Þjóðviljinn - 21.12.1979, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 21. desember 1979.
Föstudagur 21. desember 1979. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
H
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
77/ Þorsteins
Ö. Stephensen
leikara 75 ára
Hlógu þér við augum
ungum sveini
stjörnur skærar
hinn skemmsta dag.
Lagður var í brjóst þér
listar neisti
á aldar vori.
Það er l'slands lag.
Skorinn var þér stakkur
krappra kjara.
Hvergi skorti þó
skap né þrótt.
Grein ert þú af stofni
Stefánunga,
frosti brenndum
um bjarnar nótt.
Marga sást þú vegu
um veröld liggja,
gáfum gæddur,
garpur í lund.
Greiddir þú götu
gamallar listar
til ungrar þjóðar
á óskastund.
Dagur var á lofti
logarauður.
Starf varð leikur,
leikur varð starf.
Skyggndist þú vítt
of veröld alla,
þáttum bundinn
við þjóðararf.
Vaxinn er nú lundur
listar þinnar.
Góðra verka
sér víða stað.
Hlæja þér úr húmi
heiðar stjörnur
kvikum leiftrum,
er kvöldar að.
Hjörtur Pálsson
Frumflutningur
tónverks
TOKYO
ný verslun
Hinn 10. nóv. s.l. var opnuB i
Hafnarstræti 21 Reykjavik ný
sérverslun, sem héitfír Tökyo, og
er par verslao meo japanskar
gjafavörur. Ahersla er iögB á aB
hafa á boBstólum fyrsta flokks
gjafavörur, sem Japanir eru
frægir fyrir aB framleiBa svo sem
perluskartgripi, handmálaBa
postulinsvasa, — platta og borB-
búnaB o.m.fl. Þá eru einnig á boB-
stólum vinsæl, hefBbundin
japönsk leikföng. Stefnt er a& þvi
aB kleift verBi aB kaupa i verslun-
inni flestar hefBbundnar japansk-
ar vörur.
Samnefnt hlutafélag Tokyo h.f.
rekur verslunina og er fram-
kvæmdastjóri Miyako ÞórBarson.
— mhg
1 kvöld verBur frumflutt á ts-
landi verkiB „Rotundum” eftir
Snorra Sigfús Birgisson. Þetta er
einleiksverk fyrir klarinettu sam-
iB haustiB 1978 til vors 1979.
VerkiB er tileinkaB óskari
Ingólfssyni klarinettuleikara og
var frumflutt af honum i „Galleri
Lóu” I Amsterdam 1. mai s.l.
Óskar flytur verkiB i Félagsstofn-
un stúdenta kl. 21 I kvöld, og
flutningur tekur 23 minútur.
ABgangur er ókeypis.
Bókum þroskahömlun barna
IÐUNN hefur sent frá sér bók-
ina Þroskahömlun barna.t henni
eru ellefu erindi, samin af jafn-
mörgum islenskum höfundum.
Fjáliá þau um þetta efni frá
ýmsum hliöum, frá læknisfræöi-
legu, sálfræBilegu og félagsfræBi-
legu sjónarmiBi. Þá er þvi lýst
hvernig hjálpa má hinum þroska-
héftu til aB njóta sin I samfélaginu
eftir þvi sem aBstæBur frekast
leyfa. — Bók þessi er gefin út aB
tilhlutan Landssamtakanna
Þroskahjálpar og er framlag
þeirra samtaka til umræBu á
barnaári.
Margrét Margeirsdóttir félags-
ráBgjafi, fyrrverandi formaBur
Þroskahjálpar, annaBist útgáfu
bókarinnar og ritar formála.
Einnig á hún erindi I bókinni sem
fjallar um unglingsár þroska-
heftra. ABrir höfundar og viö-
fangsefni þeirra eru sem hér seg-
ir: HörBur Bergsteinsson barna-
læknir: Súrefnisskortur hjá ný-
burum; Haukur ÞórBarson yfir-
læknir: Um hreyfingaágalla og
hreyfihömlun barna; Anna
Þórarinsdóttir sjúkraþjálfari:
Sjúkraþjálfun fyrir þroskaheft
börn> HörBur Þorleifsson augn-
læknir: Sjóngallar sem geta leitt
til þroskahömlunar; Margrét F.
SigurBardóttir blindrakennari:
Kennsla blindra og sjónskertra
barna; Guölaug Snorradóttir
heyrnleysingjakennari: Kennsla
heyrnarskertra; Huldar Smári
Asmundsson sálfræöingur:
Barnaeinhverfa; ólafur
Höskuldsson lektor: Tannheilsu-
gæsla barna; Asta Sigurbjörns-
dóttir fóstra: Leikfangasöfn
(lekotek); Jón Sævar Alfonsson
varaformaBur Þroskahjálpar:
Réttindi þroskaheftra, ný viBhorf.
— Bókin Þroskahömlun barna er
125 bls., auk fjögurra mynda-
sIBna. Steinholt h.f. prentaBi.
Porsteinn frá Hamri skrifar um
bókmenntdr
SNORR
Snorri
átta alda minning
Sögufélag 1979.
Um minningu Snorra hafa
margir kynjastormar leikiö á
vorri öld, sumir góöir en sumir
illir, allt frá rómantiskum alda-
mótahugmyndum sem greiddu
þjóöinni götuna á sinum tima, til
upphrópana um „auöstéttar-
gaurinn Snorra Sturluson”, sem
eru af sama eBlistoga og þaö
þegar menn kalla Thomas Mann
fasista eins og nýlega var gert i
Þjóöviljanum og vitnar um vissa
tegund róttækni sem grefur um
sig hér og þar og viröist álita aö
eiginlega sé allt aö byrja fyrst i
dag eöa byrji á morgun, illt eitt
hafi gefiö okkur lifiö, og eingin
menningarleg fortiö átt þátt i þvi
aö viB stöndum I tvo fætur, meira
aö segja af mannlegri reisn, eins
og menn segja stundum þegar
þeir eru hressir I anda. Gagn
vart svo yfirboröslegri og tima
villtriumfjöllum, af hvoru taginu
sem er,stendur þessi Sögufélags-
bók um Snorra einsog leiöar-
steinn meö óbrotgjörnum og
raunsæjum athugunum sem
okkar tiö hæfa og eru snilldar-
anda afmælisbarnsins gildur
viröingarvottur.
Ræöa Halldórs Laxness stendur
fremst á bókinni. Margt ber á
góma, en I kjarna máls hans felst
árétting þéss aö sagnfræBingur-
inn Snorrí Sturluson ræni ekki
heiBrinum frá skáldinu Snorra
Sturlusyni. Þessi ræöa fylgir fast
eftir þeirri snörpu og hugmynda-
riku umræöu mi&aldafræ&a sem
Halldór hefur iökaB um langa
hriB. Mörg vötn hafa tii sjávar
runniö sfBan Halldór skrifaöi i
Heiman ég fór aö hann minntist
þess varla aö hafa lesiö leiBin-
legri bók en Heimskringlu Snorra
Sturlusonar.
Útvarpserindi fjórmenn-
inganna, Gunnars Karlssonar um
stjórnmálamanninn, óskars
Halldórssonar um sagnaritunina
og Bjarna Guönasonar um
frásagnarlistina, eru væntanlega
mörgum minnisstæö siöan þau
voru flutt á árinu. Þessar
ritsmiöar eiga þaö sammerkt aö
vera nærfærin og ljós kynning,
sem hverjum almúgamanni ætti
aö vera kærkomin til fróöleiks og
nýrrar forvitni um veraldar-
manninn, skáldiö og sagna-
meistarann. Þaö er kannski ekki
aB marka þó mér þyki hin fræöi-
lega greiningarárátta stundum
harla grunlaus um nálægar tál
grafir. Kannski hrapar Bjarni
Guönason I eina þeirra i sinu
glögga spjalli um frásagnarlist
Snorra: „Náttúrulýsingar eru
miklu fyrirferöarmeiri hjá
Snorra en i eldri konungasögum.
En þær eru ekki sprottnar af
náttúrukennd I nútímaskilningi
eöa haföar til skrauts og sýn-
ingar, eins og titt er i skáldskap
siöari tíma, heldur eru þær hluti
af lifinu sjálfu”. Er þetta ekki
hæpin sundurliöun á samrýman-
legum fyrirbærum — hlutum úr
lifinu sjálfu?
1 ritgeröinni um Snorra og
Oddaverja er Helgi Þorláksson
liklega staddur á litt plægöum
akri, er hann fjallar um skipti
Snorra og Oddverja eftir aB hann
kom úr fóstrinu, en þar kannar
hann af alúö heimildir um lands-
hagi og verzlun, sem þar reynast
bakgrunnur atvika. Framicoma
Snorra á þessum vettvangi er
fyrsti vottur sögunnar um valda-
fikn hans og klækilegan yfirgang
ef þvi var aö skipta.
Bókin er rikulega skreytt
myndum, þar á meöal mörgum er
sýna hvernig breytilegur tiöar-
andi hefur blásiö mönnum i brjóst
hugmyndum um útlit Snorra.
Þetta bókarefni tengist ævintýra-
legriog bráöskemmtilegri tilraun
Helga Þorlákssonar, „Hvernig
var Snorri i sjón”. Annar sagn-
fræöingur, Gunnar Karlsson, er
einmitt framar i ritinu meö and-
stætt viöhorf, þótt hann eigi þar
raunar fremur viö persónu
Snorra i viöari skilningi,
geöfellda eöa ógeöfellda: „... ef
til vill ekki ýkja mikilvægt sagn-
fræöilega aö komast aö niöur-
stööum um hvernig maBur Snorri
Sturluson var”, segir Gunnar
meöal annarra oröa.
Hvorttveggja hefur til sins ágætis
nokkuB. AB sjálfsögöu tekst Helgi
á viö hiö ómögulega, en leiöir þó
fram meö sögulegum og
bókmenntalegum likindareikn-
ingi nokkuð skýra ytri persónu
þarsem skeggleysi eða snyrtileg
skeggrækt, siövenja
höfðingjanna, stingur skýrast i
stúf við viðteknar hugmyndir
myndlistarmanna fram á vora
daga. Þar að auki kann að vera
hnyttilegt að viröa fyrir sér, að
niðurstaöa Helga: „aöSnorri hafi
hvorki verið hávaxinn né þrek-
vaxinn, en léttur á fæti og fimur I
flestu er hann tók sér fyrir hendur
... „ekki hár meðalmaður” en vel
farinn I andliti, meö finlegt skegg
eöa skegglaus og vafalitið
skartmaöur” — getur meö ofur-
litiö breyttu sjónarhorni komið
heim viö draum Gunnlaugs
Schevings, sem getiö er i ritgerö-
inni: „lágvaxinn og grannur,
rauöhæröur og sköflóttur og bar
merki langvarandi áfengis-
notkunar”. AB öllu þessu er hin
bezta skemmtan — „en litt
rekjum vér drauma til flestra
hluta,” stendur þar.
Hugrenningar um Snorra vekja
upp spurningar um þaö, hvort
þetta afmælisár hans, sem
Þorbjörg Höskuldsdóttir: Myndskreyting viö tslendinga-
sögu Sturlu Þóröarsonar.— Snorri er fyrir miBju, Sólveig
Sæmundsdóttir til vinstri og Hallveig Ormsdóttir til hægrl.
Kjartan Guöjónsson: Hluti af myndskreytingu viö ljóöiB
Snorraminning eftir Sveinbjörn Beinteinsson.
Snorri, höggmynd Mathiasar Steinbrok — einskonar endurómur af
Móses Michelangelos.
jafnframter barnaár, hefurvakið
marga til umhugsunar um stööu
sina i samtimanum með tilliti til
reynslu og máttugra tilþrifa
mannsandans, hvort sem hann
þoldi súrt eða sættj Snorri
Sturluson hefur óneitanlega veriö
öldungur menntanna i okkar
augum og þeirra þjóöa sem á
annaö borð hafa barnabókar
lærdóm um tsland. Mér er
minnisstæð tilvitnun Kristins E.
Andréssonar i André Malraux,
sem mér hefur stundum þótt vera
lykill að menningarviöhorfi
Kristins og hljóðar svo: „Lögmál
arfleifðarinnar eiga i sér viljann
til aö breyta nútiðinni.” Þessi orð
koma mér lika i hug þegar ég les
eöa heyri skraf á borð viö það
sem ég vitnaði til i upphafi þessa
pistils, um Snorra og Thomas
Mannj pólitisk umræða er nefni-
lega þvaður og hégómi, ef hún
treöur undir fótum menningarleg
gildi. Er ekki æskilegt aö homo
sapiens viti einhvern snefil um
þaö á hverju liftóra kynslóöanna
nærist, öðru en brauöi? Hún
nærist nefnilega ekki á þeim
tizkubelgingi dægranna sem
kapítalisminn spýr yfir unga og
aldna undir margvislegu yfir-
skini, oft róttæku og félagslegu i
orði kveðnu. Lifvænlegur þroski,
þar með ekki sizt talinn
sósialismi og starfsemi öll sem
mannsandinn hefur bezt unnið.
Ég hef tilhneigíngu til að taka miö
af þeirri skoðun unz annaö
sannast.
Umrætt Snorrakver Sögu-
félagsins er hinn snortasti gripur
að^allri gerö. Enginn höfundanna
glímir við gátur af þvi tagi sem
urðu til aö mynda Siguröi Nordal
og Gunnari :Benediktssyni
uppspretta merkilegra heila-
brota, en allir fara þeir höndum
un efniviö sinn af vandvirkni og
virðingu, svo sem tildrögum
bókarinnar hæfir. Prentvillur
fann ég i henni liklega tvær, og
eina til viöbótar aftanvert á kápu.
Þorsteinn frá Hamri
Snorri 1 norskri hátiðarútgáfu Heimskringlu, höfundur
Christian Krogh.
Elías Mar skrifar
Gunnar M. Magnúss:
SigurBar bók Þórðarsonar
Setberg. Rvlk 1979.
Undanfariö hefur þaö veriö
svotil árviss viöburöur á markaöi
jólabóka, að út hafa komið minn-
ingabækur um islenzka tónlistar-
menn, lifs eöa liðna, jafnt
túlkendur sem höfunda, stundum
iviðtalsformi, stundum i umfjöll-
Heimsins
góður borgari
unannarsmanns.Hvernigsem til
hefur tekizt með hveria einstaka
slikra bóka, þá fer varla hjá
þvi aö allar hafi þær visst
heimildargildi — og ef lipurlega
er haldiö á penna einnig
skemmtigildi. Þær eru náma
fyrir þá sem áhuga hafa á
persónusögu, en þær eiga lika aö
geta veriö meira: innsýn i þann
heim sem var, þau viöhorf sem
riktu, þann aöbúnað sem veittur
var listi landinu; i þessum bókum
er heimsmenningin nefnilega æ-
tiö ibakgrunni, fremur en I flest-
um öðrum endurminningaritum,
jafnán sem viömiöun, stundum
beinllnis sem takmark og snar
þáttur sögunnar.
Þessi orö eru hripuö til aö vekja
athygli i önn dagsins á ednni bók
þessarar tegundar, ævisögu
Sigurðar Þóröarsonar tónskálds
og söngstjóra, sem Gunnar M.
Magnúss hefur skráö og er nýút-
komin.
Undirritaöur minnist þess ekki
að hafa nokkru sinni átt oröa-
skipti viö Sigurö Þóröarson og
getur þvi ekki lagt mælikvaröa á
ævisögu hans og mannlýsingu út
frá persónulegum kynnum. En
viö lestur þessarar greinargóöu
umfjöllunar finnst mér ég sjá
mjög skýra mynd af einstaklega
heiöarlegum, eljusömum og
viöfelldnum manni, sem á löng-
um ferli afkastaöi miklu á
fleirum en einum vettvangi. Aö
lestri loknum vaknar áleitin
spurning: Hvers vegna finnst
manni alltaf hafa veriö tiltölulega
Forn
frægdar-
setur
Islenskir prestar voru á fyrri
tiö, — ýmsir hverjir — afkasta-
miklir frasöimenn.Minna fer fyrir
þeirri iöju hjá þeirri ágætu stétt
nú á siöari árum og liggja sjálf-
sagt ýmsar eðlilegar ástæður til.
En nú hefur sveitaprestur norö-
ur i Skagafiröi, sr. Agúst Sigurös-
son á Mælifelli, gerst umtalsverö-1
ur athafnamaöur á þessum vett-
vangi. Frá honum var aö berast
bók um „Forn frægöarsetur” og
er þaö önnur bókin frá hans hendi
um þau efni. Aö þessu sinni skrif-
ar hann um Valþjófsstað i Fljóts-
dal, Snæfjöll á Snæfjallaströnd,
Glaumbæ á Langholti, Glæsibæ
viö Eyjafjörö og Viöhól á Fjöll-
um.
I svo stuttu máli, sem hér er
rúm fyrir, er ekki unnt að greina
frá efni þessarar bókar til neinn-
ar hlitar. En benda má á, að þar
er rakin mjög ýtarlega byggöa-
saga þessara staöa og prestatal.
Sagt er frá furðulegum dómi
prófastsins I Vatnsfiröi, er hann
dæmdi bróöur sinum, Grunnavik-
urbónda, hvalreka staðarins á
Snæfjöllum. Vikiö er aö reimleik-
um á Snæfjöllum og Spánverja-
vigunum, kveöskap Bólu-Hjálm-
ars aö þvi er snerti Glæsibæjar-
prest og og málaferlum I þvi sam-
bandi. Sagt frá siöustu árum sr.
hljótt um nafn þessa manns —
lika á meðan hann lifði? Og
freistandi er aö svara sjálfum sér
með annarri spurningu: Getur
hugsazt það stafi af þvi, aö
maöurinn stakk aö þvi leyti i stúf
viö ýmsa samtiöarmenn sina
Islenzka, aö hann var hvorki
bóhem, figúra, né á annan hátt til
þess fallinn aö um hann mynd-
uöust sögur eöa sagðir af honum
brandarar? Hann sameinaði
dyggöugan borgara (i beztu og
einu réttu merkingu orösins) og
agaöan listamann. Hann átti i
sjálfum sér innri menningu, sem
fékk aö þroskast og njóta sin i
menntun og starfi. Hann átti gott
vegarnesti, og þaö bar ávöxt.
Þannig má fjalla um efniö i sem
fæstum oröum, en þaö er ástæöu-
laust: ég held þaö sé miklu
ánægjulegra og áhrifameira aö
menn lesi bókina.
Þaö má segja, aö Gunnar M.
Magnúss geri þaö ekki endasleppt
og enn einu sinni hefur hann af
miklum dugnaði, smekkvisi og
ást á viöfangsefni sinu sett saman
prýöisrit, sem er bæöi sjálfum
honum til sóma og öörum til
ánægju. Þaö er aöal Gunnars aö
vera i senn naskur viö ö'flun
heimilda og hagur á meðferö
þeirra. Ég er ekki maöur til aö
fetta fingur út i neitt af þvi tagi.
Og um þessabók er þaö aö segja,
aö af höfundarins hálfu finnst
mér hún ágæt, og frá útgáfunnar
hendi áflestanhátt—aöeinsheföi
Framhald á bls. 13
Sveinbjarnar Haligrimssonar og
þeirri hugmynd, aö reisa stærstu
kirkju landsins i Kræklingahliö-
inni og erhér á fátt eitt drepið og
lauslega. I bókinni er fjöldi
mynda og teikninga, heimilda- og
nafnaskrá.
Ef einhver skyldi ætla, aö Forn
Frægöarsetur væri aöeins þurrt
fræöirit þá fer sá villur vegar.
Bókin er aö visu, spjaldanna á
milli, þrungin f jölþættum fróðleik
en jafnframt er hún hreinasti
skemmtilestur vegna efnismeö-
feröar, máls og stfls.
Fyrri bók sr. Agúst á Mæli-
felli var mjög vel tekið og munu
margir hafa beöið eftir fram-
haldi. Nú er þaö komiö og gefur
upphafinu i engu eftir. Og segöu
okkur meira, sr. Agúst.
Orn og örlygur gefa bókina út
og er frágangur allur hinn vand-
aöasti. —mhg