Þjóðviljinn - 18.04.1980, Blaðsíða 8

8 SIPA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. aprll 1980
Föstudagur 18. aprll 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Frá blaðamannafundinum I gær, taliö frá v.: Haukur Már Haraldsson ritstjóri Vinnunnar, Katja Hanik-
ainen starfsmaöur heimsfribarrábsins, dr. Ingimar Jónsson formaöur islensku fribarnefndarinnar, og
Gordon Schaffer stjórnarmabur og einn af stofnendum heimsfribarrábsins. — Mynd —gel.
Heimsfridarráösmenn í heimsókn
Fyrst afvopnun
Viö erum hingab komin til aö
vekja athygli á hættulegri þróun
vfgbúnabarkapphlaups i Evrópu
á undanförnum misserum, sagbi
Gordon Schaffer, einn af stofn-
endum og stjórnarmönnum
lleimsfribarrábsins á blaba-
mannafundi i gær. Schaffer kom
til iandsins ásamt Kötju Hani-
kainen, starfsmanni samtak-
anna, á vegum islensku fribar-
nefndarinnar.
Schaffer tók dæmi af sinu Iandi,
Bretlandi. Hann taldi sig hafa
hvitbækur varnarmálaráöu-
neytisins breska og orð sér-
fræðinga fyrir þvi, að i stórum
dráttum væri fyrir hendi
hernaðarlegt jafnvægi, en engu
að síður væri það ekki notað til að
byggja á afvopnunarviðræður,
heldur þvert á móti væri nú hert á
vigbúnaði. Bæði með stuðningi
stjórnvalda við aukinn eldflauga-
búnað i Evrópu og svo meö eins-
konar sálrænum hernaði, þar sem
borgarstjórnum og slikum aðilum
eru gefin fyrirmæli um það
hvernig bregðast ætti við kjarn-
orkuárás. Með þessu væri verið
aö koma inn fölskum hugmynd-
um hjá fólki um aö siömenntað
þjóðfélag gæti yfirhöfð iifaö af
kjarnorkustyrjöid i Evrópu.
Hann sagði, að i Bretlandi væri
af stað farin mjög viðtæk herferö
gegn eldflaugakapphlaupinu,
sem öll friöarsamtök styddu —
m.a. Friðarnefndin breska og
og
svo...
CND, Baráttusamtök gegn kjarn-
orkuvopnum. Sjálft ætlar heims-
friðarráðið, sem hefur starfaö i
rúm 30 ár, að efna til mikillar
ráðstefnu i haust um þessi mál i
Búlgaríu og er Gordon Schaffer
m.a. að kynna þann fund Isiend-
ingum.
Spurning: istórum dráttum eru
uppi þrennskonar viðhorf til vig-
búnaðarkapphlaupsins: að kenna
Nató um það, að kenna Sovét-
rikjunum eða þá að kalla
hernaðarbandalögin bæði til sekt-
ar. Hefur það ekki komið i veg
fyrir að þeir mörgu, sem vilja
skipta ábyrgð á vigbúnaðaræðinu
milli blakkanna hefðu samskipti
við Heimsfriðarráðiö, að þaö hef-
ur i stórum dráttum samsamað
sig sovéskri utanrikisstefnu?
Gordon Schaffer kvaðst
persónulega lita svo á, að þær al-
mennu tillögur um afvopnunar-
mál sem Sameinuðu þjóðirnar
hafa samþykkt væru sér að skapi.
Hann vissi svo að þær væru að
verulegu leyti frá sósialiskum
rikjum komnar. ,,t þeim skilningi
er ég þá Sovétvinur, ef þær kæmu
frá Bandarikjamönnum þá væri
hann þá þeim hollur”. En ef
farið væri aftur i sögu þá mætti
finna ýmisleg dæmi um að
Baridarikjamenn hefðu áformað
eða hótað að nota atómsprengjur
og það hefði ekki litil áhrif á af-
stöðu sina til þessara mála.
Gordon Schaffer reyndist i
flestu mjög fylgjandi sovéskum
sjónarmiðum bæði i túlkun á
mannréttindamálum (Heims-
friðarráðið hefur gert ýmsar
samþykktir um þau efni en aldrei
um nein mannréttindamál sem
varða Sovétrikin eða Austur-
Evrópuriki) og svo Afganistan
(hann tók undir kenninguna um
ihlutun frá Pakistan). En hann
vildi lita svo á, að ef riki heims
héldu áfram á þeim grundvelli
bættrar sambúðar sem byrjað
var á I Helsinkisamþykktun þá
væri um leið hægt að leysa ein-
stök mál, bæði Afgaistan og
mannréttindamál fyrir austan.
Aðalatriðið væri að skapa það
viðhorf að það væri i raun og veru
mögulegt að taka upp niðurskurð
á vigbúnaði og ná árangri.
Verkalýösfélag Akraness átelur seinaganginn:
Kaupmáttur hefur rýrnað
síðan samningar runnu út
Verkalýösféiag Akraness lagbi
á þab áherslu f kjaramálaályktun
abalfundar sl. laugardag, ab
kaupmáttur hefur rýrnaö veru-
lega siöan samningar runnu út
fyrir þremur mánubum og átaldi
félagib seinaganginn i samninga-
vibræbunum.
Fundurinn var haldinn sl.
laugardag og kom fram ma. að
fullgildir félagar eru nú 993 tals-
ins og hagur félagsins var góöur á
árinu. Fagnaö var þeim áfanga
að félagsbygging verkalýðsfélag-
anna á Akranesi var nýlega fok-
held eftir eins árs byggingatima.
Kjaramálaályktun fundarins
sem samþykkt var einróma er
svohljóðandi:
„Aðalfundur Verkalýðsfélags
Akraness.haldinn 12.4. 1980, átel-
ur harðlega seinagang i samn-
ingaviðræöum um nýja kjara-
samninga. Nú eru liönir 3 mán-
uðir frá þvi aö samningar runnu
út, og verkalýöshreyfingin lagöi
fram mjög hóflegar kröfur sem
miðuðust fyrst og fremst aö þvi
aö leiðrétta kjör hinna
lægstlaunuðu meö breyttri visi-
tölu þeim i hag.
A þessu timabili hefur kaup-
máttur rýrnaö verulega vegna
gifurlegra hækkana sem duniö
hafa yfir alþýðuheimili og bætast
ekki að fullu vegna skerðinga á
visitölu samkvæmt svonefndum
Ólafslögum.
Fundurinn skorar á verkalýös-
hreyfinguna að standa einhuga
um allar tiltækar leiðir til að
knýja fram kröfur sinar i nýjum
samningum.”
Stjórn Verkalýðsféla gs
Akraness skipa nú Skúli Þóröar-
son formaður, Bjarnfriður Leós-
dóttir varaform., Garðar
Halldórsson ritari, Agnar Jóns-
son, Gréta Gunnarsddttir og
Sigrún Clausen.
Sjómannadeilan og atvinmileysiö á ísafirði
Milli okkar
er enginn
ágreiningur
Margir hafa haldið því
fram, að sjómenn á línu-
bátunum á ísafirði og
togarasjómennirnir, sem
nú eru allir í verkfalli, eigi
ekki samleið í kjaradeilu
vegna launamismunar
milli háseta á línubát og
skuttogara. Bjarni Gests-
son, sem er landmaður á
línubát á ísafirði, var
spurður um þetta mál.
— Þaö er fjarstæða að halda •
þessu fram. Við, sem erum á
linubátunum, værum litils
megnugir einir i verkfallinu.
Útgerðarmenn myndu ekki ansa
okkur ef togararnir fengju að
veiöa og þvi er samstaöa með
togaramönnunum okkur mikils
virði. Ég veit aö þessu hefur verið
haldiö á lofti af þeim sem eru
andvigir kjarabaráttu okkar og
er gert til aö reyna að rjúfa ein-
ingu sjómanna á Isafiröi I verk-
fallinu, en ég þori að fullyrða að
hún er alger.
— En er ekki erfitt að setja
fram kröfur fyrir þessa tvo hópa
vegna launamismunarins?
— Vissulega skapar launamis-
munurinn ákveðiö vandamál
þegar kröfurnar eru samdar, en
ég fæ ekki betur séö en að okkar
sjónarmið og okkar kröfur komi
fullkomlega fram I þessum samn-
ingum. Við skulum ekki gleyma
þvi að starf sjómannsins er
svipað hvernig sem veiöiskipiö
er. Það sem orsakar þennan
launamismun er fyrst og fremst
það hve afkastamikil veiðiskip
togararnir eru. Ég hygg að starf
togarasjómannanna sé erfiðara
en okkar vegna þessa en þeir bera
lika meira úr býtum.
— Hvaða atriði i kröfum ykkar
telur þú mikilvægust?
— Ég hygg að fyrir togara-
sjómennina sé krafa um að fá
unnar frikvaktir greiddar af
útgerðinni mest um verð. Þeir
telja aö vegna þess að útgerðin
greiöir ekki aukalega fyrir unnar
frivaktir sé misnotað að kalla
menn á dekk á frivöktum þeirra.
Hjá okkur á linubátunum má
nefna lengingu þess timabils sem
við eigum fri á laugardögum. Nú
er þaö aðeins yfir sumarið sem
við eigum þessi laugardagsfri og
viljum fá lengingu á þessu fram á
vorið og lengra fram á haustið.
Þá hefur tiðkast að skipta I 11
hluti á linubátunum, en við viljum
nú aö þvi verði breytt og skipt i 10
hluti. Þetta tel ég afar mikilsvert
atriöi.
—-En útgerðarmenn eru ekki til
viðtals um þetta frekar en annað?
— Nei, þvi miður, maður heyrir
þá sifellt tala um að þeir vilji
fyrir alla muni bæta kjör okkar
linusjómanna, en svo þegar þeir
eiga þess kost þá standa þeir
þversum. Min skoöun er sú, að
togarasjómenn myndu sætta sig
við að linusjómenn fengju
umtalsveröar bætur, þar á ég við
að fórna einhverjum af sfnum
kröfum til aö bæta kjör okkar.
Bjarni Gestsson
Rætt við
Bjarna Gests-
son bhusjó-
mann
á ísafirði
— Hvað viltu segja um samn-
ingana I Bolungarvik?
— Þaö eru svo slæmir samn-
ingar að þeir hefðu getaö fengið
fram þessar smávægilegu breyt-
ingar án þess að segja samn-
ingunum upp hvaö þá meir.
— Hefurðu trú á að samninga-
gerðin i Bolungarvlk muni veikja
samstöðu ykkar sjómanna á
Isafirði?
— Nei, þvert á móti, ef þeir
snerta okkur eitthvað þá verður
það til þess að efla samstööuna, ‘
frekar en hitt.
— Voruð þið ekkert hræddir um
aö riða á vaðið I samningagerð-
inni I stað þess að biða eftir
öðrum?
— Nei, sjómenn á Vestfjörðum
hafa áður haft frumkvæði i
samningamálunum, og viö vorum
einfaldlega orðnir þreyttir á
þessum drætti, sem orðiö hefur á
að samningaviðræður færu I
gang. Undir það vildum við ekki
gangast og riðum þvi óhræddir á
vaðið og kviðum ekki úrslitum.
-S.dór.
Á þessu lifir enginn
Rætt við tvær stúlkur sem eru á
atvinnuleysisbótum á ísafirði
Eins og sagt var frá í
Þjóðviljanum í gær eru nú
yfir 150 manns á atvinnu-
leysisbótum á ísafirði
vegna þess að frystihúsin
hafa stöðvast vegna sjó-
mannaverkfallsins. Það
eru mikil viðbrigði fyrir
þetta fólk að hverfa úr
mikilli vinnu og niður í að
þurfa að lifa á þeim
smápeningum sem at-
vinnuleysisbæturnar eru.
Við hittum að máli tvær stúlk-
ur, sem voru að láta skrá sig at-
vinnulausar á bæjarskrifstofunni
á Isafiröi, en þangað verður at-
vinnulaust fólk á skrá aö koma
daglega og tilkynna sig.
Eyrún
Guðnadóttir
— Þessar bætur eru smánar-
lega litlar og alveg ljóst aö á þeim
lifir enginn maður. Fyrir ein-
hleyping eru þetta rúmar 8 þús-
und krónur á dag, og ef við-
komandi þarf að greiöa húsnæöi
og fæði sjá allir, aö þessi upphæð
dugar skammt, hvaðþá fyrir hjón
meö börn.
— Hefurðu áður lent I að verða
atvinnulaus?
— Nei, sem betur fer hef ég ekki
lent i þvi áður og vona að þetta
veröi bæöi fyrsta og siðasta skipt-
iö. Þetta er ömurlegt. Annars er
ég að hugsa um að fara norður til
Akureyrar og fá mér vinnu, og ég
veit um fleiri hér á lsafirði sem
eru I svipuöum hugleiöingum. Ég
hef hitt nokkra sem ætla til
Grundarfjarðar ef deilan leysist
ekki á næstu dögum.
Sólveig
Guðjónsdóttir
— Ég ætti svo sem ekki að
kvarta, ég bý I foreldrahúsum, og
get komist af á atvinnuleysisbót-
unum, en aftur á móti veit ég ekki
hvernig þeir fara að sem þurfa að
greiða fullt fæöi og húsnæöi.
Þessar bætur hrökkva skammt
fyrir þvi. Svo er llka til fólk sem
ekki fær þessar bætur af þvi að
tekjur maka sl. 12 mánuöi eru yfir
ákveðinni upphæð.
— Er meirihluti atvinnulausra
konur?
— Já, yfirgnæfandi meirihluti,
Sólveig Guðjónsdóttir.
enda eru konur uppistaöan i
vinnuafli frystihúsanna, og það er
einmitt frystihúsafólkiö, sem er
atvinnulaust. Þetta hefur aldrei
áður gerst hér á tsafirbi og fólk er
að sjálfsögðu mjög óánægt.
— Er kurr I fólki?
— Já, mikill, og maöur heyrir
um að fólk ætli burt úr bænum til
að leita sér að atvinnu. Sjálfsagt
skilja allir sjónarmið sjð-
mannanna, en bæði er aö atvinnu-
leysi er nýtt fyrir fólki hér og eins
hitt hve bæturnar eru litlar.
— Ætlar þú burt að vinna?
— Nei, ég ætla ekki, ég ætla
bara að biða eftir að verkfallinu
ljúki og vinna hefjist á ný.
-S.dór
ádagskrá
0
I sameiginlegum kröfum hennar
verdur því megináhersla ad vera
á lægstu launin, og áherslan þeim
mun meiri sem launin eru lægri
Ragnar Stefáns-
son, jaróskjálfta-
f ræöingur:
Styöjum kröfuna
um jafnar verdbætur
Ertu sammála þvi aö verö-
bólgan verði notuð til að jafna
launin?, spurði Omar Ragnars-
son i Kastljósi s.l. föstudag. Og
framkvæmdastjóri verkamanna-
sambandsins svaraði I þessa
veru: Ef þú ert að spyrja um mitt
persónulega álit, þá er svarið nei.
Svo brostu þeir báðir góðlátlega,
eins og dálitið fööurlega framan 1
barnaskap þeirra sem vilja
„misnota” verðbólguna i þessum
tilgangi. Já, hvilik misnotkun.
Verðbólgan sem á að vera til
einkaafnota fyrir þá stóru. Þá
sem geta fjárfest, keypt nýtt og
fint og stórt sem heldur verögildi
sinu.
Þeir voru að tala um veröbóta-
kröfu verkamannasambandsins
ogASI.Og hefði verið sæmra að i
þessum þætti heföi komið fram
einhver fyrir hönd verkamanna-
sambandsins, sem styddi þessa,
kannski mikilvægustu kröfugerö
þess, til að kynna hana og verja.
Maöur hefur svo sem heyrt eftir
nokkrum verkalýösleiötogum, aö
þeirtaliaf litilsviröingu um þessa
kröfu, sem láglaunahópar innan
ASlknúðufram, eða þá að þagaö
sé um hana, að þvi er viröist i
þeirri von að menn gleymi nú
„þessari vitleysu sem þeir hafi
glapist til að samþykkja.” Ég
ætla þvi að ryfja stuttlega upp
þessa kröfugerð og færa rök að
mikilvægi hennar.
Verðbótakráfa ASl og
verkamannasambands-
ins.
VMSI setti sem sé fram kröfu
um aö verðbætur á laun skyldu
vera jafnar fyrir alla, og upp-
hæðin miöast við fullar visitölu-
bætur á miölungslaun. Hugsunin
var sú að atvinnurekendur borgi
jafnmikiö í veröbætur eins og
samkvæmt prósentureglunni,
hins vegar skiptist verðbæturnar
jafnt á alla. Þetta leiöir auövitaö
til hraörar launajöfnunar eins og
veröbólgan er núna.
Kjaramálaráöstefna ASI
samþykkti svo, nær einum rómi
eftirfarandi málamiðlun: A
mánaöarlaun, sem eru fyrir
neöan þaö sem nú er u.þ.b. 330
þúsund komi sömu verðbætur og
nemi fullum visitölubótum á kr.
330 þús. Prósetnureglan gildi
milli launa sem nú eru 330 til 440
þús. Þar fyrir ofan skulu allir fá
verðbætur sem nemi fullum visi
tölubótum á 440 þúsnd (alltaf átt
viö dagvinnulaun). Þessi kröfu-
gerð gengur að visu ekki eins
langt og krafa VMSI, en er góð
svo langt sem hún nær og mikil-
vægt að skapa um hana sem
almennasta samstöðu. Sumir
hafa gert mikið úr minni háttar
hnökrum sem þeir telja á kröfu-
geröinni. Væri mikilvægt að þeir
settu fram hugmyndir um þaö,
hvernig úr þeim mætti bæta,
helduren að nota þá til að ófrægja
meginhugsun kröfugerðarinnar.
Um nauðsyn launajöfn-
unar.
Um nauðsyn launajöfnunar
ætti ekki að þurfa að fjölyröa hér.
Flestir sem um þetta tjá sig opin-
berlega eiga vart orð til aö lýsa
ógeði sinu á lunamisrétti, alla
vega miklulaunamisrétti. Margir
tala aö visu um að það þurfi aö
skapa eitthvert fast hlutfall.
Þetta er eðlileg spekúlasjón
meðal atvinnurekenda og
annarra valdhafa.
Markmið verkalýðsbarátt-
unnar er hins vegar algert launa-
jafnrétti. Launamisrétti er afurð
þess þjóðskipulags auðvaldsins
sem viö búum við, aöferð til að
sundra, skapa samkeppnisanda,
til að koma á legg handgengnum
verkstýrendum o.s.frv. .Þrátt
fyrir allan barlóm um slæma
stööu atvinnurekenda og rikis-
sjóös eru hinir hærra launuðu
alltaf yfirborgaöir I einhverju
formi. Þannig mun t.d. Þorsteinn
Pálsson, sem ráðinn er til að
berja lóminn fyrir atvinnurek-
endur, hafa mánaðarlaun langt
fyriri ofan allan skala.
Gegn þessari afurö auövalds-
skipulagsins, sem verkalýös-
hreyfingin neyöist ain til aö búa
viö, þarf hún aö nýta hvern mögu-
leika og beita sameinuðum styrk
sinum. I sameiginlegum kröfum
hennarverður þvi megináherslan
aö vera á lægstu launin, og
áherslan þeim mun meiri sem
launin eru lægri.
Astæða þess að hægt er að
sameina verkafólk um slikar
kröfur er ekki bara að þeim sem
hærra eru launaöirhrýs oft hugur
viö þvi sem hinir lægra launuðu
verða að þola, heldur skilja þeir
þetta sem sameininlegt hags-
munamál stéttarinnar. Vegna
þess hve slik afstaða eflir sam-
stööu stéttarinar og þar með
styrk hreyfingarinnar i heild i
átökum við atvinnurekendur og
rikisvald. Og vegna þess að allir
geta falliö niöur i þessa neðstu
skala. Ekkki þarf annað að koma
til en atvinnuleysi. veikindi, slys
eöaelli. Bætur almannatrygginga
veröa sjálfsagt lengst af fyrir
neðan lægstu skala, eða við þá ■
miöaðar, svo dæmi sé tekið.
Mililvægi verðbótakröf-
unnar i núverandi stöðu.
Staða verkalýössamtakanna er
veik núna til að knýja fram meiri
háttar almenna launahækkun.
Ekki ætla ég að rekja hér allar
ástæður þess. Ein er sú t.d. að
mikilvægur hluti forystusveitar
verkafólks er flæktur inn í rikis-
stjórn sem lýsir þvi yfir, að
almennar grunnkaupshækkanir
komiekkki til greina, og lenda þvi
hinum megin viö samninga-
borðiö.
Krafan um sömu verðbætur
allra, miðað við miðlungslaun,
þýðir að verkalýöshreyfingin
lýsir þvi yfir, að þrátt fyrir slæma
stöðu skuli ekki upp staðaiö fyrr
en tryggt sé aö laun hinna lægra
launuðu stórbatni, jafnvel þótt
það yrði á kostnað hinna hæst
launuðu.
Miöað við samningana frá 77
hefur verðbótavisitalan verið
skerttrekk I trekk með aðgerðum
stjórnvalda, og laun almennt eru
nú talin nálægt 15% lægri en þau
væru, ef samningarnir þeir væru I
gildi. Og hver voru hin bitru vopn
sem ihald og atvinnurekendur
beittu, og veiktu verkalýðssam-
tökin svo mjög að þau létu þetta
gerast? Eitt bitrasta vopniö var
að i hvert sinn sem greiða átti
verðbætur dundi það yfir, aö nú
fengi séra Jón margfalt hærri
bætur en Jón. Þetta sýndi hvað
verðbótakerfið væri brjálaö yfir-
leitt.
En verkalýðssamtökin taka þá
á orðinuog segja, gott og vel, ekki
er launamismunurinn okkar
hagsmunir. Við erum alveg til i
að allir fái sömu veröbætur. Ekki
þó þannig aö þiö, atvinnurek-
endur.græðið enn þá meira. Nei,
þið skuluð sem heild borga sama
og annars, en þiö skuluö borga
öllum jafnt.
Ef verkalýðssamtökin halda
svona á spööum, ekki bara i
orðum heldur einnig í athöfnum,
þá munu þau styrkja stöðu sina til
að verja visitöluviðmiðunina
almennt.
Og ykkur meðal þeirra sem
eruö á móti krónutöluveröbótum,
af þvi laun ykkar kunni aö
skerðast, vil ég spyrja: Er hún
þægilegri sú launaskerðing, sem
felur I sér að laun þeirra sem verr
eru settir lækki um sömu pró-
sentu? Þetta hefur skeö undan-
farin ár, og mun ske áfram nái
launafólk ekki saman i baráttu
fyrir þvi aö verja visitöluna i
heild sinni.
Það er dýrt að vera
fátækur.
Þeir sem styöja jafnar verö-
bætur hafa bent á fleira til stuðn-
ingsenéghef gerthér. Eitt er það
sem stuttaralega má orða, að það
sé dýrt aö vera fátækur og þeim
mun dýrara sem veröbólgan sé
meiri. Þeir sem hafa það
skikkanlegt hafa meiri möguleika
til að verjast veröbólgunni en
þeir sem berjast í bökkum, geta
fjárfest i þvi sem heldur verðgildi
sinu, keypt endingarbetri hluti
o.sirv. Þvi er það, að þótt pró-
sentuvlsitalan varöveiti hin form-
legu launahlutföll, þá nær hún
ekki aö varöveita hlutföll milli
raunverulegra kjara á miklum
veröbólgutimum. Það er þvi
ekkert fráleitt við þaö, að verð-
bólgan sé „notuö til að jafna
launin” eins og þeir brosleitu
menn héldu fram sem voru I kast-
ljósinu s.l. föstudag.
14. april, 1980
Ragnar Stefánsson.