Þjóðviljinn - 20.05.1980, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 20. mai 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Stöðvunarvald Alþýðu-
bandalags gegn leiftur-
sókn íhaldsins
Þó skammt sé um liöiö geri ég
ráö fyrir þvi aö margur maöurinn
hafi þegar gleymt þeim róstu-
sömu timum beear hér sat að
völdum svonefnd „vinstristjórn”
1978 til 1979. 1 stjórninni voru þrir
flokkar: tveir þeirra höföu unniö
mikla kosningasigra, einn þeirra
haföi beöiö stórfelldan ósigur. Svo
fór aö stjórnarsamstarfiö bar æ
siöan merki þessa; einn flokk-
anna hélt áfram látlausri kosn-
ingabaráttu siðdegisblaða-
mennskunnar, popppólitíkin,
sandkassaleikurinn, héldu inn-
reiö sina I þetta gamla og virðu-
lega hús. Flokkurinn sem ósigur-
inn þoldi voriö 1978 var varla
samstarfshæfur, þvi hann reyndi
stööugt aö ná sér niöri á hinum
tveimur. Úr þessu timbri var
ekki unnt að reisa trausta bygg-
ingu. Þaö kom þvi fáum á óvart
þegar þingflokkur Alþýöuflokks-
ins, 5. október s.l., ákvaö aö
sprengja rikisstjórnina og efna til
kosninga.
Utanþingsstjórn
blasir við
Sjálfstæöisflokkurinn studdi
Alþýöuflokkinn til þingrofs. í
sameiningu tóku flokkarnir tveir
á sig ábyrgö á algeru stjórnleysi.
Fjárlög höföu ekki veriö sett fyrir
islenska rikiö, fjármál þess voru i
megnasta ólestri. Fjárhagsáætl-
anir allra sveitarfélaga i landinu
voru opnar. Engin skattalög voru
til aö styöjast viö. Undir brann
eldur stéttabaráttunnar þar sem
auöstéttin kraföist aukins hlutar
vegna þess aö þáttur launatekn-
anna var nú oröinn hlutfallslega
stærri en áöur. Hver stjórnmála-
foringinn á fætur öörum haföi
reynt aö mynda rikisstjórn en án
árangurs. Ljóst var einnig aö for-
setakosningar myndu fara fram á
árinu. Allir kjarasamningar voru
lausir og megn óvissa rikjandi
um afkomu launafólks. Háværar
raddir um erlenda stóriöju
heyröust hvarvetna, einkum fyrir
kosningar. Þaö var hótaö leiftur-
sókn, sem siöan rann út i sandinn,
merkt einhverjum mister X, sem
enginn vill siöan kannast viö. 1 iok
janúarmánaöar benti allt til þess
aö sett yröi á laggirnar utan-
þingsstjórn. Svo mikiö vissu
menn um hugsanlega samsetn-
ingu hennar aö búast mátti viö
niöurskuröi á öllum félagslegum
útgjöldum. Viö þessar aöstæöur
gat brugöiö til allra átta. Stórfelld
óvissa blasti viö. Þaö var ómögu-
legt aö segja til um þaö hvernig
átökunum lyktaöi. Þegar óvissan
er i hámarki, þá gerast þau tlö-
indi á elleftu stundu aö mynduö er
núverandi rikisstjórn.
Vorverkin
A skammri stundu veröur til
stjórnarsáttmáli og svo rikis-
stjórn og nú eru liönir um þrir
mánuöir frá þvi aö hún var mynd-
uö. Frá þvi aö stjórnin var mynd-
uö hafa gengiö yfir nokkrir svipti-
vindar, en ekki háskalegir á
nokkurn hátt. Stjórnarsamstarfiö
hefur 1 heild gengiö vel og þau
hafa veriö drjúg vorverkin: Fjár-
lög sem lögö voru fram I
frumvarpsbúningi 10. mars hafa
veriö afgreidd. Rikinu hafa veriö
sett skattalög svo og sveitarfélög-
unum, þýöingarmikil mál af
félagslegu tagi hafa fengiö af-
greiösiu á alþingi og I ríkisstjórn-
inni. Ekki spillir þaö, aö áriö 1979
kom vel út efnahagslega á marga
lund, enda þótt popppólitik
Alþýöuflokksins setji enn um sinn
mark á skuggalegar veröbólgu-
tölurnar. Vissulega hefur heiftar-
afstaöa nokkurra þingmanna
Sjálfstæöisflokksins I garö rikis-
stjórnarinnar ekki flýtt fram-
gangi mála; skaöi hefur þó enn
ekki hlotist af. Enn eru óafgreidd
þrjú meginmál, þaö er fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlun fyrir yf-
irstandandi ár, lög um stuöning
viö þá sem kynda meö oliu og
húsnæöismálafrumvarpiö.
Vinnuvernd
Undirbúin hafa veriö þýöingar-
mikil réttindamál alþýöu. Ég vil
nefna tvo slika málaflokka. Þessi
mál eru frumvarp til laga um nýtt
húsnæöiskerfi og frumvarp um
aöbúnaö, hollustuhætti og öryggi
á vinnustööum sem var afgreitt
sem lög frá alþingi I siöustu viku.
1 hinum nýju lögum, sem eiga rót
sina aö rekja aftur til sólstööu-
samninganna 1977, er lögö
áhersla á þaö aö virkja launafólk-
iö sjálft og atvinnurekendur sem
best til þess aö stuöla aö öryggi á
vinnustööunum. Þaö er augljóst
aö viöunandi ástand næst ekki
nema meö samstarfi fólksins sem
vinnur aö framleiöslunni viö
utanaökomandi aöila eins og heil-
brigöisyfirvöld. Meö ákvæöum
laganna, svo og ákvæöum frum-
varps sem liggur fyrir um holl-
ustuvernd á aö vera tryggt aö
þessi tengsl séu viöunandi. Aöal-
atriöiö er þó það, aö fólkiö sjálft
gæti sin — fyrirskipanir aö utan
og ofan geta aldrei komiö I staö
gæslu og árvekni.
500 verkamanna
bústaðir á ári
í stað 90
Hitt máliö sem ég hyggst nefna
hér er húsnæöismálafrumvarpiö,
sem nú er i nefnd I siöari deild
þingsins og ætti aö vera unnt aö
afgreiöa á næstu sólarhringum.
1 þessu frumvarpi, eins og þaö
liggur fyrir eftir breytingar nú-
verandi rikisstjórnar, er aö fullu
komiö til móts viö þau sjónarmið i
húsnæöismálum sem verkalýðs-
hreyfingin setti fyrst fram 1974 -
var lofað að næöu þá fram aö
ganga, en ekki hefur veriö staöiö
viö. Ég fullyröi aö framganga
þessa máls mun marka djúp spor i
félagslega aöstööu launafólks á
Islandi. I þvi sambandi minni ég
aöeins á þessar meginbreytingar
frumvarpsins:
1.
t fyrsta lagi er framlag til
félagslegra Ibúöabygginga
stóraukið, eöa tifaldaö frá þvi
sem nú er. A siöasta áratug
voru reistar aö jafnaöi 90 lbúöir
á ári á félagslegum grundvelli.
Frumvarpiö I núverandi mynd
skapar forsendur til þess aö
byrjaö verði á 1.500 ibúðum i
verkamannabústööum á næstu
þremur árum eða um 500 á ári.
2.
t frumvarpinu er gert ráö
fyrir stórfelldu átaki til útrým-
ingar heilsuspillandi húsnæöis.
3.
Þaö er gert ráö fyrir þvi aö
skyldusparnaöur unga fólksins
veröi verötryggöur aö fullu
meö bestu kjörum en ástandiö i
þeim efnum hefur veriö óviöun-
andi.
4.
Siöast en ekki sist ber aö
nefna þaö, aö I frumvarpinu er
nú gert ráö fyrir helmingsaöild
verkalýöshreyfingarinnar aö
stjórnum verkamannabústaöa
og sérstökum fulltrúum ASt
inni I húsnæöismálastjórn.
Sú umgjörð,
sem mótar
líf mannsins
I þessum bálkum báöum, sem
hér eru til umræðu, þ.e. um
öryggi á vinnustööum og um hús-
næðismál, er gert ráö fyrir sér-
stakri aöild BSRB, opinberra
starfsmanna, bæöi aö stjórn
Vinnueftirlits rikisins og aö
stjórnum verkamannabústaö-
anna.
Þessi tvö mikilvægu réttinda-
mál eru einn þáttur framlags rik-
isstjórnarinnar til þeirrar kjara-
deilu sem nú stendur yfir. Þaö er
þvi ekkert annaö en fjarstæöu-
raus þegar þvi er haldiö fram aö
rikisstjórnin hafi veriö aögeröar-
laus á þessu sviöi. Þvert á móti
hefur hún beitt sér fyrir fram
gangi stórra og þýöingarmikilla
mála á alþingi og þaö væru blind-
ir menn sem ekki geröu sér grein
fyrir þeim afdrifariku, jákvæðu,
áhrifum, sem þessir málaflokkar
geta haft fyrir lif og starf is-
lenskrar alþýöu. Umhverfi vinn-
unnar og húsaskjóliö er sú um-
gjörö sem mótar lif hvers manns
framar öllu ööru.
A undanförnum árum hefur
veriö á þaö bent að fjöldi fólks
hafi fltíiö land. Astæöurnar til
þessa eru margvislegar; oft eru
þetta sérfræöingar sem telja sig
ekki fá störf viö hæfi hér á landi.
Svavar Gestsson, félagsmálaráð-
herra.
Úr ræðu Svavars
Gestssonar,félags-
og heilbrigðis-
ráðherra, við
eldhúsdags-
umræðurnar frá
Alþingi i gær
Miklu oftar er þó hér um aö ræöa
launafólk, sem ekki er einasta aö
sækjast eftir hærra útborguöu
kaupi. Þaö er aö sækjast eftir
bættum félagslegum aöbúnaöi,
einkum I húsnæöismálum. Is-
lenska stjórnkerfiö hefur ekki
boöiö upp á sömu kosti 1 hús-
næöismálum og grannþjóöir
okkar og vissulega gerir hús-
næöismálafrumvarpiö þaö ekki I
einum áfanga, en forsenda frum-
varpsins er sú aö fjármunirnir
nýtist þeim sérstaklega sem helst
þurfa á þeim aö halda. Mviö átaki
af þessu tagi I húsnæöismálum tel
ég aö viö værum aö draga mjög
verulega úr hættunni á stórfelld-
um landflótta á næstu árum. Ég
legg einnig áherslu á þá skoöun
mina aö núverandi húsnæöiskerfi
vinnuþrældóms, vixlafargans og
öryggisleysis er háskalegt and-
legri og likamlegri heilsu manna;
þaö skapar félagsleg vandamál
barna og foreldra og siöan alls
samfélagsins. Jafnframt hefur
þaö kerfi sem hér er viö lýöi bein
menningarfjandsamleg áhrif, aö
ekki sé talaö um þau neikvæöu
áhrif sem þetta fyrirkomulag hef-
ur haft á allt efnahagslifiö. Þaö
hefur skapaö umframeftirspurn á
öllum sviöum, þenslu og loks
veröbólgu. Umbætur i húsnæöis-
málum snerta þvi nær alla þætti
samfélags okkar og þess vegna
ber aö leggja á þaö rika áherslu
að mál'þetta nái fram aö ganga
nú á næstu sólarhringum hér frá
alþingi, enda á þaö aö vera unnt
ef allt er meö felldu.
Fleiri mál mætti telja frá þess-
um vetri, en ég tei þetta yfirlit
nægilega skýrt til þess aö sýna aö
rikisstjórnm hefur meö aögeröum
sinum og afgreiðslu félagslegra
réttindamála undirbúiö af sinni
hálfu gerö kjarasamninganna.
Þaö er skoðun rikisstjórnar-
innar aö óhjákvæmilegt sé þegar
á næstu dögum aö ganga ötullega
fram I þvi aö kanna hvort unnt er
aö ná kjarasamningum. Aöilar
hafa hist á nokkrum samninga-
fundum, en litiö sem ekkert hefur
miöaö. Ber aö gagnrýna slikt, þar
sem mikil ábyrgö hvilir á samn-
ingsaðilunum.
(Hér sleppum viö þeim kafla úr
ræöunni, sem frá er greint á for-
siöu Þjóöviljans I dag).
Annað hvort
aftur á bak
ellegar nokkuð
á leið
Góöir tilheyrendur,
I fjölmiölum birtast daglega
fréttir um veruleg átök i grann-
rikjum okkar I allri Vestur-
Evrópu. Þessi átök koma fram
meö þeim hætti aö auöstéttin
sækir fram og reynir aö hrifsa til
sin ávinninga verkalýösstéttar-
innar frá liönum áratugum. Hag-
vextinum eru takmörk sett. Þaö
er aö koma i ljós. I kjölfar auö-
lindakreppunnar birtist allsherj-
arkreppa sem sagt er frá i frétt-
um oft á dag. Þar er sagt frá stór-
felldum niðurskuröi til félags-
legra framkvæmda, eins og i
Danmörku, þar sem sósial-
demókratar fara meö völd, þar er
sagt frá viötækustu kjaraatökum
á öldinni, eins og i Sviþjóö. 1 kjöl-
fariö sigla leiftursóknarmennirn-
ir, eins og i Vestur-Þýskalandi,
þar sem svartastá afurhald Vest-
ur-Evrópu siglir upp til æöstu
metoröa. Hver heföi trúaö þvi ár-
iö 1968 aö Frans Jósep Stráss ætti
eftir aö gefa kost á sér sem leiö-
togi Vestur-Þýskalands? Hvar-
vetna eru lifskjörin skert og
minnkandi hagvöxtur kemur
þannig fyrst niður á fólkinu —
fjármagniö heldur sinu.
A Islandi horfir þetta öðruvisi
viö. Hér standa kauplækkunar-
öflin ráöþrota. Hér er sótt fram til
félagslegra réttinda, hér er aö
komast á ákvöröunarstig endan-
lega frumvarp til laga um nýtt
húsnæöislánakerfi. Hér tala
menn um framfarir — annars
staöarum afturför, niöurskurö og
samdrátt. Hér er sótt fram til efl-
ingar innlendra atvinnugreina og
átaks i orkumálum meöan fjöl-
þjóöahringar láta greipar sópa
um frelsi smárikjanna annars
staöar I veröldinni. Vissulega eru
mörg þeirra réttindamála sem
hér eru nú undirbúin þegar komin
fram annars staöar, en þaö er þó
vist aö bilið veröur sifellt styttra.
Þvi skulum viö heldur ekki
Framhald á bls. 13
Kveðjuorð
/ ✓
Astvaldur Helgi Asgeirsson
Fæddur 13. júní 1908 Dáinn 8. maí 1980
16. mai s.l. var til moldar bor-
inn bróöir okkar Astvaldur Helgi
Asgeirsson og var hann sá sjötti
af systkinunum sem kveöur þenn-
an heim. Hann heföi oröiö 72 ára
13. júni n.k. ef honum heföi enst
aldur til.
Foreldrar hans, hjónin Þórunn
Þorsteinsdóttir og Asgeir As-
mundsson, eignuöust fimm syni
og fimm dætur og var Helgi næst-
el stur.
Starfsdagurinn var oröinn
langur þar sem hann byrjaöi ung-
ur drengur aö vinna fyrir sér.
Eins og annars staöar hefur kom-
iö frá þá vann hann um árabil viö
heildverslun Jóhanns Olafssonar
eöa þar til hann stofnaöi sitt eigiö
fyrirtæki ásamt Astu konu sinni.
Helgi var góöum gáfum gædd-
ur, hjálpfús og drengur hinn
besti, enda öllum hjartfólginn er
honum kynntust. Hann var ljóö-
elskur, haföi yndi af góöri tónlist,
sem og annarri list.
Viö systkini hans minnumst
margra ánægjustunda sem viö
áttumsamanog þá einkum feröa-
laga um Borgarfjörö, Þjórsárdal,
Þingvelli og fleiri staöi, en Helgi
var náttúruunnandi mikill.
ógleymanlegar eru berjaferöirn-
ar með börnum okkar, sem litlu
frændsystkinin glöddust svo mik-
iöyfir. En þvi miöur lögöust þess-
ar ferðir smátt og smátt niöur
vegna veikinda Hegla sem stóöu
yfir mörg hin siöari ár.
Bróöir okkar átti þvi láni aö
fagna aö eignast elskulega og
hugprúöa eiginkonu, Astu
Ágústsdóttur, sem bjó honum og
dætrum þeirra fagurt heimili i
þess orös fyllstu merkingu. Viö
erum þakklát fyrir aö hafa fengiö
aö kynnast þeirri manndóms- og
virðingarveröu. konu.
Viö biöjum algóöan guö aö
styrkja hana og styöja. Guö blessi
minningu vors látna bróöur,
styöji og styrki börn, tengdabörn,
barnabörn aöra ættingja og vini.
Systurnar