Þjóðviljinn - 09.04.1980, Blaðsíða 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN MiOvikudagur 9. aprfl 1980
Jóhann J.E. Kúld
fiskimá!
Athugasemd viö ummæli i sér-
riti Þjóðviijans um fiskvinnslu,
mars 1980.
í hinu annars ágæta sérriti
Þjóöviljans þar sem á margan
hátt er fjallað um islenska fisk-
vinnsluá raunhæfan hátt, þá er
þar lika að finna vitleysu sem
ekki má láta ómótmælt, þvi að
hún veldur stórkostlegum skaða,
ef mark væri á henni tekið.
Þessi endaleysa I viðtali S.dór við
dr. Bjöm Dagbjartsson, þar sem
segir: ,,Hér hefur aðeins verið
rætt um nýtingu þorsks miðaö viö
að hann sé flakaöur. Þetta kem-
ur töluvert öðruvisi út fari fiskur-
inn I salt, svo maöur tali nú ekki
um þann munað, sem Islendingar
veita sér enn þann dag i dag, aö
hengja upp þorska til að fram-
leiða skreið. Berist svo mikill afli
að landi að ekki sé hægt að vinna
aflann isalt eða frystingu og selja
verði hluta hans í skreið, væri sá
fiskur betur geymdur i sjónum,
Hinsvegar hefur skreiðarverkun
við Lófót i NoregL,sem keypt hef-
ur ógallað fiskhráefni.þ.e. fyrsta
flokks fisk, til upphengingar i
skreiö fyrir markaö á Italiu, full-
komlega getaö keppt um hráefn-
isverð við frystihús og söltunar-
stöövar.
Það er heldur ekki óvanalegt aö
Ráfisklaget sem er ákvaröandi
um nýfiskverð i norður Noregi
hafi ákveöið hæsta verð á fersk-
fiski i skreiöarverkun viö Lófót.
A s.l. ári var uppi mikil deila i
Noregi út af þvi hvernig skipta
skyldi fiskhráefni á milli verk-
unaraöferöa. betta var vegna
vöntunar á vinnsluhráefni, sökum
takmörkunar á fiskveiðum. Þá
lögðu bæði skreiðarverkendur og
fullverkendur saltfisks fram
sannanir fyrir þvi. aö þeir gætu
keppt um hæsta hráeínisverö við
frystihúsin.
Sannleikur málsins er sá, aö við
veröum aö nýta alla fiskmarkaði
sem fyrir hendi eru, og allar
verkunaraöferöir, svo lengi sem
markaðirnir bjóöa viðunandi
verð fyrir framleiösluna. Að
stefna allri fiskframleiöslu i eina.
verkunaraðferð, það er fásinna.
Það er til dæmis mjög athyglis-
vert að nú i ár hefur þaö verið
samþykkt að hengja upp i 20 þús.
tonn af hausuöum og slægöum*
þorski við Lófót, þrátt fyrir tak-
markað fiskhráefni. Þetta gefur
visbendingu um aö Norðmenn
telja ekki skreiöarverkun vera
oröna úrelta.
Skreiðarútflutningur
Norðmanna á s.l. ári
Samkvæmt norskum út-
flutningsskýrslum þá var
skreiöarútflutningur Norðmanna
á árinu 1979 23.199 tonn. Þar af
var þorskur 14.412 tonn og ufsi
4.267 tonn, en aðrar fisktegundir
Skreiöarverkun heldur enn fullkomlega velli I samkeppni viö aörar
verkunaraöferöir.
Olíufélag
leitar í
auknum
1 • r
mæu í
matvæla-
fram-
leiðslu
Það er á siöari árum ekki orðið
óalgengt aö oliufélög leiti út i
matvælaframleiðslu með hagnað
sinn til ávöxtunar. Þannig er þvi
t.d. varið með B.P. oliufélagið.
Fyrir nokkrum árum fór þetta
félag Ut i framleiðslu á einfrumu
próteini úr oliu. Nú er olian hins-
vegar orðin það dýr til brennslu
aðslik framleiðsla er ekki lengur
orðin gróðavegur. Á siðustu ár-
um hefur BP lagt f jármagn i fisk-
eldi i ýmsum löndum, svo og i
framieiðslu á fóðri til fiskeldis.
Þaðerunokkur ár siðan BP stofn-
aði til fiskeldis i Noregi á regn-
bogasilungi og laxi. Þaö nýjasta
hjá norska BP félaginu er, að
félagið hefur fengið leyfi til þess
hjá stjórnvöldum aö hefja eldi á
ál i Harðangri i Noregi. 1 fyrsta
áfanga er gert ráð fyrir að fram-
leiöslan verði 250tonn á ári. Verið
er nú aö ganga frá þessari eldis-
stöð sem á að hefja starf sitt á
komandi vori.
Menn verða að vita
um hvað þeir skrifa
þar til hægt væri aö vinna hann f
salt eða frystingu.”
Tilvitnun minni lýkur. Ég veit
ekki hvort blaðamaðurinn hefur
tilvitnuö ummæli rétt eftir
doktornum. Það er hans mál. En
alla vega byggjast þessi ummæli
hvaö skreiðinni viðkemur,bæöi
verkun og mörkuðum.á svo mik-
illifákunnáttu aö undrun sætir, og
mun ég hér á eftir færa rök fyrir
þessum ummælum. A árinu 1979
fluttum viö íslendingar út skreið
2.280,8 tonn, að verðmæti 5 mil-
jarða 62 miljónir og 900 þús. isl.
kr. Stærstu markaðirnir voru
Nigeria meö 1222,6 tonn, verö-
mæti 1 miljarður 738 miljónir og
900 þúsund isl. kr. Næst kom
Noregur með 851,4 tonn að verö-
mæti 1 miljaröur 148 miljónir og.
200 þús. ísl. kr. Allt var þetta
Afrikuskreiö og sumt af henni i
mjög lágum gæðaflokkum.
briöju og stærsti kaupandinn
var ttalía með 786 tonn aö verö-
mæti 1 miljaröur 533 miljónir og
600 þús. isl. kr. Þaö skal tekið
fram, aö á ttaliumarkaö fór að
langstærsta hlut svonefnd Eddu-
skreið, sem er lægri gæðaflokkur-
inn sem héðan er fluttur þangaö,
en hinsvegar tiltöluiega litið af
Söguskreiö sem er sá fiskur er
Italir vilja helst kaupa.
Ég veit um islenska fiskfram-
leiðendur sem hengdu upp sæmj-
legan góðan fisk i skreiðarverkun
á s.l. ari og láta þeir mjög vel af
afkomunni i skreiðarverkuninni.
Menn verða aö gera sér ljóst áður
en þeir viðhafa slik ummæli sem
að framan er vitnaö til, að þrátt
fyrir það aö skreiðarverkun er sú
elsta fiskverkunaraðferð, sem
þekkt er i heiminum, þá heldur
hún ennþá fullkomlega velli i
samkeppni viö aðrar verkunaraö-
feröir sem yngri eru, um verö á
hráefni til sinnar starfsemi.
Mestur hluti þess hráefnis sem
hér er ráðstafað i skreiðarverkun
er fiskur sem ekki er hæfur i fryst-
ingu og flokkast þar af leiðandi I
lága gæöaflokka sem skreiö.
4.250 tonn. Heildar verðmæti
þessa útflutnings i norskum krón-
um var 463.658.000. Norsk skreiö
var á s.l. ári flutt til 10 nafn-
greindra landa, en stærstu
markaðirnir voru Nigeria með
14.511 tonn og ttalia með 4.299
tonn. Þá keypti Sviþjóð 512 tonn
af ráskorinni skreiö. Jafnaðar-
veröfyrir þorskskreiöina var isl.
kr. 1.863,00 fyrir hvert kg. sam-
kvæmt núverandi gengi.
Þetta yfirlit um skreiðarmark-
aði ætti að taka af allan vafa um
það, aö skreiöarverkun er ekki
orðin úrelt fiskverkunaraöferö og
einskis nýt eins og beinast væri
aö álykta, ef framangreind um-
mæli.sem ég hef hér gert að um-
talsefni, væru tekin alvarlega.
Málflutningur
sem getur
skaðað okkur
í framtíðinni
t sambandi við deiluna um
fiskimiðin við Jan Mayen, á milli
okkar tslendinga og Norðmanna,
þá vil ég benda á það atriði i mál-
flutningi hér sem ég tel að valdið
geti okkur skaða i náinni framtið,
sé á þvi hamrað og það gert að
mikilvægri röksemd i málinu.
Þetta er að loðnan við Jan
Mayen sé af islenskum hrygn-
ingarstofni, og af þeirri ástæðu
höfum við meiri rétt til að ákveða
hvaömikiöaf henni skuli veitt viö
Jan Mayen. Ég dreg engan veg-
inn i efa eftir þvi sem komið hef-
ur fram að loðnan við Jan Mayen
sé af islenskum stofni. Mér þykir
það mjög sennilegt, þvi merk-
ingar benda til þess. Hinsvegar
vil ég benda á, að sildarstofninn
sem sildveiðamar viö Norðurland
grundvölluðust á i áratugi var að
megin hluta af norskum stofni
sem hrygndi við norsku strönd-
ina. Hér er komið að aðalatriöi
þessa máls. Aður en mjög langur
timi liður getum viö búist við að
þessi norski sildarstofn komi aft-
ur á miðin fyrir Norðurlandi I
ætisleit. Ef við höldum þvi til
streitu I málflutningi okkar, að
réttur okkar til loönunnar sé is-
lenskur, þá erum viö að rétta
Norömönnum I hendur sömu rök
gagnvart veiðum á norskum
slldarstofniúti fyrir Noröurlandi.
Fram að þessu hafa það ekki
veriðtalingildrök áalþjóða vett-
vangi að þjóð öölaðist sér-
stakan rétt yfir fiskistofni þó
hann heföi hrygningarstöðvar á
hennarmiöum. t þessu sambandi
er nærtækast að benda á þorsk-
stofninn i Barentshafi sem hefur
aðal-hrygningarstöövar við Lófót
i Noregi. Þrátt fyrir þessa stað-
reynd, þá hafa Norömenn ekki
öðlast neinn rétt yfir þessum
fiskistofni nema á sinum eigin
miðum.
Málflutningur sá sem viöhafður
hefur veriö gagnvart loönuveiö-
um við Jan Mayen. aö þvl leyti
sem hann er byggður á uppruna
loðnustofnsins á islenskum mið-
um, hann er fráleitur. Ef Norð-
menn féllust á þetta sjóðarmið,
þá hefðu þeir sömu rök að færa
fram gagnvart okkur, þegar
norski sildarstofninn fer að leita
aftur á miðin fyrir Norðurlandi,
sem má búast við að verði áður en
mjög langur timi liöur. Hitt er svo
allt annaö mál, aö nauösynlegt
getur orðið i framtiðinni að sam-
vinna takist þjóða á milli um nýt-
ingu fiskstofna, sem fleiri en ein
þjóð hefur lagalegan rétt til aö
nýta. En slikir samningar yrðu aö
sjálfsögöu fyrst og fremst aö mið-
ast við það grundvallar sjónar-
mið aðvarðveita slika fiskistofna
gegn ofveiði.
Arsútflutningur á ál frá Noregi
er nú 250 tonn og er fiskurinn
veiddum á ýmsum stöðum. BP
ætlar að nota kælivatn frá málm-
bræsðlu til aö hita vatniö sem áll-
inn verður alinn I, en kjörhiti við
álaeldi i fersku vatni er talinn
vera 23-25 stig á celsius. Búið er
að ráða átta menn til að annast
stöðina.
Heildarframleiösla á ál I allri
Évrópu er talin vera nú I kringum
30 þús. tonn og af þeirri fram-
leiðslu er aðeins 1% frá eldi.
Hinsvegar er eftirspurn meiri en
framboð i þessari fisktegund.
Stærstu álaframleiðendur i
heiminum eru hinsvegar Japanir
og Taiwanbúar. 1 báðum þessum
löndum er álaeldi stór atvinnu-
vegur og þar er ál-klak sem full-
nægir þeirra framleiöslu. Þetta
er hinsvegar leyndardómur sem
þessar austrænu þjóðir varðveita.
BP sem nú ætlar að hefja eldi á ál
i Noregi verður hinsvegar að afla
seiðanna við norsku og bresku
ströndina þegar þau ganga upp I
ár. Þetta er ekki að sögn forráöa-
manna BP talið óleysanlegt verk-
efni. Þá er lika hægt aö kaupa
álaseiði i Frakklandi.
Hinsvegar er álaeldi talið
vandasamasta fiskeldi sem menn
þekkja, og er reiknað meö mikl-
um seiðadauða I upphafi á slikri
stöð. En BP oliufélagiö segist
bjóöa allri slikri hættu birginn,
benda hafi þeir lengi fengist við
fiskeldi og hafa sérfræöinga i
sinni þjónustu. Vatniö er állinn
verður alinn i veröur gerhreinsað
til aö forðast sjúkdóma. Takist
þessi tilraun með áleldi hjá BP i
Noregi eins og til er stofnað, þá
má gera ráö fyrir aö framleiöslan
verði aukin strax og félagiö hefur
komist yfir byrjunarerfiöleika,
Er íslenski loðnustofninn nú
blandaður A-Grænlandsloðnu?
Loönan hér við land hefur hag-
að göngu sinni talsvert öðruvisi
en undanfarin ár. Þegar þetta er
skrifað þá bendir til þess, að
loönugangan sem kemur norðan
úr hafi og fer austur fyrir land á
hrygningarstöðvar fyrir suöur-
landi verði minni en oft áður. Þá
hefur ioðnuganga komiö vestan
fyrir land nú. Og ennfremur er
talað um talsverða loðnu fyrir
Noröurlandi þegar komið er fram
I marsmánuö. Þetta er óvenjulegt
og gæti bent til þess að loðnu-
stofninn sé að hluta að velja sér
aðrar hrygningarstöðvar eins og
þorskstofninn hefur veriö að gera
með aukinni hrygningu fyrir
Norðurlandi siðustu árin.
Þá finnst mér eitt athyglisvert
viö loönuna nú og það er að i henni
er aö finna kynþroska hrygnur
sem eru smávaxnari heldur en
menn eiga að venjast i Islenska
stofninum. Þetta virðist mér gel
bent tilþess að hér gæti verið ui
loönu að ræða af austur-græ
lenskum stofni. Af framangreini
um ástæðum tel ég, aö þörf sé n
á meiri loðnurannsóknum en ál
ur.
10/3198