Þjóðviljinn - 09.04.1980, Blaðsíða 9

Miövikudagur 9. aprll 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Hamlet vorra tíma
Leikfélag Reykjavikur
sýnir HEMMA
eftir Véstein Liiöviksson
Leikstjórn:
Marla Kristjánsdóttir
Leikmvnd: Magnús Pálsson
Tónlist:
Siguróur Rúnar Jónsson
1 þessu nýja leikriti reynir
Vésteinn aö brjótast út úr viöjum
þess natúralisma sem hann fylgdi
svo rækilega I Stalin er ekki hér.
Til þess aö vinna úr efniviö sem á
rætur aörekja tilgamallar harm-
sögu úr stéttabaráttunni á Siglu-
firöi tekur hann söguramma
Hamletsognotartilaö vefa islna
eigin söguflækju, sem spunnin er
út frá áöurnefndum viöburöi.
Likindin viö Shakespeare ná ekki
aöeins til sögurammans heldur
einnigaö nokkru til sviösog sögu-
aöferöar. Sviöiö er einfalt og bert,
engar leikmyndaskiptingar fara
fram, hvert stutt atriöiö tekur viö
af ööru, máliö er óhversdagslegt,
upphafiö, viöa bundiö.
Fléttun söguþráöarins og fram-
vinda er hins vegar miklu fremur
i ætt viö nitjándualdardrama.
Eins og i öörum verkum sinum
býr Vésteinnhértilm argslunginn
söguþráö, samanofna fléttu sem
knýr leikinn áfram. Fléttur sinar
gerirVésteinnaf mikilli Iþrótt, en
stundum getur hvarflaö aö áhorf-
anda eöa lesanda sú hugsun aö
fléttan sé farin aö ráöskast meö
persónurnar.
Leiksaga þessi er sett fram i
rammaleik: leikfélag i litlu þorpi
ætlar aö fara aö sýna Hamlet, en
þykír þaö verk gamlaö oröiö og
tekur til bragös aö imynda sér
hvernigþaögæti gengiöfyrir sig i
umhverfi fólksins sjálfs. Meö
þessum ramma og meö þvi að
nota Hamlet sem fyrirmynd nær
Vésteinn fram þeirri fjarlægö frá
hversdagslegum veruleik sem
gerir honum kleift aö nota
óhversdagslega, upphafna ræöu i
texta sinn og sömuleiðis öölast
hannvisstfrelsi til stilfærslu. Mér
sýnist hér hafa orðið allmikill
ávinningur i textanum, sem er
viöa mjög vel gerður, skáldlegur
og áhrifamikill.
Hins vegar kann þaö frekar aö
leika á tveim tungum hvort Vé-
steini hefur endanlega tekist aö
glæöa meginþema leikritsins
raunverulegu lifi. Mér viröist
grundvallarhugsun verksins vera
sú aö verkalýöurinn I kapitalisku
þjóöfélagi falli einatt i þá gryfju
aö þröngva forystuhlutverki uppá
einstaklinga til þess aö firra
sjálfan sig ábyrgö, en þessir ein-
staklingar séu þar meö komnir i
falska stööu sem geri þaö aö
verkum aö þeim hljóti aö mis-
heppnast og svikja sjálfa sig og
verkalýðinn á einhvern hátt.
Spurningin er hvort tekist hefur
að fá þessu þema lif i persónum
sem skipta áhorfandann raun-
verulegu máli. Þessari spurningu
veröur hver áhorfandi aö svara
fyrir sig, en mér fannst nokkuö
bresta á aö svo væri.
Efnisþráöur leikritsins er of
flókinn til þess aö hann verði hér
brotinn til mergjar i öllum
atriöum, en meginatriöi er aö
þegar Hemmi kemur heim frá
námi i Þýskalandi, uppfullur af
sósialiskum hugmyndum sem
hann á erfitt með aö sjá hvernig
hrinda eigi í framkvæmd, birtist
honum vofa frá horfinni tiö sem
segir honum að þaö hafi veriö
stjúpi hans sem dró fööur hans,
hinn dáöa verkalýösleiötoga, til
dauöa meö sviviröilegum áburöi I
blaöagrein. Hemmi hyggst gera
upp gamlar sakir og nota sann-
leikann til þess aö klekkja á
kaptialistum staöarins i yfir-
standandi deilu þeirra viö verka-
fólk, en kemst þá aö þvi aö sann-
leikurinn er hvorki einfaldur né
einhlitur: hin dáöa verkalýös-
hetja var enginn hvitþveginn
engill þegar grannt er skoöað.
Hemmi stendur hér frammi
fyrir illyrmislegum vanda. Hann
hefur annars vegar i höndum
sannanir fyrir glæpsamlegu at-
ferli stjúpa sins, sem gætu reynst
honum skætt vopn til þess aö
fylkja verkalýönum gegn honum,
en hins vegar fylgir sá böggull
skammrifi að allur sannleikurinn
mundi svipta þennan sama
verkalýö sinu forna átrúnaöar-
goði, sem hann er áfjáöur i aö
hefja á stall og helst i bronslik-
neskismynd.
Hér togast á fjölmargir kraftar
og i þeirri togstreitu er pólitisk
umræöa verksins fólgin. Verka-
fólkiö kallar á leiötoga sem þaö
sér annars vegar i pislarvotti
sinum og dýrlingi, Sverri, og hins
vegar i syni hans, Hemma.
Sonurinn tregöast viö aö taka aö
sér leiötogahlutverkiö og lenda i
jafn mótsagnakenndri aöstööu og
faðir hans geröi.
Hemmi tekur þá ákvöröun aö
segja fólkinu allan sannleikann,
bæöi um stjúpa sinn og fööur, og
láta á þaö reyna hvort þvi veröi
um megn aö kingja þeim stóra
bita. Af þvf uppgjöri veröur þó
aldrei af tveimur ástæöum.
Annars vegar upplýsist aö
Hemmi hefur þegiö peninga úr
hendi auövaldsins (sem hann
ætlaðiað visu aö nota til aö kaupa
sannleikann!) og hins vegar
hefur hann faliö taugabilaöri
fyrrverandi unnustu sinni (sem
hanntrúlofaðist til aö komast yfir
peningana) sönnunargögnin i
hendur og þar meö glatast þau
sem vænta mátti. Hemmi stendur
þvi uppi i lokin rúinn trausti
verkalýösins og þeim gögnum
sem gætu upplýst þann sama
verkalýö um sannleik sem hann
er reyndar ekkert sérlega mót-
tækilegur fyrir. Hann býöur þvi
algert skipbrot i lokin, nema hvaö
vilji hans til verksins brást ekki.
I þessari framvindu allri orkar
einna mesttvimælis sú kúvending
sem gerist við eyöileggingu
sönnunargagnanna. Burtséö frá
þvi aö atburöarás öll I kringum
þann atburð er meö afar meló-
dramatiskum hætti, sviptir hún
öllum völdum yfir gangi leiksins
óforvandis úr höndum Hemma,
hann er geröur ófær um aö gera
upp sin eigin örlög, eins og stefna
leiksins benti þó ótvirætt á aö
hann hlyti aö gera. Og áhorf-
andinn stendur hér frammi fyrir
spurningunni: hvers vegna fékk
Hemmi Hjördisi kassann i hend-
ur? Og viö þeirri spurningu finnst
mér leikritið ekki gefa neitt full-
nægjandi svar.
t uppsetningu sinni hefur Maria
Kristjánsdóttir reynt aö draga
sem skýrastar linur og undir-
strika fjarlægingu leikritsins meö
samsvarandi leikstil. Þetta tekst
oft ágætlega meö sterkum
uppstillingum á einföldu sviöinu
(og lýsing er einatt sérlega góö),
en sums staöar hriktir nokkuö I.
Þaö vantar t.d. ansi mikiö uppá
aö Kjartani Ragnarssyni takist
aö gefa okkur sannfærandi mynd
af verkalýösleiötoganum. Viö
trúum þvi einfaldlega ekki aö
þessi maöur hafi oröiö átrúnaöar-
goð fólksins, og það veikir óhjá-
kvæmilega allt sem á eftir
kemur. Mér þótti Margrét Helga
fara alltof geyst og frekjulega
meö hlutverk móöur Hemma, og
Guörún Asmundsdóttir átti i
nokkrum brösum meö hlutverk
móöur Hjördisar, en þaö hlutverk
er lika alltorrætt á köflum, svo
sem I hárkolluatriöinu.
Langbestu atriði leiksins eru
milli Hemma og drykkjurútsins
Daviös. Bæöi eru þau vel skrifuö
og svo er leikur Hjalta Rögn-
valdssonar I hlutverki Daviðs á
alveg upphöföu plani, svo
sterkur, nákvæmur, hófstilltur og
sannfærandi aö sjaldgæft má
teljast. Þetta er fjóröi leiksigur
Hjalta á þessum vetri, og geri
aörir betur. Harald G. Haralds-
son var reyndar traustur i hlut-
verki Hemma.
Hemmi er mjög metnaðarfull
og athyglisverö tilraun til aö fara
nýjar leiöir stillega i islensku
leikhúsi, svo og aö fjalla um
alvarlegar pólitiskar spurningar
án einföldunar. Og þó svo aö hún
heppnist ekki til fullnustu ætti
enginn áhugamaöur um þessa
hluti aö láta hana fram hjá sér
fara.
Sverrir Hóimarsson
Stéttarfélag islenskra félagsráðgjafa:
Stuðningur við
farandverkafólk
A aöalfundi Stéttarfélags is-
lenskra félagsráögjafa, sem
haldinn var 20. mars sL.voru
tvær ályktanir samþykktar.
Annars vegar fullur stuöning-
ur viö baráttu farandverka-
fólks og var ákveöiö aö senda
táknrænt stuöningsframlag
sem svarar einu félagsgjaldi
til baráttuhóps farandverka-
fólks. Þá var og samþykkt á-
lytkun þar sem skoraö er á
BSRB aö fylgja fast eftir
kröfugerö sinni og bent er á aö
félagslegar réttarbætur geti
ekki komiö i staö grunnkaups-
hækkana.
Stjórn stéttarfélagsins skipa
nú: Þórunn Öskarsdóttir for-
maöur, Helga Jóhannesdóttir
varaformaöur, Helga Agústs-
dóttir ritari, Guölaug Magnús-
dóttir gjaldkeri og Sólveig
Reynisdóttir varamaöur.
Ólag á sjónvarps-
útsendingu i A -Hún.
„Við borgum
ekki” nema
úr verði bætt
segja sjónvarps-
notendur
Mjög mikiö ólag er og hefur
verið undanfariö á útsendingu
sjónvarps sumsstaöar I Austur-
Húnav.atnssýslu. Viröast sjón-
varpssendarnir á Hnjúkum viö
Blönduós og I Vatnsdal gegna
heldur hraklega hlutverki slnu.
Fólk noröur þar unir þessu aö
vonum illa og hefur nú staöiö vfir
undirskriftasöfnun meöal sjón-
varpsnotenda á Blönuósi, Skaga-
strönd og I Vatnsdal, þar sem
mælt er til aö úr þessu ástandi
veröi bætt sem fyrst , ella veröi af-
notagjöld ekki greidd.
Undirskriftaskjaliö er á þessa
leið:
,,Viö undirritaöir sjónvarpsnot-
endur á Skagaströnd, Blönduósi
og nærliggjandi sveitum viljum
vekja athygli þeirra, er meö
viöhald og endumýjun sjónvarps-
senda hafa að gera, á
þvi, aö ástand sendis á Hnjúkum
við Blönudós viröist vera mjög
slæmt, þar sem sendingar rofna
þegar minnst varir og hafa verib
mjög mikil brögð að þessu nú
undanfarið, eða siöan fyrir s.l.
jól.
Viljum við undirrituð þvi
vinsamlegast fara fram á aö bót
verði ráðin á þessu ástandi sem
fyrst.að öðrum kosti munu undir-
rituð sjá sig knúin til að neita að
greiða afnotagjöld sjónvarps.”
Undir þetta hafa skrifað 477
sjónvarpsnotendur. Er þá
ókominn undirskriftalisti, sem á
ferö er i Vatnsdal, en þar munu
sjónvarpssendingar sjást hvaö
lakast á þessu svæði.
-mhg.
Húsaleiguverö
og eftirlit:
Einföldun
en engin
eölis-
breyting
Frétt Þjóöviljans um
eftirlit meö húsaleigu hefur
áreiöanlega vakiö hjá ýmsuir.
vonir um aö nú myndi eitthvaö
breytast á þeim markaöi, þar
scm iög frumskógarins hafa gilt
óáreitt eins og allir vita. Þvi
miöur er sú víst ekki raunin.
Þjóðviljinn leitaöi frekari
upplýsinga um þetta mál og fékk
þær skýringar hjá Björgvin
Guðmundssyni, skrifstofustjóra
Viðskiptaráöuneytis.að hér væri
aðeins um e.k. tilflutning milli
embætta aö ræöa og einföldun. í
raun heföi framkvæmdinni ekki
verið breytt eða eftirlit hert.
Björgvin sagði, aö áöur heföi
Verölagsráö fjallaö um húsa-
leigu og þar heföi þurft aö bera
upp hækkanir og heföi þaö verið
gert einu sinni til tvisvar á
ári. Þetta verkefni heföi nú verið
tekið af Verölagsráöi og þvi heföi
verið nauösynlegt að fela það
öðrum, — Verðlagsstofnun, en
jafnframt var ákveöiö aö húsa-
leiga mætti hækka á þriggja
mánaða fresti i samræmi við
vfsitölu húsnæöiskostnaöar.
Þetta þýðir að menn geta hringt
i Hagstofuna og fengið visitöluna
uppgefna á hverju verötimabili
en Verðlagsstofnunin mun annast
þessi mál að öðru leyti, sagöi
Björgvin. Hann tók fram aö þó
ekki væri gert ráö fyrir hertu
eftirliti meb húsaleiguhækkunum
(sem raunar hefur verið litiö eöa
ekki neitt hingað til), þá gætu
menn auövitaö kært til Verölags-
stofnunar, ef þeir teldu aö á sér
væri brotiö i þessum efnum.
— AI.