Þjóðviljinn - 18.10.1980, Blaðsíða 8

8 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 18.—19. október 1980
Hvað þá verður
veit nú enginn
Það var haldin á Þing-
völlum í fyrri viku ráð-
stefna á vegum Stjórn-
unarfélagsins um efnið
//island árið 2000". Svart-
höfða Vísis þótti slík ráð-
stefna hin mesta firra:
hvurn fjandann, sagði
hann, þýðir að vera að
velta vöngum yfir fram-
tíðinni þegar Rússar og
kommúnistar ráða hér
öllu nú þegar? Hvað um
það: þó nokkrum hópi
fannst það meira en
ómaksins vert að velta
fyrir sér framtíð sem er
ögn lengra undan en
næstu kosningar. Eða þá
fylgjast með því hvað
v a n t a ð i á slika ráð-
stefnu.
Aöstandendur ráöstefnunnar
minntu viöstadda ööru hvoru á
þaö, aö hún væri ekki um mark-
miö.ekki þaö hvert þeir vildu
stefna tslendingum næstu
tuttugu árin. Heldur væri hún
um kosti, möguleika. En vitan-
lega fer ekki hjá þvi, aö hug-
myndir um æskilega þróun skíni
i gegn í málflutningi hvers og
eins og afstööu til þess sem sagt
Hvað er
kóngalif?
Og jafnvel þótt viö höldum
okkur bókstaflega viö þessa
skilgreiningu: ráöstefnan fjall-
aði um möguleika Islendinga,
þa fannst mér aö þaö væri
fullltiö spurt um mannlif áriö
2000. Ungur hagfræöingur lýsti
þeirri trú sinni aö „islenska
þjóöin hafi skilyröi til aö lifa
kóngalifi”. Gott og vel, en hvaöa
lif er þaö? Ef viö miöum viö
myrkur, kulda og veggjalýs i
köstulum valdsins fyrr á tiö, þá
lifum viö nú þegar ekki aðeins
kóngalifi heidur erum viö i
himnariki. Annaö mál er aö
kóngalif var einmitt þaö lif sem
aörirliföu ekki. Kóngalíf var aö
ráöa hlutskipti sinu umfram þaö
sem aörir gátu. Hvaö er þá
„kóngalif” heillar þjóöar?
Ráöstefnan haföi mjög
sterkan tæknikrata- og hag-
fræöisvip. Menn höföu tilhneig-
ingu til aö framreikna vissa
hagræna og tæknilega mögu-
leika meö nokkuö vélrænum
hætti án þess að félagslegar af-
leiöingar þeirra væru meö i
dæminu sem skyldi. Hlutföllin i
málflutningi manna voru vissu-
lega misjöfn, en þessi reyndist
mér heildarsvipurinn. baö var
spurt um fiskiskip, bila, orku-
ver, tölvur, kjarnfóöur, og stór-
iöju áriö 2000 — miklu siöur um
vinnustaö, tómstundir, fjöl-
skyldu, uppeldi og bóklestur eöa
heilbrigöi.
Hvers konar
framfarir?
En vissulega koma fram á
sliku málþingi upplýsingar og
viöhorf sem hægt er aö lýsa
ánægju yfir. Notkun ræktunar-
möguleika til aö flytja kjarn-
fóöurframleiösluna alfariö inn I
landiö, segir dr. Björn Sigur-
björnsson. Prýöilegt, þá fer þaö
korn sem viö annars flyttum inn
vonandi þangaö sem meiri þörf
er fyrir. Hlutdeild innfiuttra
orkugjafa i heildarorkunotkun
mun fara úr 45% niöur í 20%
segja orkumenn og hagfræö-
ingar: þetta er, frá mörgum
sjónarmiöum, ljúfur söngur.
Tryggvi Pálsson hagfræöingur
minnir á aö þaö má „bæta inni-
hald hagvaxtar” — þetta
minnir á aö gildaumræöa seinni
ára er, þrátt fyrir allt, svo langt
komin, aö menn krefjast ekki
lengur hagvaxtar án fyrirvara,
þaö er I vaxandi mæli spurt:
hvers konar hagvöxt, til hvers?
Dr. Jón Þór Þórhallsson var
kannski full ástfanginn af tölv-
unum sinum, en hann minnti
lika á þaö, aö þaö veröur aö fara
varlega meö „aö vélvæöa viö-
kvæmar upplýsingar” um ein-
staklinga.
Sem sagt: þaö bar töluvert á
þvi, að sérfræöingar vilja ekki
láta hanka sig á þvi aö þeir
hunsi þá gagnrýni sem ofarlega
aöri stæröargráöu og gerist i
dag og viröist þvi eölilegast aö
hætta aö mestu byggingu sam-
býlishúsa en gera stórátak i
byggingu raðhúsa og einbýlis-
húsa”. Þetta er undarleg spá,
borin fram um þaö leyti sem ein
höfuöorsök landflótta ungs fólks
er blátt áfram sú, aö þaö kemst
ekki einu sinni inn I litla
blokkaribúö. Auk þess sem þaö
er skratti þröngt sjónarhorn aö
gera ekki ráö fyrir þvi, aö aörar
búsetuhugmyndir geti oröiö
freistandi en þær aö koma sér
upp einbýlishúsi i vaxandi fjar-
lægð frá borgar- eöa bæjar-
kjarna.
hefur verið á baugi á fylgikvilla
eöa háska framfaranna.
Ótíðindi
Þaö voru lfka sögö ill tiöindi
sem er hollt aö vita sem mest
um. Ingvi Þorsteinsson brýndi
þaö fyrir mönnum aö enn sam-
þykkjum viö geysilega gróöur-
og jarövegseyöingu. Agúst
Einarsson hjá LIU minnti á,
þann vanda, sem viö fáum litt,
viö ráöiö, aö nálægar þjóöir -
austan hafs og vestan reká fisk-
veiöar meö styrkjum og útflutn-
ingsuppbótum eins og hvern
annan landbúnaö. Viö þær aö-
stæöur veröur skratti erfitt aö
láta fiskveiöar halda uppi lifs-
kjörum á íslandi, þrátt fyrir
yfirburöi i afköstum.
Einbýlishús
Þaö var lika sagt ýmislegt
sem vekur undrun eöa andmæli.
Tökum nokkur dæmi:
Sigfús Jónsson spáöi um
mannfjölda (llklega veröum viö
270 þúsundir um aldamót).
Hann reiknaöi þaö fram, að um
2000 yröu árgangar á aldrinum
30-50 ára fjölmennir og dró af
þvi þá ályktun aö um aldamót
veröi „mun meiri þörf fyrir ein-
býlishús og raöhús en nú er...
Þörf fyrir Ibúöir i sambýlis-
húsum veröur liklega af svip-
Bílamergð
Guömundur Einarsson, sem
var skemmtilega hrifinn af
skipum framtiöarinnar (hann
stjórnar Skipaútgeröinni) geröi
ráö fyrir þvi aö einkabilum
mundi enn fjölga og kæmi bill á
1,5-2 persónur um aldamót.
Höfuöástæöuna taldi hann þá,
aö I nýjum visitölugrundvelli
mundi billinn vega þyngra en til
þessa, og þegar stjórnvöid
mundu krukka i visitöluna, þá
gæti borgaö sig aö gera bila
ódýrari i innkaupi en nú. Allt
getur meö Grikkjum gerst,
segir i frægum texta — en þaö
sýnist miklu nærtækara aö þaö
veröi einmitt þjóöhagsleg of
félagsleg nauðsyn aö gera aöra
farkosti miklu ódýrari og þeim
mun eftirsóknarveröari en
einkabilinn. Er ekki svo?
Árni
Bergmann
Hin sæla
fjarskiptaverslun
Spurningar sem þessar vekja
þegar öliu er á botninn hvolft
forvitni um eitt af þvi sem erfiö-
ast er aö spá um: pólitiskan
vilja. Framkvæmdastjóri versl-
unarráös, Arni Arnason. geröi
t.d. ráö fyrir þvi, aö um aldamót
mundu Islendingar hafa meiri
friöindi og meiri tekjur en
nú — en um leið heföu þeir þá
skilið, aö þjóöin heföi ekkiefni á
þvi lifeyriskerfi sem „nú er
stefnt aö”. Þvi þyrfti líklega aö
hækka eftirlaunaaldur. Þetta
viröist algjör þverstæöa: betri
kjör — uppgjöf I lifeyrismálum,
en semsagt — hér er spurt um
þaö hvaöa pólitisk viöhorf ráöa,
hvaömenn vilja gera viö mögu-
lega velmegun. Arni Arnason
Minnisblöð
frá ráðstefnu
um „ísland
árið 2000”
gekk reyndar einna lengst fram
i aö draga upp mynd af sinni
„fögru nýju veröld”. Hann var
auðheyranlega forlyftur nokkuö
i framtiöarsýn sem litur ein-
hvernveginn svona út: mann
vantar vöru um miðja nótt hann
hringir I vöruhús, setur kredit-
kort I samband viö simann,
pantar vöruna eítir vöruskrár-
númerum, og fær hana heim i
hvelli! Tja, enn er spurt um
gæðilifsins, ætla menn aö skjóta
hamingjudraumnum enn lengra
inn á milli vöruhlaöanna og af-
greiöslulipuröarinnar, eöa hafa
þeir áhuga á einhverju ööru?
Haraldur ólafsson fékk I sinn
hlut griðarlega yfirgripsmikiö
efni „þjóöfélagskerfiö og staöa
einstaklingsins”. A honum
hvildu allir hugsanlegir
„mennskir” þættir framtiöar-
sýnar. Hann geröi ekki ráö fyrir
miklum breytingum. Hann bjóst
viö þvi að fjölskyldubönd
mundu slakna, en styrkur hópa
meö sérstakar þarfir og/eða
áhugamál vaxa. Hann gerði ráö
fyrir þvi, aö munur á stjórn-
málaflokkum mundi minnka og
yröu þeir allir dæmdir til þess
aö fylgja i stórum dráttum for-
skrift velferöarrikisins. Hér
skulu ekki rifjaöir upp fleiri
þættir, en margt er sennilegt I
hugleiöingum Haraldar: tima-
biliö 1980-2000 veröur visast ekki
jafn afdrifarikt i félagslegum og
menningarlegum efnum og t.d.
timabiliö 1940-1960. En Har-
aldur vildi gefa lausan tauminn
þvi sem honum finnst æskilegt.
Hann boðaöi t.d. bæöi trúar-
vakningu og þjóöernisvakningu,
aukinn áhuga á sögu lands og
menningu „bæði vegna auk-
innar menntunar og þarfar
manneskjunnar til aö finna
rætur i eigin þjóöfélagi og innan
eigin menningarheildar”, sagöi
hann. Vonandi hefur hann rétt
fyrir sér.
Svartagallsraus
Sjálfur haföi ég lent i aö segja
nokkur orö á ráöstefnunni um
þá sameiginlegu viömiöun og
aflgjafa sem þjóö gæti átt I
„eigin menningarheild”. Nú
vita menn, aö ágæt tiöindi hafa
gerst á liðnum árum i Islenskri
menningarsköpun og iökun, og
þau munu vafalaust halda
áfram aö hressa menn. En þaö
eru einnig rammir kraftar aö
verki sem eyöa örvandi krafti
menningar meö lágkúru, braski
og tómlæti, margt veröur til
þess aö splundra islenskri
menningarheild, koma i veg
fyrir að menn séu i kallfæri hver
viö annan, hvort sem væri um
bókmenntir ellegar blátt áfram
almenna lifshætti aö ræöa.
Þetta var ekki „illspá” sem
fæli i sér „ósk um hrakför sýnu
verri” eins og Stephan G. kvaö.
Ýmsum ráöstefnugestum
fannst ég fara með fullmikiö
svartagallsraus. Ég leyföi mér
hinsvegar aö halda þvi fram, aö
menningarbölsýni væri hollari
en heldur þægileg bjartsýni,1
sem fengist hvort sem er
ökeypis hjá öllum auglýsinga-
stofum og hvaöa lýöskrumara
sem vera skyldi. Nánar um þaö
síöar. AB.
# sunniídags
pristrill