Þjóðviljinn - 05.07.1980, Qupperneq 16

16 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Helgin 5.-6. júll.
EINKABILLINN
— ófreskja eða þarfasti þjónninn?
Sjálfsagt finnst mörgum
núverandi skipan um-
ferðarmála með einkabíl-
inn í forsæti hin eina til-
tæka og litlir sem engir
möguleikar á öðru fyrir-
komulagi. Þetta er svolítið
skrítið þegar haft er í huga
að hin hraða og þunga bíla-
umferð sem við búum við
er ekki ýkja gamalt fyrir-
brigði, ekki eldra en 2Ú—30
ára.
Það er t.d. athyglisvert
að einkabíllinn var alls
ekki forsenda fyrir iðn-
þróun Vesturlanda, hún
gerðist öll á þeim tíma
þegar einkabill var ekki al-
mannaeign. Þetta ágæta
farartæki er því hvorki
forsenda atvinnuuppbygg-
ingar né nauðsynlegur til
að frekari tæknivæðing
geti orðið.
„Fullvaxinn” bill
Draumurinn um bflinn fór að
láta á sér bæra aö einhverju
marki á striösárunum. Ungir
menn sem voru aö flytjast „á
mölina” litu til þessa farartækis
meö aödáun, allt aö þvl lotningu
stundum. Bfllinn held ég hafi
komiö I staö hestsins, enda umtal
um bila i mörgu likt tali manna
um hestinn sinn. Bilinn varö
þannig fyrir mögum lifandi vera
og félagi. Ég man t.d. eftir mann-
inum sem ævinlega talaöi um aö
sig langaði til aö eignast „full-
vaxinn” bfl. Það var stærsta gerð
af amerlsku tryllitæki. Þvi miöur
fyrir þennan mann skall orku-
kreppan á áöur en draumurinn
rættist og störu amerísku dollara-
grfnin föru Ur tisku.
Orkukreppan hefur ytt viö
flestum þjóöum Vesturlanda svo
aö nii gengur öll þróun umferöar-
mála I þá átt aö spara orku sem
allra mest. I þvl skyni er lögö
áhersla á meiri og betri þjónustu
almenningsfarartækja, bann viö
umferö I miöborgun, strangari
hraöatakmarkanir, rannsóknir á
nýrri umferöartækni o.fl.
Hér á landi fer hins vegar litiö
fyrir svipaöri þróun. Fátt sem
ekkert bendir til, aö ráöamenn
hafi I huga aö hægja á eöa stöðva
núverandi umferöarskipan. Þó
eru gallar hennar hrikalegir. Is-
lenskir láglaunamenn veröa aö
sveitast blóöinu til aö vinna fyrir
og reka rándýr farartæki, alvar-
legum sly.sum fjölgar meö mán-
uöi hverjum, gamalli og gróinni
Ibúöabyggö er hvaö eftir annaö
breytt vegna aukinnar umferöar,
oft svo mjög aö illbúandi veröur
þar á eftir. Oftast stórlækka I
veröi íbúöir á viökomandi svæöi.
En langlundargeö okkar er mikiö.
Allt þetta þolum viö möglunarllt-
iö og spyrjum varla hvort ekki
séu aörarleiöir I umferöarmálum
færar.
Hverjir græða?
Auövitaö eru aörar leiöir til,en
þeirra veröur ekki leitaö meöan
umboðsmenn bilaframleiöenda
og bflasalar o.fl. sem græöa á
ríkjandi fyrirkomulagi fá aö
leika eins lausum hala I þjóö-
félaginu og þeir gera nú. Þessir
aöilar eru iönir viö aö skapa þarf-
irnar fyrir einkabilinn og þeir
njóta til þess fulltingis skipu-
leggjenda og annarra ráöamanna
ilandinu. ölleöa mestöll — skipu-
lagning mannabyggðar á Islandi
hefur aö meginforsendu rikjandi
skipan I umferöarmálum og
þróun hennar I sama farveg.
Einkabfllinn er sú grunneining og
fasti punktur sem ekki er hróflaö
viö. Aörar þarfir Ibúanna veröur
siöan aö laga aö bilnum og er þá
undir hælinn lagt hvernig til
tekst.
Verðum að
finna nýjar leiðir
Þaö er oröin brýn nauösyn aö
ræöa skipulags- og umferöarmál
út frá öörum forsendum en gert
hefur veriö. Þaö má ekki lengur
llta á einkabflinn sem „hiö eina
nauösynlega” til aö komast á
milli staöa. Þaö er þjóöinni til
vansa aö þeir sem ekki feröast á
einkabil séu sifellt hornrekur I
umferöinni og viö eigum ekkert
aö horfa upp á þaö þegjandi
lengur aö bílófreskjan fái óáreitt
aö myröa menn I stórum stll
árlega. Fræösla um ófreskjuna
svo aö menn — og sérstaklega
börn — geti varast hana kemur aö
litlu gagni. hs
Orkubruðl er vist-
fræðilegur glæpur
Segja má aö gegndarlaus notk-
un einkabfla sé vistfræöilegur
glæpur þegar orkulindir jaröar-
innar eru aö þverra. Aöeins 2%
þeirrar orku sem bíllinn eyöir fer
til aö flytja bllstjórann en 98%
fara I aö flytja „blikkiö”. Orkan
sem þannig eyöist fer ekki ein-
ungis til spillis þar sem hún
verður ekki endurnýjuö heldur
framleiöir hún eiturefni sem
menga andrúmsloftið.
Þvl meiri og hóflausari sem
orkueyösla iönaöarþjóöanna er
þvl minna verður eftir handa
þjóöum þriöja heimsins. Meö
hækkandi oliuveröi sem rlku
þjóöirnar hafa efni á aö greiöa
hyllast olíulöndin til aö selja hana
þangaö sem best býöst. Þjóöir
þriöja heimsins veröa þar meö
afskiptar, þær hafa ekki efni á aö
kaupa oliu svo aö hægt sé aö
framleiöa áburö. Þaö þýöir aftur
minni framleiösla matvæla og
áframhaldandi vannæring og
hungur fjölda fólks. Ollubruöl
iönaöarrikjanna stuölar þannig
beinllnis aö hungri I þriöja heim-
inum.
Greiðið götu hjól-
andi og gangandi
fólks — segja læknar
Læknar eru I auknum mæli
farnir aö gefa gaum aö þeirri
hættu sem heilbrigöi manna
stafar af hemjulausri fjölgun
bfla. (Þaö var ekki rétt hermt hjá
mér um daginn aö isl. læknar
væru aögeröarlausir I þeim efn-
um). A aöalfundi Læknafélags ís-
lands sl. haust var samþykkt ýtar-
leg ályktun þar sem læknar lýsa
yfir áhyggjum sinum vegna þró-
unar umferöarmála og fjölgunar
alvarlegra umferöarslysa. Benda
þeir á nokkrar leiöir til úrbóta en
þær eru þessar:
— Hert veröi á eftirliti meö um-
ferö I þéttbýli og hún auövelduð
eins og kostur er, t.d. meö sam-
ræmdum og einföldum merk-
ingum.
— Hamlaö sé gegn hrööum akstri
I Ibúöarhverfum.
— Aukið veröi öryggi og auö-
velduö umferö hjólrlöandi og
gangandi vegfarenda, t.d. meö
lagningu hjólreiöastiga, sem
skeri sem sjaldnást miklar um-
feröaræöar og meö þvl aö gera
gangbrautir þannig úr garöi, aö
nota megi þær bæöi fyrir gang-
andi og hjólrlöandi vegfar-
endur.
— Sérstakt átak veröi gert til aö
auka öryggi barna I umferðinni
meö þvl m.a. aö haga skipulagi
þannig, aö börnum hvers
íbúðarhverfis sé séö fyrir leik-
völlum og nægum útivistar-
svæöum, sem aöskilin séu frá
bifreiöaumferö. Einnig sé til
þess séö, eftir þvl sem kostur
er, aö börn þurfi ekki aö fara
yfir miklar umferöargötur á
leiö sinni 1 skóla og höfö sé
gangbrautarvarsla, þar sem
um er aö ræöa leiöir barna yfir
umferöargötur.
— Dregiö sé úr umferöarþunga
meö þvi aö stuöla aö aukinni
notkun almenningsvagna,
göngu og sameiginlegri notkun
einkabifreiöa og meö þvl aö
hafa skipulagið þannig, aö mik-
ill fjöldi fólks stefni ekki sam-
tlmis á svipaöar slóöir.
— Aö viö skipulagningu nýrra
Ibúöahverfa sé öryggi Ibúanna
og sérstaklega barna látiö sitja
I fyrirrúmi. I þvl sambandi er
varaö viö of mikilli þéttingu
byggöar og bent, á nauösyn op-
inna útivistarsvæöa fyrir börn
og fulloröna til þess bæöi aö
auka öryggi þeirra gagnvart
umferöinni og til þess aö stuöla
aö andlegu og llkamlegu heil-
brigöi Ibúanna. 1 þvi sambandi
skal vakin athygli á nauösyn
hæfilegrar fjarlægöar miili
mikilla umferöaræöa og
byggöar til þess aö koma 1 veg
fyrir loft- og hljóömengun.
— Lögleidd veröi notkun öryggis-
belta og viöurkenndra öryggis-
sæta fyrir börn.
— Aö aukin áhersla veröi lögö á
umferöarfræöslu og umferöar-
menningu viö undirbúning
veröandi ökumanna.