Þjóðviljinn - 16.01.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miftvikudagur 16. janúar 198«.
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgeíandl: Útgáfufélag ÞjóBviljans
Frmmkvemdastjórl: Eiöur Bergmann
Kiutjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson
FréUastjórl: Vilborg HarBardóttir
Umsjónarmaóur Sunnudagsbla&s: Ingólfur Margeirsson.
Kekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson t
Auglýsingastjóri: Rúnar SkarphéBinsson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlöóversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Jón Asgeir Sigurösson
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón ölafsson
Útlit og hönnun: GuBjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiiia- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Einar Guöjónsson, Guömundur Steinsson, Kristín Péturs-
dóttir.
Símavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn G'uömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6. Reykjavfk.simi 8 13 33.
^Prentun: Blaöaprent hf.
Tillögur Alþýðubandalagsins
• Á miðstjórnarfundi um siðustu helgi og á þing-
flokksfundum nú í vikunni hefur Alþýðubandalagið
gengið frá ýtarlegri tillögugerð sem lögð verður til
grundvallar nú er flokkurinn hefur fengið umboð til
myndunar meirihlutastjórnar. Þessi tillögugerð byggist
á þeirri stefnumótun sem flokkurinn lagði fram fyrir
kosningarnar 1978 undir heitinu ,,íslensk atvinnu-
stefna”, tillögum flokksins á síðasta vinstri stjórnar-
tímabili og starfi þriggja þingflokksnefnda nú síðustu
sex vikur. Hér er um að ræða fyrstu aðgerðir til þess að
mæta verðbólguvandanum og tillögur að þriggja ára á-
ætlun um hjöðnun verðbólgu, eflingu atvinnuvega og
jöfnun lífskjara.
• Tillögur Alþýðubandalagsins verða væntanlega
gerðar opinberar í dag eða á morgun er þær hafa verið
kynntar forvígismönnum annarra f lokka. Meginhugsun-
in i hugmyndum Alþýðubandalagsins að fyrstu aðgerð-
um er sú að gengi íslensku krónunnar sé haldið sem stöð-
ugustu eftir þvi sem nokkur kostur er, og vikið verði af
þeirri gengislækkunar- og gengissigsbraut sem verið
hef ur atvinnurekstrinum eins konar f íknilyf, spanað upp
vélgengnisverðbólgu og fært til fjármuni í landinu í
hendur gróðaaf la.Til þess að svo megi verða og til þess
að unnt verði að ná tökum á verðbólgunni telur Alþýðu-
bandalagið að almenn niðurfærsla sé nauðsynleg for-
senda. Megináherslan er lögð á að allir helstu póstar
efnahagslífsins leggi sitt af mörkum til aðgerðanna
gegn verðbólgu. Þannig verði tryggt að milliliðakerfið,
framleiðendur, bankakerfið, opinberar stofnanir, ríkis-
sjðður og þeir launamenn sem best eru settir gef i eftir af
itrustu kröfum og leggi fram sinn skerf til baráttunnar
gegn verðbólgunni.
• í tillögum Alþýðubandalagsins er gert ráð fyrir að
með sérstökum aðgerðum megi draga úr verðbólgu-
hraða niður í 25% í árslok án þess að komi til kjaraskerð-
ingar.
Þessu marki verði náð með niðurtalningu heimilaðra
verðbreytinga um leið og hamlað verði gegn áf ramhald-
andi víxlverkunum í ef nahagskerf inu með5-10% lækkun
ýmiss konar þjónustugjalda opinberra stofnana og ein-
staklinga. Þá er miðað við að niðurgreiðslur verði aukn-
ar en hlutfall niðurgreiðslna af búvöruverði hefur farið
lækkandi á síðustu mánuðum. Þessar aðgerðir ættu sam-
anlagt að jafngilda um 6% stigum í framfærsluvísitölu.
Jafnf ramt er gert ráð fyrir að verja 6 miljörðum króna
á árinu 1980 til sérgreindra félagslegra verkefna í því
augnamiði að auðvelda lausn væntanlegra kjarasamn-
inga.
• I því skyni að auðvelda fyrirtækjum og stofnunum
aðstanda undir lækkun útsöluverðs og þjónustugjalda er
ráð fyrir því gert að launaskattur, 1 1/2%, sem nú rennur
í ríkissjóðfalli niður frá 1. mars og vextir verði lækkaðir
um 10% í tveimur áföngum á árinu.
• i kjaramálum er gert ráð fyrir að lífeyristryggingar
almannatrygginga hækki um 7—10% að raunagildi á ár-
inu, laun verði verðtryggð og að ákvæði um aukinn
samnings- og verkfallsrétt BSRB komi til framkvæmda
á næsta samningstímabili.
• Til þess að mæta kostnaði og tekjumissi ríkissjóðs
vegna niðurfærsluaðgerðanna, sem mun vera samtals
um 22 milljarðar króna leggur Alþýðubandalagið til að
lagður verði skattur á rekstrarveltu fyrirtækja 1979, þó
ekki á sjávarútveg, f iskiðnað, landbúnað, útf lutningsiðn-
að eða samkeppnisiðnað, endurgreiðslu skulda rikissjóðs
við Seðlabankann verði frestað, lagður sérstakur 30%
skattur á tekjuafgang banka og sparisjóða, innheimta
skatta verði bætt auk sparnaðar í ríkisrekstri, m.a.
vegna minni vaxtaútgjalda.
• Eins og áður sagði gerir Alþýðubandalagið ráð fyrir
að við af fyrstu aðgerðum taki þriggja ára áætlunar-
tímabil með markvissum aðgerðum á öllum sviðum
efnahagslífsins. En um það er deilt hvernig byrjunar-
tökin eiga að vera og Alþýðubandalagið hefur nú lagt
fram heildstætt plagg í því efni. Fyrsta skrefið í þeim
efnum er að koma í veg fyrir gengisfellingu vegna f isk-
verðsákvörðunar, og leggur flokkurinn til að 9% olíu-
gjald verði fellt niður, en f iskverð til skipta hækkað um
sömu prósentu. Síðan verði fiskverð ákveðið með hlið-
sjón af því, að launakjör sjómanna verði sambærileg við
laun annarra. Til þess svoaðstuðla að hægara gengissigi
krónunnar eru gerðar ýtarlegar tillögur um 7% fram-
leiðniaukningu í fiskiðnaði á árinu sem ásamt öðrum
kostnaðarlækkunum á að gera atvinnurekstrinum kleift
að bera umsamið kaupgjald án þess að velta því út í
verðlagið. —ekh.
Hlíppl
1UNBLADIO. LAUCARDACUB It JANUAR 1«
J6a Óttar Ragnareaon:
Baráttulist eða markaðslist?
SA miMkilBiacv *i
hrmAAir tb Wát Itati
•Uli nrtí nMnt liranúl mm b»r, K*(ur rrrtt
•lll nlur rut m &mr iuiii U«ulur Ym.ir íi
Knd. þMt iMktfai. •* muun ^nljn* *ni titlnkir
‘ I MM bnn. itnir n»rir .» _m!ji l
Uku á n*rfuri muuklinfi [U|MU||rrN n» »
(mku rkki rftir .r lltil. nr* Mn
•tankl. rtrát j»fnt I ntH» um
Ea málurt rftir t*A.n
kvmkju ná fnm hrryfincn M

List og
markaðsmál
Jón Óttar Ragnarsson skrifar
grein i Morgunblaöiö og kallar
Baráttulist eöa markaöslist.
Hann vikur þar aö hlutskipti
lista og listamanna fyrir austan
og vestan og meöal annars vfk-
ur hann aö þeirri tilhneigingu aö
láta markaöslögmálin ráöa
listalifi:
„A Vesturlöndum heimta
sumir stjórnmálamenn ein-
göngu markaöslist. Sjónarmiö
þeirra er aö rlkiö megi ekki
styöja listamenn af hugmynda-
fræöilegum ástæöum. Þetta
þýöir aöstjórnvöld iáta Bstir og
iistamenn afskiptalaus meö
öllu. Einungis sú list sem
„selst” á upp á pallboröiö viö
þær kringumstæöur.”
Þetta finnst greinarhöfundi
vond frjálshyggja, en játar að
afleiöingar þessa boöskapar
blasi við i einhverjum mæli á
öllum Vesturlöndum. Hann fær-
ir siöan rök aö þvi hvers vegna
markaöshyggjan er dauöadóm-
ur yfir listum:
„íslendingar hafa ekki farib
varhluta af markaöslistinni.
Uppgangur afþrey ingariönaö-
arins hér á landi er oröinn slikur
að margir eru farnir aö rugla
honum saman við list. Auk þess
hafa margir farið út á þá braut
aö framleiða verk sem falla að
smekk „neytenda” en vilja
samt láta kalla sig listamenn.
Að kalla á markaöslist á ekk-
ert skylt við frjálshy ggju heldur
en hér á feröinni enn einn angi
af alræöishugsun. Frjálshyggja
i markaðsmálum getur aöeins
gilt þegar framleiðandinn getur
óhræddur lagað verk sin að
kröfum neytenda. Þetta boöorö
gildur aftur á móti ekki á sviöi
lista þvi sá sem fer inn á þá
braut hættir aö vera listamað-
ur.”
Níska
Þetta er heldur þörf hug-
vekja. Reyndarhafa ekki marg-
ir orðib til þess aö halda uppi op-
inskáum áróöri fyrir alveldi
markaðslögmála i menningar-
málum, en það gerist þó ööru
hvoru aö ýmiskonar Jönasar og
Svarthausar hafa uppi tilburöi i
þessa veru. Einn slikur hefur
m.a. mælt meö þvi ab hætt yrbi
viö aö „niðurgreiöa” verö á
leikhúsmiðum og mundi þá ekki
annað koma á fjalir hérlendis,
en sýningarsem „bæru sig”, og
sér hver maður hvernig það
mundi enda.
Algengara er aö menn stilli
sig um að hafa formúleraða
stefnu I þessum málum — en
fylgja svo I reynd þeirri stefnu
sem gerir sem mest af listrænni
starfssemi aö tómstundagamni.
Framlög til þeirra hluta eru —
meö nokktum undantekningum
— látin dragast aftur úr verö-
bólguhraöa og auk þess hefur
stuöningur viö listamenn koön-
aö niöur vegna þess hve mjög
úthlutunarmenn ýmiskonar
hafa látiö undan þeirri freistni
aö fjölga hægt og bitandi smá-
styrkjum ýmiskonar (stundum
eru þeir kenndir viö neftóbak),
smástyrkjum sem veröa i raun
einskonar sálræn búbót en leys-
ir engan fjárhagslegan vanda
listamanna.
Hliðstœður
Það er eftirtektarvert hve
mjög það fer i taugarnar á
Morgunblaösmönnum þegar
raktar eru vissar hliöstæöur
milli ferils Sovétmanna i Afgan-
istan og Bandarikjamanna i
Vietnam.
Vissulega er þaö svo, aö allur
samanburöur af sliku tagiverð-
ur aö gerast meö fyrirvara; aö-
stæöur og tildrög eru aldrei al-
veg hins sömu. En það er þö
svipað með Vietnam og Afgan-
istan, að i báöum tilvikum eiga
stórveldin sér bandamenn i
stjórnum, sem eiga fullt i fangi
meö að ráöa viö uppreisnar-
menn sem eiga sér bækistöðvar
og athvarf handan landamær-
anna. í báöum tilvikum hafa
risarnir afskipti af mannskipt-
um ihöfuöborginni (Amin gerist
úr heimi hallur I Kabúl; Diem i
Saigon). t báöum tilvikum þró-
ast afskipti af borgarastyrpd
úr vopnaaöstob og sérfræöinga
til þess að sent er mikið af
reglulegu herliöi á vettvang — i
báöum tilvikum I þeirri von aö
hægt sé aö „friða” löndin sem
fyrst.
Fátt hefur reyndar minnt eins
rækilega á þessar hliöstæður og
mótmælafundur við sovéska
sendiráðið sem Vaka gekkst
fyrir á fimmtudaginn var. Sá
fundur var eins og nákvæm eft
irliking af þeim mótmælum sem
efnt var tilhéráður fyrr af þeim
sem vildu andæfa bandariskri
heimsvaldastefnu. Allir fastir
liðir voru meö á dagskránni:
mótmælastaöa, spjöld, ræöur,
lesið úr kvæðum skálda.... Sag-
an hefur reyndar nokkuð
drjúgar tilhneigingar til stöðl-
unar.
Dœmi um
spásagnir
I sambandi við stjórnarmynd-
unarumræöur siðari missera
hafa risiö nokkrar deilur um
það, hvernig og hvort hægt sé aö
reikna út meö nokkurri vissu af-
leiðingar hinna ýmsu tillagna i
efnahagsmálum, sem flokkarn-
ir bera fram. 1 gær mátti ein-
mitt lesa ýmislegt fróðlegt I
þessa veru i blöðum.
Það er ekki Ur vegi aö nota
tækifærið til þess að minna á
einn spádóm hagfræöings, sem
viö rákumst á i breska vikurit-
inu New Statesman — enda er
maðurinn frægur og tilefnið
merkilegt. Svo er mál með
vexti, að þegar oliuverð hafi
snarhækkað árið 1974 eftir fróð-
legt samspil oliuhringanna og
arabiskra oliuútflutningsrikja
sem vildu nota oliuvopniö til að
draga úr stuðningi Vesturveld-
anna við Israel, þá skrifaði Mil-
ton Friedman greinargerö um
framtiðarhorfur i þessum mál-
um. Hann færði aö þvi lærð rök,
að oliuhækkunin væri orðin svo
mikil, að OPEC-rikin gætu ekki
farið lengra. Hann gat þess sér-
staklega, að ef þau reyndu aö
halda verðinu á hráoliu i tiu
doliurum fatið, þá mundu þau
engan annan fyrir hitta en sjálf
sig og myndi samsteypa þessi
Milton Friedman
hrynja i þeim sviptingum sem
enn meiri verðsveifla mundi
valda.
Siðan þá hefur mikiö vatn
runnið til sjávar og OPEC-rikin
eru komin meö oliufatiö I þrisv-
ar sinnum hærra verð en þaö
sem höfuðpostuli svonefndrar
nýfrjálshyggju taldi hættulegt
fyrir þau sjálf. Friedman hefur
verið haföur til hliösjónar hjá
ráöamönnum bæöi i ísrael og
Chileogmun ekki hafa uppskor-
ið annaö en bölbænir alþýbu
manna f þessum löndum — og
eitthvað mun þessi sami hag-
fræðingur eiga i Leiftursókninni
frægu sem nú er gleymd og
grafin og enginn vill kannast
viö.
— áb.

Mótmælin vid sendiráð Sovétrlkjanna:
„FORDÆMUM INNRÁS-
INA I AFGHANISTAN”
— sovéski sendiherrann faer
skrifleg mótmæli I dag
Kösklega Ivohundruft manns. ha-iiu og er kkýlautt hroi a al óraunsci þess, aft Island verfti
aftallega skólafólk. komu saman þjóftalógum. og sjálfsákvörftun hlutlaust land er
s I íirr ' '
og skorié