Þjóðviljinn - 11.07.1980, Blaðsíða 9

Föstudagur 11. júll 1980. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
á dagskrá
>,/Sannleikurinn er sá að Norðurlönd mynda nokk-
uð sérkennilega og merkilega heild í vestur-
evrópskum menningarheimi, og það er ekkert
vafamál að við eigum betra með að varðveita og fá
viðurkenningu fyrir því, semgefur okkar menningu
gildi, í samfloti innan þessarar heildar, heldur en
ein á báti á stórsjó alheimsmenningar sem f æ
meira mæli verður mörkuðog stýrð af iðnaðar- og
markaðssjónarmiðum".
Vésteinn ólason
lektor
Þaö er ekki á allra færi aö leggja gangstéttarhellur svo vei fari,en þeir eru
ekki i neinum vandræöum meö þaö þessir þremenningar. Frá v.: Þröstur
Garöarsson, Eyjölfur Gunnarsson og Þorvaldur Stefánsson. Mynd: —gel.
Anna Þórdls Siguröardóttir veröur kankvis á svipinn þegar hún sér Gunnar
nálgast meö ljósmyndavélina. Mynd: —gei
Á norrænu málaári
Astundun erlendra tungna er
mikil nauösyn fámennri þjóö. Svo
aö segja öll samskipti okkar viö
erlendar þjóöir fara þannig fram
aö viö veröum aö beita erlendum
tungum, tungu viömælandans eöa
annarri sem báöir kunna. f
islenskum skólum er lika variö
miklum tima og fyrirhöfn i
kennslu og nám erlendra tungna
og eru þeir þó margir sem leggja
stund á tungumálanám utan viö
skólakerfiö, ekki sist ungt fólk
sem leggur leiö sina til annarra
þjóöa.
Allar götur frá miööldum, þeg-
ar svo kölluö dönsk tunga var svo
litt greind I mállýskur aö Noröur-
landamenn áttu hægt meö aö
skilja hverjir aöra, hafa Islend-
ingar átt mikil samskipti viö
þessa nánustu frændur okkar En
þvi er ekki aö leyna aö siöustu
aldir hafa þessi samskipti veriö
sýnu erfiöari en fyrr þvi aö tal
Noröurlandaþjóöa, nema helst
Færeyinga ef vel er hlustaö, er
oröiö okkur óskiljanlegt og okkar
tal þeim, nema lærdómur komi
til. Meöan samband okkar viö
Danmörku var nánast og hér voru
bæöi danskir verslunarþjónar
og stundum embættismenn, auk
þess sem helstu embættismenn
islenskir höföu stundaö nám i
Danmörku, kom þaö af sjálfu sér
aö margir læröu dönsku, nærri
þvi sem sitt annaö móöurmál, án
þess aö kennsla i skólum kæmi til.
Þegar viö losnuöum undan
verslunaráþján og stjórnmála-
tengsl uröu á jafnréttisgrundvelii
breyttust aöstæöur og danska
varö kennslugrein i skólum. Þaö
er hún enn þótt heimilt sé aö taka
próf I norsku eöa sænsku I henn-
ar staö.
Eftir aö fsland er oröiö sjálf-
stætt og fullvalda rfki er eölilegt
aö menn spyrji hvort ekki sé
meira gagn aö þvi aö leggja stund
á tungur stórþjóöa heldur en
dönsku, tungu: þjóöar sem er
smá á mælikvaröa veraldarinnar
og engan veginn auöveld i
framburöi. Um þetta hef ég
reyndar veriö spuröur i Dan-
mörku ekki siöur en hér á Islandi.
Timi og kraftar sem fara i
dönskunám eru svo mikill þáttur i
skólavinnu ungmenna aö full
ástæöa er til aö spyrja slikrar
spurningar og nauösynlegt aö
geta fært fram góö rök ef menn
aöhyllast þá skoöun aö enn skuli
menn læra dönsku á landi hér.
Sérstök ástæöa er til aö taka upp
þessa umræöu nú á ári sem kallaö
hefur veriö norræna málaráriö af
þeim sem starfa aö þvi aö efla
samvinnu Noröurlandaþjóöa.
Meginástæöan til þess aö okkur
er hagur i þvi aö halda áfram þvi
menningarsambandi viö
Noröurlandaþjóöir sem nám i
tungum þeirra veitir er auövitaö
skyldleiki þjóöanna og söguleg
tengsl. Þessi skyldleiki og sögu-
legu tengsl valda þvi m.a. aö
hvergi annars staöar er hægt aö
búast viö eins miklum áhuga á
islenskum málefnum og skilningi
á okkar vandamálum og einmitt
meöal Noröurlandaþjóöa. Um
þaö breytir engu þótt þessar
þjóöir séu ekki alltaf fúsar til aö
sjá hagsmunaárekstra, sem þær
eru sjálfar flæktar i, meö okkar
augum, eins og komiö hefur i ljós
i fiskveiöimálum. Hver er sjálf-
um sér næstur. Þó er ekki vafi á
þvi aö íslendingar hafa meö
mörgum hætti notiö frændsemi
v. Noröurlandaþjóöir og skilnings
þeirra á sérstööu okkar. Þar ber
auövitaö handritamáliö hæst en
margt fleira mætti nefna, s.s.
Norræna húsiö. Sannleikurinn er
sá aö Noröurlönd mynda nokkuö
sérkennilega og merkilega heild I
vesturevrópskum menningar-
heimi, og þaö er ekkert vafamál
aö viö eigum betra meö aö varö-
veita og fá viöurkenningu fyrir
þvl, sem gefur okkar menningu
gildi, I samfloti innan þessarar
heildar, heldur en ein á báti á
stórsjó alheimsmenningar sem i
æ meira mæli veröur mörkuö og
stýrö af iönaöar- og markaös-
sjónarmiöum.
Aö þessu þarf naumast aö eyöa
fleiri oröum þvl aö sem betur fer
er þaö flestum ljóst. Þaö er llka
svo aö veruleg áhersla á
Noröurlandamál og menningu
þarf hvorki aö einangra okkur frá
alþjóölegri menningu eöa gera
okkur háö Noröurlandabúum.
Mörg fslensk ungmenni fara til
bóklegs og verklegs náms á
Noröurlöndum og hljóta þar staö-
góöa menntun, en hinir eru auö-
vitaö fjöldamargir sem leita I
aörar áttir, bæöi til austurs og
vesturs og sú fjölbreytni færir
okkur margt heillavænlegt. Þótt
nemendur I grunnskólum hefji
fyrr nám I dönsku en ensku (og
etv. hefst þaö nám óþarflega
snemma) er þaö augljóst aö
áhrifavald enskunnar og nota-
gildi I heimi nútimans er svo mik-
iö aö hún skipar I vitund skóla-
fólks meö réttu sess sem þýö-
ingarmesta erlenda máliö. Viö
þvi er engin ástæöa til aö spyrna.
Noröurlandamál eru þar full-
sæmd af ööru sæti en þá þarf llka
aö leggja verulega rækt viö þau.
Miklu varöar aö mönnum sé
þaö ljóst aö nám i einu
Noröurlandamálanna, hvort sem
þaö er danska, norska eöa
sænska, er lykill aö öllu málsvæöi
Noröurlanda, þvi aö þessi þrjú
mál eru svo náskyld sem kunnugt
er. Skólarnir þyrftu meövitaö aö
opna augu nemenda fyrir þessu
og veita leiösögn sem hjálpar
mönnum yfir þá lágu þröskulda
sem á milli eru.
Þaö gleymist stundum þegar
rætt er um nám I erlendum tung-
um hér á landi aö til er evrópsk
tunga sem opnar fyrir okkur
merka og ágæta menningu, tunga
sem viö getum lesiö meö lltilli
fyrirhöfn án nokkurs skólanáms,
talaö og skiliö eftir litla æfingu.
Ég á viö færeyskuna. Núna þegar
Isl. ráöamenn eru hver á eftir
öörum farnir aö koma heim úr
Færeyjaheimsóknum og lýsa þvi
yfir aö Færeyingar séu komnir
fram úr okkur i vandaöri
framleiöslu fiskafuröa, I fisksölu-
málum og fleiri sviöum
sjávarútvegs, svo aö ekki sé
minnst á vegagerö, þá förum viö
kannski almennt aö átta okkur á
þvi aö þeir eiga lika ágæta
þjóömenningu, ekki sist á sviöi
bókmennta og myndlistar, sem
okkur væri ávinningur aö þekkja
miklu betur. Hér er verk aö vinna
fyrir skólana. Viö hljótum I
framtiöinni aö leggja aukna
áherslu á kynningu á færeyskri
tungu og menningu I skólum og
brjóta þannig niöur þaö sem eftir
kann aö sitja af kjánalegum
fordómum gagnvart þessari
ágætu frændþjóö okkar.
Vera má aö mörgum finnist
hugmynd um norrænt málaár
undarlegt uppátæki, en nánari
ihugun sýnir okkur aö margt er
nauösynlegt aö vinna á þvl sviöi.
NORDISKT SPRÁKÁR