einarsson, Erla K. Jónas-
dóttir, Jóhann Páll Valde-
marsson, Njöröur P. Njarð-
vik, Vilborg Dagbjartsdóttir,
Þórir S. GuBbergsson.
Sunnudagur 28. okt.
kl. l5Börn kynna verk Krist-
ins Reyrs.
Laugardagur 3. nóv.
kl. 15. Börn i bókum, (leik-
þáttur frá Þjóðleikhúsinu).
Sunnudagur 4. nóv.
kl. 15. Börn kynna verk
Kristins Reyrs.
kl. 17. Leikbrúöuland i
barnabókasafni.
Alla daga:
Sögustund i barnabókasafni
kl. 15 og 17.
Litskyggnusýning I Nonna-
deild kl. 15.3«, 17.30 og 20.30.
Þ j óðarbókhlaða
Tilboð óskast i að steypa upp kjallara
Þjóðarbókhlöðuhúss við Birkimel og
ganga frá lögnum og fyllingu við húsið.
Kjallarinn er um 2630 m2 og um 8100 m3.
Verkinu skal lokið 1. júli 1980.
tJtboðsgögn verða afhent á skrifstofu
vorri gegn 100.000. kr. skilatryggingu.
Tilboð verða opnuð á sama stað þriðju-
daginn 6. nóv. 1979 kl. 11.30.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844 PÓSTHÓLF 1441 TELEX 2006
mM
MÚSÍK í TÍVOLÍ
Danski hljómsveitarstjórinn
Eifred Eckart-Hansen
Tónstjóri Tivoli-garðsins i Kaupmanna-
höfn, heldur fyrirlestur með tóndæmum
og nefnir hann
MÚSÍK í TÍVOLÍ
i fyrirlestrarsal Norræna hússins
ÞRIÐJUDAGINN 23. OKTÓBER KL.
20.30.
Verið velkomin
NORRÆNA
HÚSIO
'%T S\^
BÆKUR HANDA
BÖRNUM
HEIMS
Á Kjarvalsstöðum
20. okt. — 4. nóv.
s DAGSKRÁ:
Laugardagur: 27. okt.
kl. 15 Umræðufundur um
Auglýsingasími
Þjóðviljans er
Þökkum auösýnda samúö og vináttu viö andlát og jaröar-
för
Ólafs ólafssoar
fyrrverandi yfirlæknis frá Stykkishólmi
sem lést á Borgarspftalanum 13. þ.m.
Katla ólafsdóttir Kristján Jensson
Þórunn ólafsdóttir Sigrún Ragnarsdóttir
ólöf Ragnarsdóttir ólafur Helgi Helgason
Minning
Þorgrímur Vilbergsson
Sœtúni, Stöðvarfirði
Þorgrímur Vilbergsson,
útvegsbóndi að Sætúni i Stöövar-
firöi lést með sviplegum hætti i
fiskiróðri 15. október siðastliðinn
72 ára aö aldri.
Hann haföi róiðum morguninn i
blíöskaparveðri á litilli trillu, er
hann átti og lagt linu I mynni
Stöðvarfjaröar. Um hádegisbiliö
varð systursyni hans ljóst, að
eitthvaö hlaut að hafa farið
úrskeiðis, þar sem ekkert lífs-
mark sást á bátnum, þegar hann
virti hann fyrir sér i sjónauka.
Var þá farið i skyndingu út að
trillunni og var þá Þorgrimur
örendur. Hafði hann orðið bráö-
kvaddur við drátt á linúnni. Hér
hafði ein af hetjum hversdagsins
fallið i valinn undir vopnum á vig-
velli friðsællar lífsbaráttu. Miklu
og gifturlku ævistarfi var lokið
með svo eftirminnilegum hætti,
að fágætt má telja.
Þorgrimur var fæddur aö
Eiriksstöðum á Fossárdal 29.
september 1907. Hann var
næstelstur af 10 börnum hjónanna
Ragnheiðar Þorgrimsdóttur og
Vilbergs Magnússonar. Tveggja
ára að aldri fluttist hann með for-
eldrum sinum aö Hvalnesi I
Stöövarfirði og I þeirri sveit ól
hann allan aldur sinn upp frá þvi.
Foreldrar Þorgrims voru blá-
fátæk, enda hlóðst skjótt á þau
ómegð mikil. Var þvi snemma
þörf fyrir hjálp sveinsins unga við
að framfleyta heimilinu. Hann
varð líka ungur að árum duglegur
og verkslgjarn, en það bar þó frá,
hvað hann var fimur með byssu
og mun hann þegar á barnsaldri
hafa bægt skorti frá heimili sinu
með þeim feng, sem hann dró I
bú. Ekki var Þorgrimur nema
seytján ára, er hann hóf sjósókn,
það starf er jafnan mun verða
taliö hans aðalævistarf. Hann
gerðist þá háseti hjá hinum feng-
sæla formanni Sólmundi Sigurös-
syni að Laufási I Stöðvarfirði. Þar
var hann f nokkur ár, en aöeins að
sumrinu og vann á búi föður sins
á vetrum.
Þegar Þorgrimur var rúmlega
tvitugur að aldri keyptu þeir
feðgar færeyskan bát, sem þeir
kölluðu óskar. Gerðist Þorgrfmur
formaöur á honum og hófst þar
með formannsferill hans, sem
stóð f meira en hálfa öld. Hásetar
Þorgrfms voru tveir ungir bræður
hans, Þórarinn og Kjartan.
Báturinn var gerður út úr Hval-
neshöfn sem er sunnanmegin
fjarðarins. Þar er fádæma erfitt
útræði vegna þess hvað þar er
brimasamt og vegna örðugrar
aðstöðu af öðru tagi. En þeir
bræöur reyndust ötulir i hvivetna
og dugmiklir sjósóknarar og
jafnan fengsælir.
Arið 1944 byggði Þorgrimur hús
f Kirkjubólsþorpi og kallaði
Sætún. Þangað flutti hann meö
foreldrum sinum og þeim syst-
kinum, sem enn voru heima. Eftir
lát foreldra sinna bjó hann i
Sætúni til dánardægurs meö
Halldóru systur sinni. Fyrstu árin
I þorpinu reri hann á Óskari, en
eignaöist tvo aðra báta með sama
nafni. Svo var það árið 1950, að
Þorgrfmur lét smfða sér bát sem
hann kallaði Val.
Það var opinn vélbátur, tæp 4
tonn að stærð. Þennan bát átti
hann alla tið siöan, A þessum bát
lifði Þorgrimur blómaskeið sjó-
mennsku sinnar.
Hann var harðsækinn sjómaður
og æðrulaus, en jafFíramt
afburöa glöggur og gætinn. Fiski-
maöur var hann frábær og svo
miðaglöggur aö til afburða má
telja. Útaf Stöövarfirði eru
straumrastir striðar, boðar
margir og vfða hættulegar grynn-
ingar. Þaö er því ekki heiglum
hent að taka þar land i misjöfnum
veðrum og blind þoku. 1 þessum
efnum var Þorgrfmur hreinn sér-
fræðingur. Hann þekkti út I æsar
allt svæöið út af firðinum sfnum:
Botninn, sjólagið, og straumfarið.
Ég segi hér stutta sögu, sem
sannar þetta. Sumariö 1972 var ég
eitt sinn á sjó úti i Brún, sem er
þekkt miö úti af Stöðvarfiröi.
Svartaþoka var á og suðaustan
drungaveður með allmiklum sió .
Sé ég þá að út úr þokunni kemur
bátur og þekki ég brátt að þaö er
Valur. Hann heldur I norðaustur.
Þóttist ég sjá, að Þorgrimur
hugðist fara að leita lands. Hélt
eg þegar i humátt á eftir honum
Hann heldur 45 minútur i norð-
austur. Þá snýr hann i norður og
heldur þannig i 15-20 mínútur.
Siðan snýr hann i norðvestur og
eftir 20 minútur sér I Landatanga
beint framundan. Þó að
Þorgrfmur hefði haft radar, þá
hefði hann ekki getað fariö réttari
leið til að forðast hættulegustu
grynnslin út af Stöðvarfiröi.
Þetta kalla ég snilligáfu. Ég haföi
orð á þvi við hann nokkrum
dögum siðar að mig hefði undraö
ratvfsi hans. Hann brosti yfir-
lætislaust og það hummaöi eitt-
hvað I honum. Auðsjáanlega’
fannst honum ástæðulaust að
hafa orð á þessu smáræði.
Ekki hef ég minnstu hugmynd
um, hver ógrynni af sjávarafla
Þorgrimur hefur flutt aö landi á
meira en hálfrar aldar sjómanns-
ferli sinum, en hitt er ég handviss
um að i þvi efni á hann algert met
I Stöðvarfiröi.
Veturinn 1932-33 var ég kennari
i Stöðvarfirði. Dvaldi ég þá einn
mánuð á heimili Þorgrims á
Hvalnesi. Þá fyrst kynntist ég
honum og lærði að meta hann.
Hann var ákaflega góðlyndur og
jafnlyndur á heimili en þó glaður
jafnan. Við spiluðum allmikið
þarna i fásinninu og hafði ég af
þvi mikla skemmtun.
Þessi stuttu kynni urðu til þess
að mér var jafnan hlýtt til hans,
þó aö siöar meir fyrntist smám
saman yfir kunningsskap okkar,
þegar ég fluttist burt og fundum
fækkaði. En ekki þarf að#orð-
lengja þaö að siðar kom i ljós
hvað Þorgrimur var fágætur per-
sónuleiki. Með honum er fallinn I
valinn sfðasti fulltrúi þeirrar dug-
miklu sjómannastéttar sem óx úr
grasi á Stöðvarfirði f æsku minni.
Að visu eru nokkrir af henni á lffi,
en ýmist fluttir burtu eða löngu
hættir sjómennsku. Þarna var
valinn maöur i hverju rúmi og i
þeim hópi skipaði Þorgrimur
virðulegt sæti. Það er skarð fyrir
skildi, þegar svona maður
kveður. Fjörðurinn litli á austur-
strönu íslands er fátækari eftir.
Grtmsa — eins og hann oft var
kallaður — er sárt saknað af
mörgum og þó vafalaust mest af
þeim er stóöu honum næst. Hann
var kannski stundum stuttur I
spuna og munnur hans flaut ekki i
gælum, en hjartaö var gott sem
undir sló. Ég sendi hans nánustu
innilegar samúöarkveðjur.
Björn Jónsson
Þorgrfmur Vilbergsson, Sætúni
Stöövarfirði, lést mánudaginn 15.
október 1979.
Með Þorgrimi er genginn einn
stórbrotnasti persónuleiki þess
litla samfélags sem spannar
Stöðvarfjörð.
Þaö verður ekki sagt um Þor-
grfm að hann hafi verið fyrir-
ferðarmikill á nokkurn máta,
hvorki að vallarsýn né til orðs og
æðis. Engu aö síður var það
hverjum manni stórfengleg lffs-
reynsla að fá að starfa með og
kynnast æðruleysi og dugnaði
hans. Þorgrfmur var af þeirri
kynslóð sem upplifað hefur mestu
breytingar sem oröið hafa á lffs-
máta og lifsskiiyrðum þjóöarinn-
ar, hann var næst elstur af tiu
systkina hópi, sem ólust upp á
þeim tima þegar eigi flóði af borði
alsnægtanna.
Þaö kom þvi snemma i hlut
Þorgrims að leggja foreldrum
sinum lið við að afla lifsviður-
væris fyrir heimilið.
Þeir sem þekkja til uppvaxtar-
ára Þorgrfms fullyrða að hann
hafi lagt ómetanlegt búsilag til
sins æskuheimilis bæöi foreldrum
og systkinum til góða.
Þeir sem horfa heim að Hval-
nesbænum sunnan Stöðvarfjarð-
ar undrast oft hvernig þar gátu
lifað allt uppf þrjátiu og fimm
manns, en tvibýli var oftast á
Hvalnesi. Vart mundi nokkrum
manni detta i hug nú á tið að set ja
sig niður á torfunni þar sem Hval-
nesbærinn stendur, jafnvel þó
visar framfærslutekjur væri að
hafa I næsta nágrenni, hvað þá
heldur til að lifa af lands og
sjávar gæðum. Ef til vill hefur
lifsmunstur þessa tfma hvað
frekast mótað þann persónuleika
sem genginn er með Þorgrfmi
Vilbergssyni.
Á uppvaxtarárum hans voru
ekki kjúklingar og hamborgara-
læri hversdagsmatur, heldur
urðu menn að nýta þaö sem gafst.
Hertur og saltaður fiskur, súr-
matur,. saltkjöt og fuglar var það
sem fólkið lifði á, þvi varð Þor-
grfmur ungur skytta góð og harð-
fylginn sjósóknari. Stöðfiröingar
fyrr og sfðar geyma f minni sfnu
margar frásagnir sem tengjast
starfi hans og lýsa dugnaöi og
elju. Þessar frásagnir eru ekki
eftir Þorgrfmi hafðar, þvf það var
ekki háttur hans að miklast af
eigin verkum nema siður væri.
Þeir sem sjósókn stunduðu
samtimis Þorgrimi undruöust oft
hvernig einn mannsheili gat
svarað til þeirra nýtfsku
siglingartækja sem nú eru i flest-
um bátum. 1 hálfa öld var Þor-
grimur formaður á eigin bátum,
fyrst á árabátum og siðar á opn-
um vélbátum og var svo lánsam-
ur aö sigla fleyi sinu ávallt heilu i
höfn framhjá margbrotnum hætt-
um i ölduróti hafsins. Tungl,
vindar, föll og þoka höfðu ekki
truflandi áhrif á vitneskju hans
um hvert skyldi halda þegar
heim var sótt. Þorgrimur var
mikill dýravinur og hafði ávallt
kindur með sjósókninni. Má meö
sanni segja um þau störf að þar
var ekki kastaö til hendi frekar en
annarsstaðar enda bar vænleiki
fjár hans glöggt vitni þar um
Við fráfall Þorgrims missa þeir
mest sem næst honum stóðu þvf
hann var af heilindum vinur vina
sinna. Sama má segja um Stöð-
firðinga alla, þeir virtu Þorgrfm
af verkunum og minnast hans
með virðingu og þökk.
Traustir skulu hornsteinar
hárra sala.
1 kili skai kjörviöur.
Bóndi er bústólpi
bú er landstólpi,
þvi skal hann virður vel.
Haföu þökk fyrir veittar ánægju-
og samverustundir. Guð blessi
minningu þfna.
Björn Kristjánsson,
Guðmundur Gislason.
Vinur minn Þorgrfmur Vil-
bergsson, Sætúni, Stöðvarfirði -
andaðist af hjartaslagi f fiskiróðri
15. október 72 ára að aldri.
Frá barnæsku átti Þorgrfnur
lengst heima f Hvalnesi i Stöðvar-
firði og jafnan kenndur við þann
bæ. En rúmlega fertugur flutti
hann ásamt fjölskyldu sinni yfir
fjörðinn f kauptúnið á Stöðvar-
firöi og byggði sér þar húsiö
Sætún, sem var siðan heimili
hans til loka.
A uppvaxtarárum Þorgrfms á
Hvalnesi var lifsbaráttan mjög
hörð eignalitlum barnmörgum
fjölskyldum. Bústofninn var
framan af árum mjög litill hjá
fjölskyldunni á Hvalnesi — og
byggja varð afkomuna mjög á
sjósókn á sumrin, en aðstaða til
sjósóknar mjög erfið vegna
slæmra hafnarskilyrða.
Það kom ótrúlega snemma i
Framhald á bls. 13