Þjóðviljinn - 28.10.1979, Qupperneq 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 28. október 1979
Sunnudagur 28. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 13
Sigurvin Einarsson rak um hrlb búskap á hinu forna höfuöbóli og
kirkjustaö Bæ (Saurbæ) á Rauöasandi. Er kirkjan eignaöist nýja
altaristöflu gekkst Sigurvin fyrir þvi, aö Þjóöminjasafninu yröi afhent
tafla sú, sem fyrir var, en hún er frá 17. öld. Sannaöist slöar aö rétt var
ráöiö þvi þar kom aö kirkjan fauk I ofviöri og heföi ekki þurft aö tiunda
frekar hina öldnu altaristöflu ef hún heföi ekki veriö komin á annan
staöogöruggari.
Ég hef liklega veriö
staddur framan viö Vega-
mótaútibú Landsbankans
viö Laugaveginn. Þá var
kallað til mín yfir götuna.
Ég leit yfirum. Þá standa
þeir á gangstéttinni Sigur-
vin Einarsson, fyrrverandi
alþingismaður, og Þor-
steinn ö. Stephensen, leik-
ari.
„Hvaða asi er á þér”, sagði
Sigurvin. „Geturðu ekki komið og
spjallað við okkur augnablik?”
Jú, ég gat það en þvi miöur ekki
nema „augnablik” þvi ég þurfti
að hraða mér á blaðamannafund
en hann er að ööru leyti ekki á
þessari dagskrá.
Nokkru seinna sló þvi niður i
mig að gaman væri nú i góðu
tómi (nokkuð, sem blaðamenn
við dagblað hafa raunar aldrei),
að rabba við Sigurvin, burtséð frá
þvi hvort hann féllist á að setja
nokkuð af þeim orðræöum á blað
eða ekki. Og aö þvi kom aö ég
hringdi i hann og bar upp þessa
tillögu.
— Jú, viö getum svo sem talað
saman, sagði Sigurvin, — þó að
þetta fólk, sem þú hefur verið að
spjalla við.hafi frá miklu meiru
og merkara að segja en ég.
— Jú, það hefur nú hver slna
sögu að segja en þú tókst nú lengi
beinan og opinberan þátt I póli-
tlkinni og það væri kannski til-
breyting I því að vlkja eitthvað aö
störfum þínum á þeim vettvangi
svo sem i einu viðtali.
Og hvort sem við Sigurvin
þæfðum það nú lengur eða skem-
ur þá birtist hann einn daginn hér
I Þjóðviljahúsinu tilbúinn I slag-
inn.
Jónas lét
gamminn geisa
— Ég er nú fæddur og uppalinn I
sveit, segir Sigurvin, — eins og
raunar meiri hluti Islendinga á
minum aldri, nánar tiltekið i
Stakkadal á Rauöasandi 30. okt.
1899. Rauðasandshreppur er vest-
asti hreppurinn I Baröarstrand-
arsýslu. 1 Stakkadal dvaldist ég
fram til tvitugs, að einum vetri
undapteknum.
Ég hafði hug á einhverri skóla-
göngu og i þvi skyni fór ég til
Reykjavikur haustið 1918. Ætlaði
i Samvinnuskólann, sem þá var
að taka tjl starfa. Þetta haust og
framan af vetri geisaði sá mikli
vágestur' Spánska veikin i
Reykjavik og lagði hér allt i sina
' helfjötra. Ba?rinn var þá sann-
kölluð borg dauðans og sannast
sagna æði ömurlegt að dvelja hér.
Pestin gerði það að verkum að
litið varð úr kennslu i Samvinnu-
skólanum fram að áramótum.
Hófst hún eiginlega ekki fyrr en-
upp úr nýári og var ég svo I skól-
anum til vors. Siðan eru nú liðin
60 ár.
Þótt dvöl mln i Samvinnuskól-
anum hafi nú ekki orðið lengri en
þetta tel ég hana hafa orðiö mér
mikið happ. Jónas frá Hriflu var
skólastjóri og það gleymir hon-
um enginn, sem af honum hafði
einhver kynni. Hann var ágætur
skólastjóri og frábær kennari.
Hann batt sig ekki mikið við bæk-
ur en -kenndi þeim muii meira I
fyrirlestrum, sem hann flutti
beint af munni fram, blaðalaust,
og lét þá gamminn geisa vitt og
breitt. Fyrir tilstilli Jónasar
kynntistég nokkuðýmsum öörum
þáverandi fyrirliðum Framsókn-
arflokksins, sem voru ákaflega
mikilhæfir menn.
Svo lá leiöin í
Kennaraskólann
— Hvert lá svo leiðin um voriö?
— Jú, ég fór aftur heim I
Stakkadal til Olafs bróður mins,
sem þar var farinn að búa. En
mér fannst engan veginn nægja
mér þessi námsdvöl i Samvinnu-
skólanum og hugði þvi á frekari
skólavist. Ekki varð þó úr að ég
færi i Samvinnuskólann aftur þótt
vel likaði mér vistin þar. Það at-
vikaðist svo að ég sótti um inn-
göngu I Kennaraskólann og komst
þangað haustið 1920. Þar með var
ég alfluttur að heiman. Frá Kenn-
55
ÞÁ VAR HÆGT
AÐ STJÓRNA
MEÐ KRÖTUM”
araskólanum lauk ég svo prófi
1923.
Enda þótt ég færi I Kennara-
skólann var ég engan veginn
ákveöinn I að leggja fyrir mig
kennsiu. Það var ekki fyrr en ég
var kominn nokkuð áleiðis með
námið þar að ég tók þá ákvörðun.
Ég sá auðvitað að ég þurfti að
velja mér eitthvert lifsstarf og þá
lá þetta beinast við úr þvi að út i
kennaranám var komið.
Kennslustörf
í 18 ár
— Byrjaðirðu svo kennslu strax
að námi loknu?
— Já, ég var svo heppinn að fá
strax um haustiö kennarastöðu i
Ölafsvik og varð þar raunar
skólastjóri um leið. Þetta kom sér
auðvitað vel og var alveg sérstök
heppni þvi þá voru kennslustörfin
eftirsóttari en þau urðu siðar.
Næstu 9 ár stundaði ég kennslu i
Ólafsvik. Fór þaðan 1932. Fékk þá
kennarastööu viö Miöbæjar-
skólann I Reykjavik og
kenndi þar þangað til ég hætti
kennslu, árið 1941. Þá var ég
raunar búinn aö taka að mér ýmis
störf með kennslunni þvi kenn-
aralaunin nægðu ekki til lifsfram-
færis frekar en nú.
Það má skjóta þvi hér inn að
þótt ég sækti um kennslu við Mið-
bæjarskólann þá bjóst ég alls ekki
viö þvi að fá það starf. Bæði var
nú það, að umsækjendur voru all-
margir og svo réðu Sjálfstæðis-
menn þarna öllu en ég var nú ekki
beinlínis vinsæll meðal þeirra
eftir ölafsvikurdvölina. En þetta
fór nú samt á þennan veg. Ég
reyndist eiga hauk I horni þar
sem ég sist átti von á. Það var
Thor Thors, sem þá var orðinn
þingmaður Snæfellinga, sem
þarna hafði hönd i bagga. Fyrir
þetta drengskaparbragð hef ég
alltaf siðan verið Thor þakklátur.
Oddviti fyrir náð
andstœðinga
— Nú munt þú snemma hafa
komið nærri stjórnmálum og fé-
lagsmálastörfum. Hvenær byrj-
uðu þau afskipti?
— Ég byrjaði nú fljótlega að
skipta mér af pólitik eftir að ég
kom til Ólafsvikur. Sjálfstæðis-
menn, sem þá nefndust Ihalds-
menn, réðu þar lögum og lofum.
Alþingiskosningar fóru fram um
það leyti, sem ég kom til Ólafs-
vikur og var altalað að Halldór
Steinsson, frambjóðandi ihalds-
manna, hefði fengið öll atkvæöi I
Ólafsvik nema tvö. En þetta
breyttist nú smám saman á næstu
árum og þegar ég fór frá Ólafsvik
1932 hygg ég að Sjálfstæðismenn
hafi verið orönir þar I minni
hluta.
Ég var kosinn oddviti i Ólafsvik
1931 og svo einkennilega vildi til,
að ég hlaut það starf fyrir tiistilli
pólittskra andstæðinga. Skýringin
á þvi liklega fremur sjaldgæfa
fyrirbæri var sú, að þá var
heimskreppan I algleymingi og
enginn leikur að stjórna fátæku
hreppsfélagi. Kannski hafa þeir
ekkert kært sig um að bera
ábyrgöina og þá e.t.v. einnig
verið ósárt um þótt eitthvað færi
úrskeiðis hjá mér.
Pólitískur frá 9
ára aldri
Annar’s get ég sagt þér það, að
pólitiskur hef ég verið allt frá þvi
að ég var 9 ára gamall. Þá átti ég
auðvitað heima á Rauðasandin-
um. Þá var hvorki útvarp né sjón-
varp komið til skjalanna, eins og
allir vita, og blöðin bárust stopult.
Fréttir bárust bara frá einum til
annars og svo meö simanum þar
sem hann var kominn.
Þá var það eitt sinn við messu I
Bæ á Rauðasandi, en þar var
messað á hálfmánaöar fresti, að
sóknarpresturinn, sr. Þorvaldur
Jakobsson i Sauðlauksdal, segir
okkur að nú sé Björn Jónsson orð-
inn ráðherra. Þótt ég væri ekki
gamall þá vissi ég hver Björn
Jónsson var, þar var ekki nema
um einn mann að ræða: Björn
Jónsson, ritstjóra Isafoldar og
þingmann okkar Barðstrendinga.
Ég man vel að ég var ákaflega
stoltur yfir þvi að þingmaöurinn
okkar skyldi vera orðinn ráð-
herra, annar i röðinni frá þvi aö
tslendingar fengu heimastjórn.
Mér fannst ég sjálfur ekki hafa
vaxið svo litið við það. Þetta er nú
upphaf þess að ég fékk áhuga á
stjórnmálum og siðan hefur hann
aldrei skilið við mig þessi 70 ár,
sem siðan eru liðin.
Fyrir 30 árum
á þing
— Hvenær fórst þú fyrst I fram-
boð til Alþingis?
— Það var nú 1949 eða fyrir 30
árum. Barðastrandarsýsla haföi
lengi verið rótgróið ihaldskjör-
dæmi. Hákon heitinn Kristófers-
son i Haga hafði lengi verið þing-
maður Barðstrendinga en komst I
verulega hættu við kosningarnar
1927 fyrir sr. Sigurði Einarssyni,
sem þá var prestur i Flatey og
var i framboöi fyrir Framsóknar-
flokkinn. Við kosningarnar 1931
féll svo Hákon fyrir Bergi Jóns-
syni, sýslumanni á Patreksfirði,
sem vann kjördæmið fyrir Fram-
sóknarmenn. Bergur var ákaf-
lega glæsilegur stjórnmálamaður
en féll frá fyrir aldur fram.
Þegar ég fór fyrst i framboð
hafði Gisli Jónsson verið þing-
maður Barðstrendinga i nokkur
ár og hafði um 200 atkv. yfir
frambjóðanda Framsóknar-
flokksins við kosningar þær, sem
siðast höfðu fariö fram. 1 fyrstu
atrennu tókst mér að lækka þenn-
an mun nokkuð. Ég fór aftur
fram á móti Gisla 1953 og enn dró
nokkup saman meö okkur. GIsli
var vipsæll þingmaður og ákaf-
lega dúglegur og mér féll yfirleitt
vel við hann.
En ég sá það siðar, að ég hagaöi
kosningabaráttu minni ekki nógu
skynsamlega. Ég lagði of mikla
áherslu á sveitirnar en þar þurfti
einmitt siður áð vinna. Ég stóð i
miklum bréfaskriftum við ýmsa
unga menn og kom á þvinæst
hvern sveitabæ I kjördæminu.
Ég hafði ákaflega gaman af þvi,
en þetta var timafrekt þvi sam-
göngur voru erfiðar i sýslunni á
þessum árum. Ég varð ýmist að
fara riðandi eða á bátum. En ég
kynntist fjölda fólks, sem ég hefði
annars aldrei hitt. Mér fannst
ekki vera hægt að koma við svona
heimsóknum i kauptúnunum.
Þar gijtu aðrar reglur.
1 hræðslubandalagskosningun-
um 1956 náði ég svo kosningu,
sigraði Gisla með 14 atkv. mun.
En við vorkosningarnar 1959 féll
ég svo fyrir Gisla og munaði 11
atkv. Þá kusu kratar Gisla i stór-
um stil. Arið 1959 komu stóru
kjördæmin til sögunnar. Þá var
Hermann Jónass. efstur á lista
Framsóknarmanna á Vestfjörð-
um en ég i öðru sæti. Náðum við
báðir kosningu. Það endurtók sig
1963,en þegar Hermann hætti þá
varö ég efstur á listanum og þaö
voru síðustu kosningarnar, sem
ég fór i.
Margt minnistætt
frá þingsetunni
— Hvernig kunnirðu svo við þig
á Alþingi?
— Þegar ég tók sæti á Alþingi
þá voru mér þirigstörfin tiltölu-
íega litið kunn þótt ég hefði oft
hlýtt á umræður. Ég var ókunn-
ugur nefndastörfum. Þingflokks-
fundi hafði ég hinsvegar stundum
setið sem trúnaðarmaður flokks-
ins á ýmsum sviðum. En maður
komst nú fljótlega inn i þetta.
Mér er margt minnisstætt frá
þessum árum, bæði menn og mál-
efni. Mikil átök urðu um ýmis mál
á þinginu, svo sem efnahagsmál-
in og hinar sifelldu gengisfelling-
ar, álverksmiðjuna og kjördæma-
breytingina. En mesta rimman
held ég hafi orðið úr af land-
helgissamningnum við Breta
1961. Sumir lýstu þvi yfir, að þeir
myndu ekki virða þennan nauö-
ungarsamning eins og á daginn
kom er vinstri stjórnin var mynd-
uð 1971. Af ýmsu góðu, sem hún
kom tif leiöar,.tel ég að merkasta
verk hennar hafi verið að segja
upp þessum ólánssamningi.
Annars tel ég alltaf að merk-
asta rikisstjórn, sem setið hefur á
Islandi, hafi verið stjórn Her-
manns Jónassonar frá 1934-1937.
Þegar hún tók við var hér allt ein
rjúkandi rúst vegna heimskrepp-
unnar. 1 raun og veru er mér enn
ekki ljóst hvernig sú rikisstjórn
bjargaði þjóðinni frá þvi öng-
þveiti, sem kreppan skapaði þá i
landinu. En þá var horfið að hrað-
frystiiðnaðinum, þá voru afurða-
sölulög landbúnaðarins sett og þá
var fitjað upp á alþýðutrygging-
unum. A þeim árum var hægt að
stjórna með krötum. Þá voru
fyrirliðar þeirra annarrar geröar
en þeir, sem nú ráða öllu á þvi
heimili.
„Efþið skylduð
eignast börn ein-
hverntíma síðar”
— Þú varst samtiða ýmsum
góöum hagyröingum á þingi,
Sigurvin. Geturðu ekki rifjað upp
eitthvað af þingvisum frá þeim
tima?
— Jú, vissulega voru þar ýmsir
góðir hagyröingar. 1 minum
flokki báru þeir af Skúli Guð-
mundsson og Karl Kristjánsson.
Sjálfur var ég stundum að böggl-
ast við aö yrkja þótt segja megi
sjálfsagt aðþaö hafi meir verið af
vilja gert en mætti. 1 svipinn man
ég nú litiö af þessu.
Stundum voru næturfundir á
Alþingi, þegar hraða þurfti af-
greiðslu umdeildra mála. Vildi þá
bera við aö menn yrðu syfjaðir:
Svefninn þjakar þingmenn alla,
þeir eru einn og tveir að falla.
Enginn saknar svona kalla,
sem um nætur duga valla.
Ég beitti mér fyrir löggjöf um
námsstyrki handa æskufólki i
dreifbýli til framhaldsnáms.
Fyrir fáum árum féll það I minn
hlut og félaga mins að fara á fund
fjárveitingarnefndar og hvetja
hana til meiri rausnar i fjárveit-
ingum en áður til þessara
styrkja:
Þið munuð sjá að þetta er vörn
1 þrautum krepputiðar
ef þið skylduð eignast börn
einhverntima siðar.
Læknavisindunum hefur tekist
að græða hjarta úr dauðum
manni i lifandi mann stundum
með nokkrum árangri:
Læknasnilli lofar björtu
lifið nálgast æðra svið.
Ef karlmenn fengju
kvennahjörtu
kynni að batna siðgæðið.
Bakkus hefur reynst mörgum
skeinuhættur. Eftirfarandi stökur
urðu til i þingveislu:
Margan angrar yfirsjón
er undan hvötum lætur.
Mér er sem ég sjái Jón
seinnihluta nætur.
Margir þreyta þessa synd
þvi er ver og miður.
Gleðin á sinn glæsta tind,
en getur hrapað niður
Og loks eru hér tvær visur, sem
reyndar uröu nú ekki til á þingi
heldur komu i hugann fyrir ekki
löngu:
Hættur er ég aö tefla tafl
til þess skortir vit og afl.
A öllum verður eflaust lát
er eliin segir skák og mát.
En þeir, sem tefla tafliö enn
og treysta á „peð” og sllka
„menn”
geta einnig orðið mát
ef i leiknum skortir gát.
Sœkjast sér
um líkir
Þú spyrð mig hvernig mér litist
á pólitikina núna. Mér finnst
flokkar þótt saman séu i stjórn,
mikið ósamstæðari en áður var.
Þar af leiðandi eru öll tök
loppnari en áður og árangur ailur
minni Það er bágborið að koma
ekki auga á nein ráð gegn verö-
bólgu nema gengisfellingu sem
alltaf hefur verið höfuð orsaka-
valdur veröbólgu. Þegar gengi er
fellt tvisvar á ári og erlendar vör-
ur hækka um 50% hvaða áhrif
halda menn að það hafi á verð-
bólguna? Auðvitað hlýtur kaupið
að hækka á eftir. En þannig er
þetta búið að ganga i áratugi. Og
aldrei læra menn neitt. En það er
eins og Magni Guömundsson
sagði: Þaöþýðir litið að skipta um
stjórn ef alltaf er stuðst við sömu
efnahagsráðunautana.
Þó að Mogginn tönnslist áþviæ
ofan i æ að vinstri stjórnin 1971-
1974 hafi látið eftir sig meira en
50% verðbólgu þá er það bara
lýgi. Það er stjórn Geirs sem sló
metið, en jafnvel Timinn heykist
á þvi að bera til baka þessa
Moggalýgi. En verðbólgumetið á
Sigurvin Einarsson: Meðan engin styrjöld er höfum viö ekkert að gera
með neinn hcr en ef til styrjaldar kæmi þá er ekkert líklegra en her-
stöðin yrði eitt af fyrstu skotmörkunum. Þvi skyldi ekki allt kapp verða
lagt á að eyða henni þegar i upphafi ef hún er eins þýðingarmikii og
meðhaldsmenn hennar telja?
raunar stjórn Ihaldsins frá 1942.
Þá fór verðbólgan i 49 stig á 7
mánuðum sem svarar til 87% i
verðbólgu yfir árið.
Mér sýnast nú horfurnar þann-
ig núna að ihaldsöflin i þessum
tveim flokkum, Sjálfstæðis- og
Alþýðuflokknum séu að renna
saman og ætli sér að vinna saman
gegn þeirri vinstri stefnu, sem er,
ja, enn til I Framsóknarflokknum
þótt hún sé að verða þar hálfgerð-
ur vonarpeningur, — en er tvi-
mælalaust til staðar i Alþýðu-
bandalaginu. Og ég er þeirrar
skoðunar, að þessum flokkum sé
ósárt um það þótt eitthvað af
sveitafólki geti ekki kosið nú i
desember. Kratarnir eiga hvergi
atkvæði i sveitum svo heitiö geti
og Sjálfstæöismenn treysta á
annað meira en bændafylgiö,
enda kom þetta glöggt i ljós þegar
þingmenn þessara flokka röltu út
af þingfundi til þess að koma i
veg fyrir að frumvörp bændum til
hagsbóta yrði samþykkt.
Ógnvaldurinn á
Miðnesheiði
— Ég hef alltaf verið andvigur
hersetunni og ég man ekki betur
en ég sé eini þingmaður Fram-
sóknarflokksins sem talað hefur
gegn henni bæði utan þings og
innan.
Ef við rifjum upp rökin fyrir
þessari afstöðu minni, i sem allra
stytstu máli, þá eru þau þessi:
Mér finnst að hersetan hafi I för
með sér skerðingu á sjálfstæði
landsins og að það valdi spillingu
með þjóöinni að hafa hér erlend-
an her. í öðru lagi taldi ég og tel
að herinn veiti okkur ekkert
öryggi, þvi fari svo, að til heims-
styrjaldar dragi og beitt yrði
nýtisku vopnum, þá væri engin
vörn i þessum her, en dvöl hans
hér á hinn bóginn stór-hættuleg og
gæti auðveldlega leitt af sér
útrýmingu alls lifs i þeim
byggðarlögum, sem næst liggja
herstöðinni. Meðan engin styrjöld
er höfum viö ekkert að gera með
neinn her, en ef til styrjaldar
kæmi þá er ekkert liklegra en að
herstöðin yröi eitt af fyrstu skot-
mörkunum. Þvi skyldi ekki allt
kapp verða lagt á að eyða henni
þegar i upphafi ef hún er eins þýð-
ingarmikil og meðhaldsmenn
hennar telja?
Nú er það viðurkennt, aö Nato
getur komið upp herstöð annars-
staðar en hér, sem gerði sama
„gagn”. En þaö er bara sagt of
dýrt. Lif íslendingsins er
ódýrara. Auk þess er það svo auð-
vitað að hersetan sýkir hugsunar-
hátt og siðgæðisvitund þjóðarinn-
ar og er það ærin ástæða til þess
að vera henni andvigur þótt ann-
að kæmi ekki til. —mhg
55
HERSETAN SÝKIR HUGSUNARHÁTT OG SIÐGÆÐISVITUND ÞJÓÐARINNAR
55