Þjóðviljinn - 28.05.1980, Blaðsíða 5

MiOvikudagur 28. mai 1980. ÞJóDVILJINN — StÐA 5
Indira Gandhi i miklum vanda:
Sjö mánaða ófriður
í Assam
Þjóöfrelsishreyfing heimtar
brottrekstur Bengala og aukinn
hlut í olíuauðnum
óeirOirnar hafa lamaO allt atvinnulif um margra mánaOa skeiO.
Indverski herinn á, ekki frekar en sá breski á sfnum tima, ekki auOvelt
meO aO ráOa viO þaO andéf án ofbeldis sem Mahatma Gandhi notaöi.
Undanfarna sjö mánuði
héfur verið mikill óf riður í
Assam, sem er eitt af
sambandsríkjum Indlands
og liggur í hinu eldfima
norðausturhorni þessa
mikla ríkis, milli
Bangladesh, Kína og
Birma. Um tíu miljónir
Assama hafa beint heift
sinni yfir atvinnuleysi og
misskiptingu tekna af olíu-
auði landsins gegn
„útlendingum", 2,5—4,5
miljónum manna, sem þeir
segja að smám saman séu
að verða meirihluti í land-
inu og geri Assama sjálfa
að annars f lokks borgurum
í eigin landi og tungu
þeirra að tungu minni-
hluta.
Þetta er eitt hið alvarlegasta
vandamál sem alrikisstjórnin
indverska hefur átt við að glima,
og þá einkum vegna þess, að
Assamar hafa i óhlýðnisbaráttu
sinni lokað fyrir oliuleiðslurnar til
Bihar — frá Assam koma um 60%
af þeirri oliu sem framleidd er i
orkusnauðu Indlandi.
„útlendingar"
Útlendingavandamálið svo-
nefnda á sér alllanga sögu.
Assam var með strjálbýlli
svæðum Indlands, en frá þvi um
1920 hefur fjöldi landlausra
Bengala sest þar að og fengu þeir
til þess ýmislega fyrirgreiðslu.
Um og eftir 1947 þegar Indland
var sjálfstætt, fór mikið og
blóðugt uppgjör fram, ekki sist I
Bengal, milli Hindúa og Múslima,
Saga dagaruia
endurútgefin
á íslensku
og ensku
Bókin SAGA DAGANNA eftir
Arna Björnsson er nú fáanleg i
nýrri útgáfu.
Bók þessi kom fyrst út árið
1977, en seldist upp á tiltölulega
skömmum tima, enda hefur hún
verið mörgum handhægt upp-
sláttarrit og oft i hana vitnað.
I bókinni er að finna ýmsan
fróðleik um hátiöir og merkis-
daga á Islandi að fornu og nýju,
uppruna þeirra og ýmsa siði þeim
tengda. Hún er skrifuð á léttu og
lifandi máli, og kemur oft
skemmtilega á óvart, þvi að
hefðir og ástæður ýmissa íylli-
daga eru oft meiri og merkilegri
en okkur grunar.
Útgefandi bókarinnar er Bóka-
forlagiö Saga, en auk hinnar nýju
islensku útgáfu bókarinnar hefur
hún nú verið þýdd á ensku, og
mun koma út hjá Iceland Review
i næsta mánuði.
og þegar austurhluti Bengals
varð hluti af Pakistan (Austur-
Pakistan) varð Assam að taka á
móti nær miljón heimilislausra
Hindúa sem þaðan voru hraktir.
Þegar svo Austur-Pakistan varð
sjálfstætt riki, Bangladesh, árið
1971, með blóðugum innanlands-
átökum og styrjöld milli Indlands
og Pakistans, bættust um 1.5
miljónir flóttamanna frá
Bangladesh og þá „útlendinga”
sem fyrir eru.
„Útlendingarnir” eru m.ö.o.
flestir Bengalir. Þeir sem lengst
hafa búið 1 landinu hafa, vegna
forskots i menningarefnum og
pólitiskrar stöðu á Indlandi, orðið
fjölmennir I stjórnsýslu og
atvinnurekstri. A hinn bóginn eru
allsleysingjar frá fátækasta riki
heims, Bangladesh — og þeim
heldur áfram að fjölga. Hinir
betur settu Bengalir munu hafa
stutt sig við Kongressflokk Indiru
Gandhi, en hinir snauðu hafa orð-
ið til þess, að Kommúnistaflokk-
urinn CPM (M fyrir marxistar)
og hefur haft höfuðvigi sitt i
rikinu Vestur-Bengal, er nú orðin
öflug hreyfing, og vann mikinn.
sigur i fylkiskosningunum 1977.
Barist um störf
og jaröir
Andófshreyfingin i Assam er
þvi beint gegn bæði flokki alrikis-
stjórnarinnar og marxistum. I
eðli sinu er þetta miðstéttarhreyf-
ing, og eins og algengt er um slik-
ar hreyfingar, hefur hún
þjóðernishyggju mjög ofarlega á
blaði. Um tvær miljónir manna
ganga atvinnulausar, það er
barist hart um hvert starf og við
þær aðstæður blossar þjóðahatriö
upp. Einna mest er deilt um störf
sem krefjast ákveðinnar mennt-
unar — en þau eru nú flest i
höndum Bengala. Það er einnig
barist um jarönæði: 60%
Assanbúa er landlaus eða hefur
ekki nóg land til að geta brauðfætt
fjölskyldur sinar. En allmikill
hluti landsins er i höndum
múslimskra — og um leið
bengalskra innflytjenda. Hér við
bætist óttinn við að Assamþjóð sé
að verða minnihluti i landi sinu.
Andófshreyfingin er og dæmigerð
miðstéttarhreyfing i þvi, að hún
blæs upp hatur á Kommúnista-
flokknum-marxistum, CPM, á
þeirri forsendu að hann sé út-
lendur flokkur, „bengalskur” —
og þar að auki hallur undir Sovét-
rikin að undanförnu.
Herinn kvaddur til
Assamhreyfingin heimtar að
útlendingarnir séu reknir á brott.
Skólar hafa ekki starfað i landinu
siðan I haust, margskonar
óhlýðnisbarátta hefur farið fram,
200—300 Bengalir hafa verið
,—\

O MHm 400
Assam er I norOausturhorni
Indlands þaöan liggur enn
straumur allslauss flóttafólks frá
Bangladesh (skástrikaö) og
magnar upp hatur á öllum
„aOkomumönnum”.
myrtir. Alrikisstjórnin hefur
sent her á vettvang — fyrst og
fremst til að reyna að opna aftur
fyrir oliustraum úr 700 km langri
ieiðslu, sem liggur frá Assam til
Biharrikis. Það hefur hernum
ekki enn tekist — þegar þetta er
skrifað — úr þeirri leiðslu hefur
ekki komið dropi siðan um ára-
mót. I þvi efni hafa Assamir ekki
gleymtlexium Mahatma Gandhis
sem fann upp baráttuaðferð
andófs án ofbeldis: hvað á ind-
verski herinn að gera þegar
þúsundir kvenna sitja um oliu-
dælumiðstöðvarnar, eða liggja á
öllum vegum að þeim nótt sem
dag?
Olíuvopnið
Oliuvopnið er það sterkasta
sem Assamir hafa yfir að ráða.
Það er kannski ekki nema von að
þvi sé beitt: frá Assam koma 60%
af hráoliu Indlands, en rikið fær
ekki nema um 5 aura af hverjum
litra i sinn hlut. Helstu oliu-
vinnslustöðvarnar eru i Bihar.
Svipað má segja um aðrar auð-
lindir: um helmingur af ind-
versku te kemur frá Assam, en
tefirmun eru i Kalkútta eða
London, og þar lendir og obbinn
af gróðanum. Svo til allt krydd
landsins kemur frá Assam, en
aðeins fjórði hver af þeim sem
vinna við þá framleiöslu er
Assami.
Hreyfingin getur þvi með mjög
skýrum dæmum bent á að lands-
menn njóti litils góðs af auð-
lindum i næsta umhverfi, og þar
með er á dagskrá komin sigild-
asta ástæða fyrir aðskilnaðar-
hreyfingum I hinum ýmsu rikjum
margra þjóða. Eöa eins og haft er
eftir S.B. Sharma, einum af for-
ingjum Assamhreyfingarinnar:
„Ef við hefðum aðeins fengiö
tiunda hlutann af þvi sem við
höfum sent til annarra hluta Ind-
lands, þá hefði okkur vegnað vel.
Sjálfstætt Assam mundi veröa
næstum þvi jafn rikt og Saudi-
Arabia.”
Svipaðar ástæður lágu til þess
aö reynt var að gera Katanga,
hinn málmauðuga suðurhluta
Kongórikis, að sjálfstæðu riki
eftir að sjálfstæði fékkst, (Það
Kongó heitir nú Zaire).
Fingur stórvelda
Enn er ekki vitað, hvernig Indira
Gandhi ætlar að glima við þá
hreyfingu, sem nú hefur stöðvað
eða lamað mestallt atvinnulif i
Framhald á bls. 13
Hélt til haga yfir
6 þúsund bréfum
„Elskulegi Herra
Sivertsen
Ekki er Skirnir kom-
inn enn til Félagsins.
Ég fékk þvi einn að láni
og gleypti hann i mig,
eins og harðan fisk, og
teiknaði upp á innlögð
blöð, það sem mér datt
i hug. Mig gildir einu,
þó þér segið það sé allt
vitlaust, einasta að það
mætti standa: ,,að
Skirnir núna i ár er ein-
hver sú vandaðasta
bók, sem leingi hefir
komið út frá
Félaginu”.
Þannig segir i upphafi bréf frá
„yðar ætið els.” Sveinbirni
Egilssyni skrifuöu á Eyvindar-
stöðum 12. ágúst 1837 til Jóns
Sigurðssonar i Kaupmanna-
höfn.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
og Hið Islenska þjóðvinafélag
hafa nú hleypt af stað i minn-
ingu aldarártiðar Jóns útgáfu
úrvals bréfa til hans. 1 fyrsta
bindinu eru bréfritararnir
fjórir, þeir Sveinbjörn Egilsson
kennari á Bessastöðum og siðar
rektor i Reykjavik, Gisli
Hjálmarsson læknir i Múlaþingi.
og Þingeyingarnir Sigurður
Guðnason bóndi að Ljósavatni
og sr. Þorsteinn Pálsson á
Hálsi. Umsjónarmenn þessa 1.
bindis eru þeir Finnbogi Guð-
mundsson, sem bjó til prent-
unar bréf Sveinbjörns, Bjarni
Vilhjálmsson sem annaðist bréf
Gisla Hjálmarssonar og Jó-
hannes Halldórsson sem hefur
veg og vanda að bréfum Þing-
eyinganna. Skýringar vð bréfin
eru aftast i bókinni en hún er 179
síður, prentuð hjá Alþýðuprent-
smiðjunni.
Slikur hirðumaður var Jón
Sigurðsson að hann hélt saman
öllum bréfum sem honum bár-
ust. I Landsbókasafni og Þjóð-
/
Urval úr
bréfum
til Jóns
Sigurðssonar
skjalasafni eru varðveitt hvorki
meira né minna en yfir 6000 bréf
til Jóns Sigurðssonar frá um 870
bréfriturum. Til samanburðar
þá eru á söfnunum tveimur
varðveitt rúm 830 bréf Jóns
Sigurðssonar til nálægt 140 við-
takenda. Tilviljun réð, segir i
formála, hvað varð um bréf
hans sjálfs. Sem dæmi er nefnt,
að I umræddum söfnum er að-
eins eitt bréf Jóns til Benedikts
Gröndals, en 97 bréf Benedikts
til Jóns, 2 bréf frá Jóni til As-
geirs Einarssonar bónda og al-
þingismanns á Þingeyrum, en
52 bréf frá Asgeiri til Jóns og á
móti 200 bréfum Jóns Guð-
mundssonar ritstjóra til Jóns
Sigurðssonar koma aðeins 10
bréf hans til Jóns ritstjóra.
Aður hafa komið út á vegum
Bókmenntafélagsins og
Menningarsjóðs tvö bindi af
bréfum Jóns til nær 50 viðtak-
enda i heild.
Stjórn Þjóðvinafélagsins
hefur i hyggju að gefa út eitt eða
helst tvö bindi, til viðbótar þvi
sem nú er að koma út, með úr-
vali bréfa til Jóns Sigurðssonar
og biður nafnaskrá lokabindis.
Félagiö hefur mjög takmarkað
fé til útgáfustarfseminnar og
ræðst það þvi nokkuð af viðtök-
um hver skriður verður á fram-
haldi útgáfunnar.
1 þvi bindi sem nú kemur fyrir
Jón Sigurðsson var slikur hirðu-
maður að hann hélt saman öll-
um bréfum sem honum bárust.
sjónir manna hefur sú stefna
verið valin að sögn umsjónar-
manna útgáfunnar að birta all-
an þorra bréfa þeirra f jórmenn-
inganna til Jóns og flest i heilu
lagi. 1 bréfum Sveinbjarnar
Egilssonar er fylgt staf-og
merkjasetningu hans þau átján
ár, er hann skrifaöist á við Jón.
Sveinbjörn var einn þeirra
manna, sem mótuðu stafsetn-
ingu þjóðarinnar á siðustu öld,
og reifar hann. hana talsvert i
bréfum til Jóns.
1 lok formála segja umsjónar-
menn: „Allmikill fjöldi manna
á bindin tvö með bréfum Jóns
Sigurðssonar sjálfs, og hljótum
vér að ætla að óreyndu, að þeir
muni nú bera sig eftir þessum
bréfum til hans, auk þess sem
bréfasöfn, sem einhver veigur
er I, eiga I rauninni erindi til
allra, sem unna sögu þjóðar-
innar og kynnast vilja ævikjör-
um og lifsviðhorfum liðinna
kynslóða.”
— ekh