Þjóðviljinn - 16.12.1979, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 16. desember 1979
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
l tgefandi: Útgáfufélag l»jrtftviljans
Kramkvæmdastjori: Kiftur Bergmann
Kitstjorar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Harftardrtttir
l msjónarmaftur Sunnudagsblafts: Ingólfur Margeirsson
Kekstrarstjóri: Olfar Þormóftsson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéftinsson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlöftversson
Blaftamenn: Alfheiftur Ingadóttir. Einar Orn Stefánsson. Guftjón Friftriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H Gíslason. Sigurdór Sigurdórsson
Erlendar fréttir: Jón Asgeir Sigurftsson
lþróttafréttamaftur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón ólafsson
C'tlit og hönnun: Guftjón Sveinbjörnsson, Sævar Guftbjörnsson
Handtita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar
Safnvorftur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriftur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson
Skrifstofa : Guftrún Guftvarftardóttir.
Afgreiftsla: Einar Guftjónsson, Guftmundur Stemsson, Kristln Péturs-
dóttir
Slmavarsia: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlftur Kristjánsdóttir
Bflstjóri: Sigrún Bárftardóttir
Húsmóftir: Jóna Sigurftardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Ctkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guftmundsson
Ritstjórn, afgreiftsla og auglýsingar: Slftumúla 6, Reykjavfk.sími 8 13 33.
Prentun: Blaftaprent hf.
Að láta ekki baslið
smækka sig
• Það er ekki nema rétt sem Sveinn Einarsson bendir
á í grein sem birtist nú í vikunni, að í stjórnmálaumræðu
undanfarinna mánaða hefur ekki farið mikið fyrir því,
að flokkar og forystumenn hafi lýst afstöðu sinni til
menningarmála, reifað hugmyndir sínar um menn-
ingarstef nu. Að vísu er umræða um markmið og leiðir og
örlæti samfélagsins allvirk að því er varðar skóla og
einnig dagvistarmál, með öðrum orðum að því sem
varðar fræðslu og uppeldi nýrra kynslóða. En miklu
sjaldgæfara er að stjórnmálamenn taki sig á og reyni að
leggja fram hugmyndir um stefnumótun að því er
varðar skapandi menningu, flutning og túlkun listar.
Vmsir stjórnmálamenn hafa reyndar sýnt vissan áhuga
á tilteknum þáttum menningar, en sá áhugi reynist alla
jafna víkjandi eiginleiki í togstreitu um prósentur og
öðru sem fylgir verðbólgustríðinu mikla.
• Það er líka rétt hjá Þjóðleikhússtjóra, að þótt oft sé
menningarstarfsgetið meðhlýlegum orðum við hátíðleg
tækifæri, þá vantar alla fylgni í þá ræðu. Það hef ur til að
mynda láðst að gera almenningi sæmilega Ijósa grein
fyrir því að menningarviðleitni sé annað og meiri en
hálfgildings lúxus, einskonar slaufa á saltfiskinn, svo
notað sé orðalag úr Brekkukotsannál Halldórs Laxness.
Menning, einkum það líf sem listir vilja lifa, verður í al-
mennri umræðu ýmist skrautfjöður eða hálfgerður
óþarf i, sem kannski er ekki hægt að vera án, en er ekkert
sérstakt fagnaðarefni, hvað þá lífsnauðsyn. Ekki bætir
það úr skák, að hægrisinnar af ýmsu tagi hafa gert sitt
til að eyðileggja alla umræðu um menningarstefnu, ein-
faldlega með því að blása sér upp rauðar hættur í hverju
skúmaskoti listanna: hjá þeim verður sjálft hugtakið
stefnumótun í menningarmálum að lævísu samsæri úr
húsakynnum alræðisins eða þá Svia, og eru þeir sýnu
verstir og háskalegastir.
• Þessar aðstæður, sem og það, að menn vilja helst að
þeirsem starfa að menningarmálum hafi sjálfir forystu
í stefnumótun, gera það að verkum að stjórnmálamenn
taka sjaldan til máls um þessa hluti, nema í anda
almennrar óskhyggju eða til hátíðabrigða sem fyrr var
nefnt. En stjórnmálamenn gera annað: þeir móta vissa
afstöðu til menningarstarfsemi á f járlögum, þeir ráða
því hvert er það örlæti, eða öllu heldur hver er sú níska
sem samfélagið sýnir þeim sem leika, skrifa, spila,
f ilma, skipuleggja söf n og þar fram eftir götum. Og þær
tölur sem við blasa í fjárlögum eru óhugnanlega
mælskar. Sveinn Einarsson bendir á það i fyrrnefndri
grein sinni, að á þeim f járlögum sem lögð voru fram í
haust var gert ráð fyrir því að útgjöld ríkisins næmu um
330 miljörðum króna. Af þeirri upphæð rennur aðeins
tæplega hálft prósent til skapandi menningarstarf semi i
landinu. Sú upphæð segir tvennt í senn: að menningin
hef ur ekki reynst íslendingum dýr lúxus, og svo það, að
við höf um í verki verið afskaplega nánasarlegir við þann
þátt þjóðlíf sins sem við þó helst viljum vitna til þegar við
þykjumst vera sjálfstæðir og þjóð meðal þjóða.
• Á krepputímum gerist það að tregða og niður-
skurðarviðleitni fer dauðri hönd um allan þjóðarlíkam-
ann með þá hugsun við stjórnpall, hve mikið sé hægt að
kæla einstaka þarta niður án þess að þeir visni alveg. A
þeim tímum sýnist óráðsía að mæla með örlæti til handa
þeim sem ekki skaða neitt það sem étið verður eða
drukkið. Engu að síður teljum við brýnt að taka í fullri
alvöru undir áskorun til stjórnmálamanna, sem nú þurfa
bæði að afgreiða f járlög og berja saman ríkisstjórn, að
þeir láti basliðekki smækka sig, hrekist ekki undan verð-
bólgunni í þessum málum, heldur standi uppréttir og
sýni menningunni hollustu, ekki aðeins í orðum heldur og
í þeim veruleika sem f járhagslegt örlæti við menningar-
starf sýnir. Ragnar Arnalds, fyrrum menntamálaráð-
herra hef ur sagt það væri eðlilegt að hækka þessi f ram-
lög um helming. Því ekki það?
—áb
8. og 9. launafl.
— En hver eru laun sjúkra-
liöa?
— Byrjunarlaun sjúkraliöa
eru i dag 290.679 þús. það er 2.
þrep i 6. flokki. Hæstu laun
þeirra sem vinna hjá rikinu eru
335.071 þús. á mán. baö er 3.
þrep i 9. flokki.
Sjúkraliðar sem vinna hjá
Reykjavíkurborg eru einum
launaflokki neöar eöa i 8. flokki
og mánaöarlaunin þar eru
321.960. þús.
— Þessi launamunur er afar
óeölilegur og stjórn Sjúkraliöa-
félagsins fór þess á leit i haust
viö stjórn Starfsmannafélags
Reykjavikurborgar aö hún leit-
aöi eftir samræmingu á launa-
töxtum sjúkraliöa Þaövar gert,
en launamálaráö borgarinnar
jhafnaöi beiöninni á þeim for-
sendum aö nú væru samningar
lausir.
Of stutt nám
— Hvaö er sjúkraliöanámiö
ilangt?
— Þeir sem vilja veröa
sjúkraliðar geta valið um tvær
leiöir. Annars vegar er það einn
vetur á heilsugæslubraut i
framhaldsskóla og siöan eitt ár i
Sjúkraliðaskólanum, og hins
vegar tveir vetur á heilsugæslu-
braut og 8 mánaöa verkleg
þjálfun á spitala.
— Þetta er stysta sérnám á
landinu og satt að segja er það
alltof stutt miðaö viö starf
sjúkraliöa. Viö vinnum öll al-
menn hjúkrunarstörf undir
stjórn hjúkrunarfræðinga og
eins og gefur aö skilja er korn-
ungt fólk allt niöur i 18 ára aldur
illa i stakk búiö aö sinna þessum
störfum með svo litla menntun
og þjálfun að baki. Hjúkrunar-
nemar mega á hinn bóginn ekki
hefja nám fyrr en 18 ára aldri er
náð.
— Sjúkraliðar þyrftu lika aö
eiga kost á framhaldsmenntun,
en svo er ekki. Viö höfum hingað
til aöeins getað sótt endur-
menntunarnámskeiö sem eru
ágæt út af fyrir sig, en þau eru
engan veginn fullnægjandi.
Harðnandi stéttaátök?
— Eru sjúkraliöar ánægöir
meö laun sin?
— Nei, þeir eru mjög ánægöir
meö þessi laun og hafa fullan
hug á aö heröa kjarabaráttuna.
Viö meö tveggja ára nám aö
baki erum t.d. lægra launuö en
fólk i störfum þar sem engrar
menntunar er krafist umfram
grunnskólapróf. Sem dæmi get
ég nefnt fangaveröi, en er samt
alls ekki aö segja aö þeir séu
neitt ofsælir af sinum launum.
beir byrja i 7. launaflokki og
komast i 10. flokk eftir þrisvar
sinnum 20 tima námskeiö. Þeir
eru þvi einum og tveimur flokk-
um hærri i launum en sjúkraliö-
ar, sem verða aö vera i skóla i
tvö ár áöur en þeir hefja störf.
— Nú eru flest félög meö lausa
samninga. Býstu viö harðnandi
stéttaátökum á næstunni?
— Ef aö lfkum lætur verður
róöurinn þungur hjá launa-
mönnum i komandi samninga-
lotu. En meginkrafan hlýtur aö
vera sú aö hægt sé aö lifa sóma-
samlega af átta stunda vinnu,en
þvi fer fjarri núna Lægstu
mánaöarlaunin innan BSRB eru
264.946 þús. Það er tæpast nóg
fyrir einstakling hvaö þá fjöl-
skyldu.
ljúka tveggja til fjögurra ára
námi ýmist frá sérskóla eöa
háskóla til að öðlast starfsrétt-
indi. Undirbúningsmenntun er
oftast stúdentspróf eða igildi
þess.Launin eru á bilinu 10. - 15.
launafl. eöa frá 305.578 til
424.729 þús á mán. Hærri talan
eru hæstu kennaralaun á grunn-
skólastigten fjöldi kennara hef-
ur lægri laun.
Sigríöur Kristinsdóttir sjúkraliöi.
Sigríður Kristinsd. sjúkraliði:
Hærri laun,
meira nám
Bandalag starfsmanna rikis
og bæja er meö stærstu laun-
þegasamtökum landsins. Konur
eru þar i mcirihluta eöa 56.2%
meölima en karlar 43.8%. t
stjórn bandalagsins og samn-
inganefnd eru hlutföllin þó önn-
ur, þar eru konurnar I miklum
minnihluta. 60 manna samn-
inganefnd er skipuð 45 körlum
og 15 konum og i 11 manna aöal-
stjórn eru aðeins 3 konur. Þctta
;r einkennilegt, sérstaklega
þegar haft er í huga aö fjöl-
mennar stéttir innan BSRB eru
svo til hreinar kvennastéttir.
Má þar t.d. nefna mestallt
starfsliö sjúkrahúsa — aö und-
anskildum læknum — fóstrur og
grunnskólakennara.
Latar konur?
Sigriöur Kristinsdóttir
sjúkraliöi og formaöur Sjúkra-
liðafélags Islands er viömæl-
andi minn I dag.
— Hvernig er þaö meö þetta
kvenfólk, Sigriöur, er því alveg
sama um hagsmunamál sln, eöa
eru konur bara svona latar?
— Nei, konur eru áreiöanlega
ekkert latari en karlar, enda sé
ég ekki hvernig þær ættu aö
fara aö þvi aö vera það, þegar
um 70% giftra kvenna vinna
utan heimilis. Vinnudagur þess-
ara kvenna er langur og þær
hafa miklu minni tima en karlar
til að sinna félagsstörfum vegna
skyldustarfa á heimilum sinum.
Verkaskiptingin heima fyrir
hefur litið breyst yfir höfuö,
vinnan sjálf og ábyrgðin hvilir
enn á konunum. Þetta held ég sé
aðalástæðan fyrir litilli þátttöku
þeirra i kjarabaráttu og félags-
störfum.
— En fleira kemur til. Þvi er
ekki aö leyna aö konur fá ekki
sömu hvatningu og karlar til aö
sinna félagsstörfum og meira aö
segja leggjast margir eigin-
menn gegn þvi aö konurnar
þeirra séu aö vasast i þess hátt-
ar. Opinberlega eru konur samt
ekkert að hafa hátt um að slikt,
bera gjarnan viö getu-, tima-
eöa vilja-leysi til aö taka aö sér
stjórnunarstörf, sé eftir þvi leit-
að viö þær.
— Telur þú þessar fjölmennu
kvennastéttir til láglaunahóp-
anna?
— Já, það tel ég, og miöaö viö
menntun eru launin afar lág.
Fóstrur og ljósmæöur, hjúkrun-
arfræöingar þroska- og iöju-
þjálfar og kennarar þurfa aö
LAUN: Byrjunarlaun: 290.679
kr.á mán. — 6. flokkur 2. þrep.
Hámarkslaun: 321.960 kr. á
mán. — 8. fl. 3. þrep (Reykja-
víkurborg) og 335.071
kr. á mán. — 9. flokkur 3. þrep
(Ríkisspítalarnir)