Þjóðviljinn - 23.12.1979, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 23.12.1979, Blaðsíða 3
Sunnudagur 23. desember 1979. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 3 Leikhúsiö, sem L.A. sýndi öngstrætiö i, örebro teater, var byggt um 1850 og er friöað. „Þegar sýningin hófst stóöu vfgbúnir brunaveröir i öllum hornum meö fuilar vatnsfötur tilbúnir aö skvetta á þessa svæl- andi villimenn frá tslandi sem reyktu jafnvel enn meira á sviöinu en f búnlngsklefunum.” leikhússins. Ekki tókst mér að sjá dönsku sýninguna „Magt og af- magt” frá Möllen, né heldur ýmsar minni sýningar og skóla- dagskrár, sem þarna voru sýndar en ég ætla aö lokum aö minnast á eftirminnilega heimsókn i leikhúsbátinn „Nyttig”. Arena Teaterbáten á um þessar mundir 10 ára afmæli sem leikhús, en hann er reyndar smiöaður áriö 1860 og hefur hýst eitt og annaö á langri ævi. Bátinn á nú leikhús- stjórinn Per Edström, og um borö búa leikararnir I litlum káetum. Báturinn siglir um vötn og firöi Sviþjóöar og hefur á þessum 10 árum sýnt mörg eftirtektarverö leikrit. „Ett skalmstycke” eftir Jacinto Benavente var hér á fjölunum, eöa kannski ætti maöur heldur aö segja á dekkinu. Þetta var hressileg sýning meö itölsku figúrunum Arlequin, Pantalone og Colombine, skemmtilega leik- in i hinum þrihyrnda sal leikhús- bátsins. Eftir sýninguna fengum viö aö skoöa þetta merkilega leikhús og leikhússtjórinn bauö upp á glas og ostbita i lúkarnum. Eldvarnir í • • Orebro teater Aður en leiksýningarnar eru yfirgefnar er rétt að fara nokkrum orðum um leikhúsiö sem viö lékum öngstræt- ið i, en þaö er fallegt gamalt leikhús, sem stendur við bæjar- sikiö. Leikhúsið er byggt um 1850 og hefur nú veriö endurnýjaö og friöaö eftir tvo bruna. Brunamál- in áttu eftir aö veröa okkur þung i skauti og sögöu gárungar aö allt brunaliö Svia heföi beðiö i vig- stööu þar til viö vorum farin úr landinu. Þaö er nefnilega svo aö Sviar eru eiginlega hættir ab reykja og þaö litla sem eftir er af tóbaki þar f landi er bæði vita- minbætt og eldvarið. Þetta eru nú að visu ýkjur, en sannleikurinn er sá að reykingar eru yfirleitt bannaðar i opinberum bygging- um i Sviþjóö og i friðuðum forn- minjum eins og örebro teater eru þær nánast helgispjöll. Er skemmst frá þvi aö segja aö það tók okkur heilan dag að brjóta flestallar reglur sem þessu fallega húsi tilheyrðu og vonandi fréttist þaö ekki til Sviþjóðar úr þessu hvernig leikmyndinni var komið fyrir. Hún var nefnilega „hnýtt” föst að hluta til, þvi allt framsviðið var þakið gömlum skreytingum á hliðunum, sem sýningarinnar vegna varö að hylja svo að einhver tryöi á það öngstræti sem verkið fjallar um. Vegna eldvarnarteppa og friöunarreglna þurfti meiriháttar útsjónarsemi til að koma þvi púsluspili á sviö sem leikmyndin okkarágæta er, en allt tókst þetta að lokum. Við fengum meira aö segja að lækka hitann i húsinu eftir 10 tima samfellt puö, án þess aö til þess þyrfti leyfi frá sænsku rikis- stjórninni Reglur þeirra Svia eru með endemum, meira aðsegja voru til reglur sem skipuöu svo fyrir að sviöið skyldi þvegiö hálftima fyrir hverja sýningu. Þessu þver- neituðum viö, enda höfðum viö þá eytt drjúgum tima f uppptöku fyrir sænska sjónvarpið. Var siðasti kastarinn stilltur nákvæmlega minútu áöur en áhorfendur streymdu i salinn. Þegar sýningin siöan hófst meö öllum sinum reykingum og drykkjuskap stóöu vigbúnir brunaveröir i öllum hornum meö fullar vatnsfötur tilbúnir aö skvetta á þessa svælandi villi- menn frá Islandi sem reyktu jafn- vel enn meira á sviöinu en i bún- ingsklefunum. (Það skal tekið fram aö undirrituð reykir ekki, en var alvarlega aö hugsa um að byrja á þvi eftir þessa miklu glimu viö brunamálayfirvöld i Sviariki.) Að ööru leyti gengu sýningarn- ar okkar tvær ágætlega og áhorfendur virtust ekki i miklum vandræöum meö aö skilja efni verksins, þrátt fyrir tungumála- erfiöleika. Aö lokinni seinni sýn- ingunni var öllu okkar hafurtaski pakkað saman aftur, púsluspiliö tætt i sundur og merkt heim til Akureyrar. Menningarpólitík og fjármál Ekki er hægt aö yfirgefa leikhúsvikuna i örebro án þess aö segja litillega frá ráöstefnuhald- inu. Sjálf sat ég i hópi þeim sem fjalla skyldi um samband viö áhorfendur og yfirvöld. Eftir aö við tslendingarnir i hópnum höfðum haldið hina hefðbundnu ræðu um leikhúsaösókn á tslandi og fengiö verskuldaða viöurkenn- ingu fyrir menningaráhuga al- Þátttakendur frá L.A. á leikhús- vikunni Hreinn Pálsson Oddur Björnsson Elisabet Bjarnadóttir Ingvar Björnsson Þórunn Sigurðardóttir Hallmundur Kristinsson Freygeröur Magnúsdóttir Friögeir Guömundsson Svanhildur Jóhannesdóttir Guöbjörg Guömundsdóttir Sunna Borg Gestur E. Jónasson Bjarni Steingrimsson Theódór Júllusson Viöar Eggertsson Kristjana Jónsdóttir Sigurveig Jónsdóttir Þráinn Karlsson Bergljót Halldórsdóttir mennings á Islandi, var tekiö að ræða fjármál leikhúsa. Fyrir þá sem ekki vita er leikhúsabsókn á Islandi einsdæmi i heiminum og ef boriö er saman viö hin Noröur- löndin, sem standa þó allframar- lega, má benda á aö þar er al- gengt að rekstrarfé leikhúsa, frá aögöngumiöum sé 5-10% af heildarkostnaði en á Islandi allt frá 30-50% og raunar miklu hærri hjá flestum áhugaleikhúsunum. Sagan um söluskattinn islenska sem oftast er miklu hærri en styrkirnir varð til þess aö maður hálfskammaöist sin og ég vildi bara aö ég heföi vitað aö til stæöi aö fella niöur söluskatt að að- göngumiðum hjá áhugaleikfélög- um svo ég gæti borið blak af islenskum stjórnmálamönnum. Satt að segja voru hinir norrænu pólitikusar sem þarna voru vægast sagt undrandi á islenskri menningarpólitik eins og hún virðist rekin af stjórnvöldum. (Ég þoröi auðvitað ekki aö segja eins og mér finnst þ.e aö hún sé ekki til ). Eða hvers vegna er íslenskt leikhús, — atvinnu- leikhús, frjálsir leikhópar og áhugaleikhús svona illa styrkt, þegar ljóst er að allur almenning- ur á tslandi vill leikhús? Hvers vegna berjast öll islensk leikhús i bökkum svo að við liggur gjald- þroti hvert ár vegna lélegs fjár- stuönings frá opinberum yfir- völdum? Eru islenskir stjórn- málamenn svo menningarsnauöir aö þeir skilji ekki aö meö þvi aö gera leikhúsin algerlega háö aö- sókn, veröur aldrei hægt aö voga neinu, - aldrei hægt að byggja upp framsækna islenska leiklist? Sumir þættir I þjóðfélaginu eru þess eðlis aö þeir geta ekki byggst á eigin fjáröflun og svo er um flestar listgreinar, eigi þær ekki aö vera afþreying. Skilja menn ekki aö ef leikhús eru algerlega háö aösókn til að geta starfaö, er hætt viö aö listræn gæöi rýrni og þá getur leikhúsaðsóknin dottiö niður i ekki neitt á nokkrum ár- um? tslendingar hafa náð þeirri leikhúsaösókn sem aörar þjoöir gera sér litla von um aö ná nokkurn tima amk. ekki á minni tima en 50-60 árum og með gifur- legu fjármagni. Þessi áhugi almennings á leikhúsi á Islandi getur horfið, ef leiklistin fer niður fyrir ákveðiö gæðamark. — Allarspurningar og ábendingar dundu á manni og maður reyndi af veikum mætti að verja islenska stjórnmálamenn með þvi að þeir þyrftu að verja mest öllu fé lands- manna til skóla og sjúkrahúsa og vegagerðar, en i hjartanu bölvaöi maöur Islenskri pólitik i sand og ösku þar sem aldrei er minnst á menningarpólitik eöa andleg verðmæti, heldur bara veraldlegt vafstur og verðbólga. Og hálfa prósentiö á fjárlögum islenska rikisins sem fer til menningar- mála lét maður ekki nokkurn mann heyra um. Og svo var Eyrarbakki hinn sænski kvaddur i jólasnjó eftir ánægjulega viku. Höfðinglegar móttökur voru þakkaðar með gjöfum og ræðuhöldum, nýir kunningjar héöan og þaðan kvaddir á hlaöinu og siöan flogið i noröurátt þangað sem fólk vill ennþá fara i leikhús — þrátt fyrir allt. þs I ■ I „Slysavarnarfélag tslands auglýsir eftir Jóni, sjö ára. Hann fór aö heiman frá sér kl. tiu I morgun og ætlaöi I mjolkurbúöina. Til hans hefur ekki sést siöanl’ Jón finnst. Fótum troöinn undir töskugrindinni i mjólkurbúö- inni klukkan sex-núll-níu þegar búið er að afgreiöa alla hina. Hann er meö budduna i hendinni og tautar enn „Tvær fernur og þrjú vinarbrauö”. Ognúég líka Ég kom auga á þetta meö börnin löngu áöur en öllum datt i hug aö hafa barnaár. Einhvern veginn vissi ég aö heimurinn er ekki gerður fyrir börn né gamalmenni, en hversu ruddalegur hann er var liðið mér úr minni daginn sem ég reyndi aö kaupa baunadós í Kron. Þarna stóð ég og las i hljóöi merkimiöa þegar hvöss rödd segir viö hliö mér: „Stigöu ekki ofan i körfuna mina.” Ég lit kuldalega niður og sjá, umrædd karfa er tuttuguogniu sentimetra frá fæti mér. Svara þessu ekki. Les. „Vertu ekki ofan f körfunni! ” Ég er ekki ofan i körfunni henn- ar og rétti þegjandi út höndina eftir dós. Er aö telja eiturefnin i baununum þegar kelling gargar: „Komdu þér upp úr körfunni minni,” og stjakar viö mér. A þetta kellingarskoffin Kron eöa hvaö? og ég vef ofan af treflin- um, ýti niöur hettunni, hvessi á hana gaddfreðin augun og segi: „Éger ekki ofan I körfunni yöar, ef yöur væri sama. Hafiö þér einkarétt á þessari hillu?” „O, fyrirgefðu vænan, ég hélt aö þetta væri krakki,” og smeöj- an draup af henni meö þessari útskýringu. Ég varö óö. Spuröi hana hvort þaö réttlætti svona framkomu ef barn heföi átt i hlut, ég heföi verið hvergi nálægt körfunni hennar, ekki á leiö upp i hana og ekki unnið til þess aö láta hrinda mér og þaö væri engin spurning um aldur. Hún hló afsakandi, ég vissi hvernig þessir krakkar væru, hún hefði bara haldiö aö ég væri ein af þessum krökkum. Þessum körfusibrotamönnum, átti hún viö. Oröaskipti okkar enduðu á þvi aö hún æpti „Haltu kjafti,” þvert yfir kjörbúöina og ávann sér aöhlátur Kronkúnna. Þeir virtust hallast að minni hliö málsins, aö maöur stjaki ekki við börnum né sýni þeim ókurteisi aö tilefnislausu. Þetta pelsklædda af börnum ofsótta kellingardýr er ekkert einsdæmi. Og svo er fólk gapandi hissa á aö börn reyni að troöa sér fram fyrir eöa sýni ókurteisi. Hvaöan skyldu þau hafa for- dæmiö? Þau eru löngu búin aö uppgötva aö yddaöir olnbogar er þaö sem blivur I lifinu. Fyrir mörgum árum rakst ég á kenningu þess efnis aö maöur skyldi koma fram viö börn sin eins og gesti slna og gestina eins og börnin. Alveg er ég viss um aö það væri þroskandi bæði fyrir börn og gesti, og kæmi auk þess I veg fyrir óþarfa gestagang. Næst þegar kunningjahjónin berja að dyrum skuluð þið reyna: „Nú, eruð þiö komin. Inn með ykkur. Þurrka almennilega af fótunum. Hvað er þetta, ætlaröu ekki aö hengja upp frakkann þinn? Helduröu að þetta séu sorphaugar Reykjavikur eöa hvaö? Or buxunum, þær eru blautar aö neðan og ég vil ekki fá þetta inn I stofuna. Hérna er kaffið ykkar og kringlur. Eruð þiö búin að þvo ykkur um hendurnar? Ojjj... eins og skot... Það er ekkert að þessum kringlum og ekkert aö tönnunum i ykkur, boröa þaö sem fyrir ykkur er sett. Vitiö þið ekki að það eru börn i þriðja heim- inum sem fá ekkinóg að boröa? Jæja, farið þið núna, ég má ekki vera að þessu hangsi.” Og þegar börnin koma heim úr skólanum: „Nei, eruö þetta þið? Enn gaman að sjá ykkur. Gjörið svo vel aö koma inn fyrir. Neineinei, þið þurfið ekkert að fara úr stigvél- unum. Má ég hengja upp úlpurnar ykkar? Takk. Fáiö ykkur sæti. Hvab má bjóöa ykkur? Hvernig hafið þiö það? Þeyttan rjóma á skonsurnar? Ennn gaman. Já, þetta er nýja stellið. Þurfið þið endilega að fara strax? Nei, alls ekki, þiö trufliö ekki, þó það nú væri, svo gaman aö sjá ykkur.” Til hamingju börn á tslandi, meö árangurinn á barnaári. Lukkunnar pamfilar eruð þið, það er ekki hver sem er troöinn undir I mjólkurbúöinni eöa fiskbúðinni. Til hamingju meö litlu þreyttu fæturnar ykkar sem eiga ekki rétt á sæti i strætisvagni. Gleðjist yfir að þaö litla barnaefni sem er i sjónvarpinu skuli yfirleitt vera textað meö letri sem börn innah tiu ára hafa ekki leshraða til aö ná. Tillukku barnavagnsfarþegar, með bilana sem fylla vandlega allar gangstéttar við Óðinstorg svo mæður ykkar þurfa út á ak- brautina meö ykkur. Ég vona aö þiö eigiö vandaöa stálvagna sem þola einn hnykk utan i forgangsásthnossin. Rispið þá meö kveöju frá unga tslandi. Til hamingju með að fullorönir eiga „á morgun” sem aldrei kemur. Til hamingju með að fullorðnir eiga stór orö sem þýða litiö. Til hamingju með að fullorönir geta gefið loforö sem gleymast ekki, heldur voru aldrei til. Til hamingju, grátlega til hamingju með að þið erfið landið og þá fáið þiö loks aðra minni til að stiga á.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.