Þjóðviljinn - 20.05.1980, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 20. mal 1980 ÞJÓDVILJINN — SIDA 5
Fréttaskýrlng
eftir að stjórn blaðsins hafði lent
i deilum við verkalýðsfélög sem
lúta stjorn Sandinista.
óþolinmæöi
A hinn bóginn verður sem fyrr
segir vart viö vaxandi óþolin-
mæöi meðal þeirra sem fátæk-
astir eru. Vandi hverrar bylt-
ingar, sem hefur sigrað I
borgarastyrjöld er ekki slst sá,
að hinir nýju valdhafar geta
blátt áfram ekki breytt bllifi
fyrri yfirstéttar I bætt lifskjör.
Oöru nær: borgarastyrjöldin
skilur eftir sig erfiðleika sem
rýra lifskjör þeirra fátækustu. I
Nicaragua er matvælafram-
leiðslan meira eða minna I rúst-
um og skortur á matvælum
hefur leitt til brasks og verö-
hækkana.
Við þessar aöstæður getur
vart hjá þvi farið, að hinn
snauði fjöldi efni til mótmæla-
aðgerða með verkföllum og
öðrum hætti — og eins þótt
Sandinistafylkingin, FSLN,
reyni að brýna fyrir fólki, aö
ástandið geti ekki breyst á ein-
um degi. Sandinistar lögðu á
sinum tlma áherslu á að byggja
upp fjöldasamtök alþýðu, bæði
fyrir og eftir byltingu. Þessi
samtök voru byltingarstjórninni
mjög hlýðin I fyrstu, en nti eru
þau orðin sjálfstæðari og baldn-
ari. Starfsmenn ýmissa fyrir-
tækja hafa byrjað aö taka verk-
smiöjur i slnar hendur m.a. til
aö leggja áherslu á kröfur um
hærri laun — enda þótt tals-
menn stjórnarinnar reyni eftir
föngum að koma I veg fyrir upp-
gjör af sliku tagi.
önnur ríki
Stéttaandstæður hafa m.ö.o.
verið að skerpast — og spurt er
hvort FSLN fái áfram ráöið rás
viöburöa. Afstaöa nálægra rlkja
skiptir og miklu máli um fram-
vinduna. Kennara og sérfræð-
inga hefur byltingarstjórnin
fengið I stórum stil frá Kúbu,
Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn og
Heimsbankinn hafa útvegað
henni fjármagn. En Bandarikin
hafa fryst loforö um 75 miljónir
dollara I þróunaraðstoð við
Ncaragua meöan beðið er eftir
þvi hverju þar fram vindur.
Ekki auka þau meö þvi póli-
tiskar vinsældir sinar I landi
sem lengur og i rikari mæli en
mörg önnur riki Rómönsku
Ameríku hefur orðið að búa við
þá sambúð við risann I noröri
sem kennd hefur verið viö há-
karl og sardlnur.
AB.
i Hvert þróast byltingin?
Andstæður
skerpast í
Nicaragua
Þá níu mánuði sem
, liðnir eru frá því að
| Somoza einræðisherra í
■ Nicaragua var steypt af
■ stóli, hefur Sandinista-
■ fylkingin, FSLN, sem er
. siðan langsamlega sterk-
| ast pólitíska aflið í land-
- inu, reynt eftir föngum
| að halda lífi í víðtækri
■ einingu þeirra ólíku þjóð-
| félagsaf la, sem ráku hina
■ marghötuðu Somozaætt
I úr iandi. En tíðindi síð-
J ustu vikna benda til þess
I að mjög reyni nú á þol-
í rifin í þessari einingu,
■ bæði vegna andófs
■ borgaralegra afla og
■ vaxandi óþolinmæði
■ meðal þeirra sem fátæk-
i astir eru.
Vinstrisinnar um viöa veröld
_ hafa fylgst með kvlöablandinni
■ von með framvindu mála I
■ Nicaragua: mönnum hefur þótt
. mikil virði að bylting gæti þró-
I ast með lýðræði I landi sem
■ hefur sannarlega ekki verið of-
| sælt af lýöfrelsi. Byltingaröflin i
■ Nicaragua hafa aö sinu leyti
■ reynt sitt besta til að foröast þá
\ einokun hins pólitiska valds sem
■ hefur oröið hlutskipti svo
I margra byltingarþjóöfélaga.
| Lestrarherferð.
Ýmislegt af þvi sem bylt-
| ingarstjórnin hefur byrjaö á
■ hefur tryggt henni aðdáun og
I virðingu. Til dæmis að taka má
u nefna mikla herferö, sem hófst
■ seint I mars og á að standa i sex
■ mánuöi. Hún miðar að þvi aö út-
\ rýma ólæsi, en rúmlega helm-
ingur landsmanna hefur til
þessa verið hvorki læs né skrif-
andi. Venjulegu skólahaldi er
skotið á frest i þennan tima og
um 100 þúsund nemendur og
stúdentar dreifa sér um sveitir
landsins til að kenna lestur og
skrift, og læra um leið af bænd-
um að taka til höndum við bú-
skap.
Varfærni
1 efnahagsmálum hafa
Sandinistar farið mjög variega.
Þeir hafa ekki lofað örum
kjarabótum hinum fátæku til
handa, en lagt höfuðáherslu á að
reisa viö efnahagslifiö, sem er
mjög illa fariö eftir borgara-
styrjöldina I landinu — koma
framleiöslunni aftur á það stig
sem hún var fyrir byltingu.
Einn af ráðgjöfum stjórnar-
innar, Chilemaður sem þar i
landi var meölimur I MIR, bylt-
ingarflokki langt til vinstri,
visar einmitt til erfiðleika al-
þýðufylkingarstjórnar Allendes
þegar hann leggur áherslu á að i
millibilsástandi eins og nú rlkir
I landini’. dugi ekki að leggja
áherslu á sjónarmið neytenda
og launafólks, það verði að taka
mið af framleiðslu og fram-
leiðni.
Þessi stefna þýðir þá ekki sist,
að komið sé á friðsamlegri sam-
búð viö einkafyrirtæki um aöild
þeirra að efnahagslegri
uppbyggingu landsins. Við-
tækar þjóönýtingar hafa átt sér
stað I Nicaragua og þær hafa
gengið árekstralitiö, blátt
áfram vegna þess að verið var
að breyta I samfélagseign gifur-
legum auði Somozaættarinnar
og handlangara hennar. Hér var
um að ræða um 25% af iönfyrir-
tækjum, 20% af ræktanlegu
Tomas Borge, innanrlkisráðherra og einn af foringjum Sandinista-
fylkingarinnar mætir nú, ásamt öðrum ráðamönnum, auknum
þrýstingi bæði frá borgarastéttinni og þeim snauða f jölda sem leiö-
ist að biða betri daga.
landi, einnig hafa bankar og
utanrikisverslun verið þjóðnýtt.
Urgur í borgurunum
Borgarastéttin virtist reiöu-
búin til aö gangast inn á þá skil-
mála sem byltingarþróunin
setti henni. Formaður COSEP
(Ráð einkafyrirtækja) segir i
nýlegu viðtali við Vegard Bye,
norskan blaðamann, aö „einka-
fyrirtækin trúa á þessa bylt-
ingu”. Hann rifjaöi það upp að
borgararnir hefðu haft veiga-
miklu hlutverki að gegna i
andófinu gegn Somoza, og væru
þeir reiöubúnir til að taka þátt i
róttækum breytingum á þjóð-
félaginu til jöfnuðar. I sama
streng hefur Alfonso Robelo
tekið, sem hefur átt sæti i bylt-
ingarstjórninni og hefur veriö
talinn sósialdemókrati. En nú
um mánaðamótin siðustu hefur
það hinsvegar gerst, að Robelo
og svo atvinnurekendaráöið
COSEP haía tekið upp baráttu
gegn auknum völdum og áhrif-
um hinna róttækari Sandinista.
Robelo sagöi sig úr byltingar-
stjórninni I mótmælaskyni viö
það sem hann taldi vera of lltil
áhrif flokks sins i rikisráðinu.
Og ásamt honum sagði einnig af
sér Violeta Chamorro, sem er
meöeigandi blaðsins La Prensa,
Alfonso Robelo og Violeta de Chamorro: fulltrúar borgaralegra afla
sögðu sig úr stjórninni.
Forsetakosningarnar í Bandaríkjjunum:
Þriðji maðurinn
Það þótti tíðindum sæta
þegar John B. Anderson,
þingmaðurfrá lllinois, dró
sig út úr átökum um að
verða forsetaefni Repú-
blikana næsta haust og
ákvað að gefa kost á sér
sem óháður frambjóðandi.
Hið bandaríska pólitíska
kerfi er svo þrælbundið af
tveim flokkum, að óháður
frambjóðandi hefur aldrei
komist nálægt því að eiga
möguleika á kjöri.
Anderson lýsir framboöi sinu
sjálfur með þeim hætti, að þjóöin
eigi að eiga kost á vali i nóvember
og ætli hann að sjá til að um eitt-
hvað verði aö veija. Anderson
veit sem er, að stóru bandarisku
flokkunum tveim hefur hnignað,
og að mikill fjöldi fólks er
óánægður með að eiga ekki kost á
öðrum en Carter og Reagan i
haust.
Skömmu eftir að Anderson til-
kynnti um framboð sitt játuðu um
22% bandariskra kjósenda, að
þeir gætu vel hugsaö sér að kjósa
hann I haust, og i seinni skoðana-
könnunum hefur bilið milli hans
og þeirra Carters og Reagans
minnkað enn.
Af leiðingar
Sem fyrr segir er hið banda-
riska kosningakerfi þannig vaxiö,
að óháður frambjóöandi hefur
litla sigurmöguleika. Hitt er svo
annaö mál, að framboð And-
ersons getur haft mjög viðtækar
afleiðingar. Það gæti veriö, að
Anderson, sem telst til frjáls-
lyndra á bandariskan mæli-
kvaröa, gæti bundið það mikiö
fylgi, að sigurmöguleikar hins
ihaldssama Reagan fengju þann
meirihluta sem þeir þurfa — þar
með yrði aö visa forsetakjöri inn
á fulltrúadeild þingsins og væri
það I fyrsta skipti að slikt gerðist
siðan árið 1825 þegar upp kom
samskonar hnútur og John
Quincy Adams var kjörinn for-
seti.
Afleiðingar framboðsins til
lengri tima gætu verið fyrst og
fremst þær, aö veikja tveggja
flokka kerfiö. Repúblikanaflokk-
urinn og Demókrataflokkurinn
eru báðir sambræðsla ýmiskonar
hagsmunaafla og hafa margir
gefist upp við að átta sig á þvi
hver vill hvaö. Satt best að segja
sýnist Anderson ekki skýra linur i
bandariskum stjórnmálum. Hann
var fyrr talinn mjög langt til
hægri en hafi nú þokast I átt til
frjálslyndis. Þvi til sönnunar er á
það minnt, aö hann sé fylgjandi
stjórnarskrárbreytingum um
jafnréttismál, frjálsum fóstur-
eyðingum og niðurskuröi á út-
John Anderson; hann kemst ekki
aö, en hann gæti dregið all-
langan slóða á eftir sér.
gjöldum hermála. A hinn bóginn
fylgir hann ákveöinni hægristefnu
I efnahagsmálum — vill m.a.
skera niður rikisútgjöld á ýmsum
sviðum. „Hjartaðer tilvinstri, en
veskið er hægra megin” er haft
eftir honum”
Þegar pólitiskar lýsingar af
þessu tagi eru lesnar sýnist erfitt
að átta .sig á þvi hvaöa akkur
Bandarikjamönnum kann að vera
i manni eins og Anderson — nema
þeir vilji hafa hann til þess eins að
lýsa yfir vantrausti á fhalds-
gaurinn Reagan eða Carter hmn
ráðvillta. — An þess þó aö geta
losnað við þá.
—áb
Ný bók um
orustuna um
Atlantshafið
Bókaklúbbur Almenna bóka-
félagsins hefur sent frá sér
fimmtu bókina I ritröðinni
Heimsstyrjöldin 1939-1945. Bókin
er Orustan um Atlantshafið eftir
Barrie Pitt, sem sjálfur starfaði I
breska sjóhernum I styrjöldinni
og hefur ýmist ritað eöa ritstýrt
bókum um báðar styrjaldirnar.
Bókin segir frá átökunum á At-
lantshafi fyrri hluta striðsins,
þegar Þjóðverjar herjuöu á skip
Bandamanna úr lofti og úr sjó.
Lýst er þeim gifurlegu búsifjum
sem þýskir kafbátar ollu á skip-
um Breta og þeirra þjóða, sem
fluttu Bretum vistir sjóleiðis.
Slðan er lýst hinni öru tækniþróun
I sjóhernaöi sem geröi kaf-
bátunum stöðugt erfiöara fyrir.
Og enn seig á ógæfuhliðina fyrir
Þjóöverjum þegar Bandarikin
drógust inn i átökin á Atlantshafi.
Hér er lýst rækilega i máli og
myndum orrustu Hood og Bis-
march og endalokum beggja
skipanna vestur af íslandi, svo og
frægum endalokum þýska
orrustuskipsins Graf Spee.
Einnig daglegu lifi þýskra kaf-
bátsmanna. Einn myndakafli
bókarinnar er frá Islandi og fjall-
ar um umsvif Bandamanna hér-
lendis.
Bókin er 208 bls. með fjölda
mynda. Prentstofa G. Benedikts-
sonar annaðist setningu og filmu-
vinnu, en prentun og band er
unnið I Toledo á Spáni.
Bach-orgeltónleikar
Næstkomandi fimmtudags-
kvöld 22. mai kl. 20.30 verða
orgeltónleikar I Háteigskirkju.
A efnisskrá eru eingöngu orgel-
verk eftir J.S. Bach: Toccata,
Adagio og Fúga i C — dúr,
Choralfantasia: 1 dauðans bönd-
um drottinn lá, Triosonata I
C —dúr, Sálmaforleikur: Guö
miskunni nú öllum oss, Passa-
caglia og FUga I c—moll. Við org-
elið er dr. Orthulf Prunner,
organisti I Háteigskirkju. Hann
hefir haldið orgeltónleika bæði
erlendis og hér á landi og hefur
honum verið boðiö að halda orgel-
tónleika i dómkirkjunni I Gauta-
borg og i Þýzkalandi.
Dr. Orthulf Prunner er einn
nemenda Peter Planyavsky,
dómorganista i Vinarborg og hins
heimskunna Anton Heiller.