Þjóðviljinn - 09.09.1980, Qupperneq 8

8 StÐA — ÞJÓDVILJINN Þriðjudagur 9. september 1980
Rœtt við
Ólaf R. Dýr-
mundsson
landnýtingar-
ráðunaut
Vor — nýtt líf lftur veröldina.
Sau ötj árbúskapur
og beitarálag
Dr. Ólafur H. Dýrmundsson land-
nýtingarráðunautur
Ólafur R. Dýrmunds-
son, Iandnýtingarráðu-
nautur Búnaðarfélags
íslands , hefur gert
athuganir á þvi, hvort
fjölgun sauðfjár undan-
farin ár hafi leitt til
lækkandi fallþunga
dilka og minnkandi
beitarþols úthaga.
Blaðinu fannst fróðlegt
að frétta af niðurstöðum
þessara rannsókna
ólafs og koma þær fram
i þvi rabbi okkar, sem
hér fer á eftir.
Lítil frjósemi, fátt tvflembt,
hátt hlutfall einlembingsdilka.
Góö vetrar-og vorfóðrun
ánna, góöur fæöingarþungi
lamba, beit á ræktaö land
á vorin
Ærnar látnar bera snemma.
Ærmjólka vel.
Rúintihögum.
Gott sumarbeitiland, jöfn
dreifing á fé i högum.
Heilsufar og þrif i góöu lagi.
Hagstætt árferöi, gróöur heldur
vel næringargildi sinu.
Grænfóöurbeit eöa beit á annaö
ræktaö land fyrir slátrun.
Hátt hlutfall hrútlamba i
sláturlömbum.
Alúö lögö viö fjárval, kynbóta
framfarir, lömb bráöþroska.
Fjárfjöldi ogfallþungi
1940—1978
Ég hygg, sagöi Ólafur, — aö
breytingar á fjárfjölda og meðal-
fallþunga dilka veröi e.t.v. best
sýndar með þvi aö birta þaö linu-
rit, sem hér fylgir (Mynd 1), en
það tekur til áranna 1940—1978.
Þarna sést hve sauöfénu fækkaöi
griöarlega á mæöiveikiárunum á
fimmta áratugnum, fjölgun þess
aö afstöönum fjárskiptunum.
Siöan fækkun á kalárunum og svo
fjölgund nýá 8. áratugnum. Hæst
mun fjártalan i landinu hafa
Mikil frjósemi, margt tvilembt,
hleypt til gemlinga.
Léleg vetrar- og vorfóðrun,
lélegur fæöingarþungi lamba,
sleppt of snemma á vorin.
Ær látnar bera seint.
Ær mjólka illa.
Þröngt i högum.
Lélegt sumarbeitiland, fé safnast
aö afréttargiröingum.
Vanþrif, t.d. vegna ormasýkingar.
Óhagstætt árferöi, t.d. mikiö
úrfelli eöa grös sölna snemma
og tapa næringargildi.
Engin grænfóöurbeit, öllu slátraö
beint úr lélegum úthaga
Lágt hlutfall hrútlamba i
sláturlömbum.
Litlar eöa engar kynbætur vegna
litils ræktunarstarfs, skyldleíka-
rækt.
komist 1977—1978; fastað 900 þús.
kindur vetrarfóöraöar. Siöan hef-
ur oröið fækkun og koma þar til
haröindin á siöasta ári. Nú er
sauöfé landsmanna tæp 800 þús.
Óljós tengsl milli fjár-
fjölda ogfallþunga
— Nú kemur það fram á h'nu-
ritinu að fyrstu árin eftir
fjárskiptin eykst fallþunginn.
Stafaöi þaö af þvi aö færra var i
högum eöa koma aörar ástæöur
einnig til?
— Já, þarna kemur fleira til. A
þessum árum voru flest slátur-
iömbin einlembingshrútar og
flestar gimbrar settar á. Það
hækkar aö sjálfsögöu meöal-
fallþungann. Um 1960 og áfram
lækkar þunginn og vex aftur upp
úr 1970. Siðastliöinn áratug hefur
fallþunginn aö jafnaöi veriö yfir
14,21 kg , meöaltaliö fyrir
framangreint 39 ára tlmabil. Og
meöaltaliö fyrir siöustu 10
haustin, 1969—1978, er raunar
14,54 kg. Og þaö er rétt aö gera
sér grein fyrir þvi, aö enda þótt
fallþungi hafi aukist fyrst eftir
kalárin, þegar fénu haföi fækkaö
niöur undir 700 þús, þá eru engan
veginn ljós tengsl milli fjárfjölda
og fallþunga siöustu árin. Og
heildarþróunin gefur engan
veginn tilefni til þess aö álykta aö
aukinn fjárfjöldi hafi leitt af sér
minnkandi fallþunga.
Þar fyrir skyldu menn varast
aö draga afdráttarlausar álykt-
anir af þessum upplýsingum,
enda er þarna um mjög flókin
tengsl að ræöa. Fallþungatölur
frá sláturhiísunum eru all breyti-
legar og vænleiki dilka
mismunandi eftir landshlutum og
hreppum. Þvi er rétt aö vara
menn viö að draga ákveönar
ályktanir af breytingum á slikum
meðalfallþungatölum og varast
skyldi einhliöa túlkun á þeim.
Alla þætti þarf að
taka með
Þú segir aö margir þættir hafi
áhrif á fallþunga dilka. Viltu
drepa á þá helstu i stuttu máli?
—Já, þeir eru margir.og þegar
mat er lagt á þróunina til alllangs
tima þarf að taka þá alla meö i
reikninginn á hvern veginn, sem
þeir verka. Þessir eru helstir:
Sjá töflu 1
Sumir þessara þátta eru að
sjálfsögöu samverkandi svo sem
árferöi og gæöi sumarbeitar.
Athuga bersér-staklega aö árferöi
hefur mikil áhrif á breytilegan
fallþunga milli ára, sbr. haustin
1978 þegar fallþungi var með
besta móti og 1979 þegar hann var
hvað lakastur miöaö viö fyrri ár.
Augljóst er aö bætt meðferð og
fóðrun ásamt kynbótum hefur
leitt til grundvallarbreytinga á
afurðum sauöfjárins undanfama-
áratugi. Og þegar athugaöar eru
breytingar á fallþunganum
veröur aö taka tillit til stórauk-
innar frjósemi fjárins, sem hefur
oröiö til þess aö auka afuröir eftir
hverja vetrarfóöraöa kind.
Eftirfarandi tafla talar skýru
máli um þá breytingu, sem þama
hefur á orðið:
2. tafla. Lömb til nytja aöhausti eftir á ogkjötmagn eftir fóöraða kind, I
5 ára meöaltölum.
Lömb/á Kg kjöt/kind
1944—1948 ................................... 1.05 13.9
1949—1953 ................................... 1.08 14.7
1954—1958 ................................... 1.15 15.0
1959—1963 ................................... 1.14 15.0
1964—1968 ................................... 1.24 15.8
1969—1973 ................................... 1.26 15.9
1974—1977 ................................... 1.41 17.2
1. tafla. Ilelstu þættir, sem hafa áhrif á fallþunga lamba.
Til aukningar Til minnkunar