Þjóðviljinn - 18.10.1980, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJOÐVILJINN Helgin 18.-19. október 1980'
Þorbjörn Broddason,
lektor
Hins vegar verður ekki betur séð
en kaldrifjaðar ábendingar
Malthusar séu helsta, ef ekki
eina, leiðarljós 1. heimsins
í skiptum hans við 3. heiminn
Ódýr aflátsbréf
Um þær mundir sem
almenn fjársöfnun hefst til
hjálpar bágstöddum i Austur-
Afriku, er ekki tir vegi að minnast
merkisklerksins Tómasar
Malthusar. Fyrir tæpum tveim
öldum samdi hann rit sem f jallaði
um vandamál offjölgunar
mannkynsins. Þar leitaöist
Malthus viö aö sýna fram á aö
matarforöi heimsins vaxi ætiö
hægar en mannfjöldinn. Misræmi
þessara tveggja vaxtarferla taldi
Malthus aö leiddi til hörmunga
sem engin leiö væri aö varast, og
niöurstaöa hans var sú aö
hungursneyö, farsóttir og
styrjaldir væru óumflýjanlegar,
nánast nauðsynlegar, fylgjur
mannkynsins. Þannig komst
þessi enski prestur aö þeirri
niöurstööu, aö kerfisbundnar
ráöstafanir gegn ofangreindum
hörmungum geröu einungis illt
verra, leystu engin vandamál, en
skytu þeim einungis á frest og
geröu þau stærri i sniöum, meö
þeim afleiöingum aö
hörmungarnar yröu enn stórkost-
legri og bitnuöu á fleiri einstakl-
ingum.
Jaröarbúar eru nú nærfellt
fimm sinnum fleiri en þeir voru á
dögum Malthusar i lok 18. aldar.
Fæöuöflun, mögnuö af iön- og
þekkingarbyltingum 19. og 20.
aldar, hefur aukist margfalt á við
þaö sem hann gat óraö fyrir.
Þrátt fyrir hrikalegt misrétti og
stéttaskiptingu i öllum hinum
iðnvædda heimi, er beinn skortur
tiltölulega fátiöur þar. Hér á landi
má hann heita óþekktur. Hins
vegar veröur ekki betur séö en
kaldrifjaöar ábendingar
Malthusar séu helsta, ef ekki
eina, leiöarljós 1. heimsins i
skiptum hans viö 3. heiminn. Iön-
aöar- og velferörriki heimsins, og
þar eru Islendingar i allra
fremstu röö, njóta svo mikils góös
af rikjandi misskiptingu auös,
valda og þekkingar milli heims-
hluta, aö óhugsandi viröist aö
þau muni eiga minnsta
frumkvæöi aö endurskoöun henn-
ar i réttlætisátt.
Sú vesældarölmusa, sem t.d.
tslendingar senda af opinberu fé i
svokallaöa „aöstoö”, er svo
ótrúlega litil miöaö viö auölegö
þjóöarinnar, aö vart veröur trúaö
(árleg opinber aöstoö þessarar
velferöarþjóöar viö sveltandi
heim nemur fljótt á litið tæplega
einum brauðhleif á hvert manns-
barn i landinu). Þessar grimmu
staðreyndir staöfesta aö sjálf-
sögöu i einu og öllu samstööu okk-
ar meö aröráns- og kúgunaröflum
fyrsta heimsins.
Ekki þarf aö undra, i ljósi ofan-
greinds ástands, aö samviskan
rumski annaö slagiö (ekki
ósjaldan i liki Rauða Krossins),
og knýji okkur, hvert i sinu lagi,
til aö skiljast viö einhverja mála-
myndaupphæö til viöbótar. Þessi
framlög eru kölluö „gjafir”. Við
„gefum” sveltandi heimiörsmátt
brot af einkaauölegö okkar. Aö
svo búnu getur samviskan hallaö
sér aftur á koddann og breitt upp
aö höku. A hnignunartimum
páfastóls var tekiö til aö selja
fólki syndaaflausnir. Ég fæ ekki
varist þeirri tilhugsun, aö
kvittanahefti Rauöa Krossins séu
einhver ódýrustu aflátsbréf sem
um getur. Meö þessum oröum vil
ég ekki gera litiö úr gagnsemi
þessara mola af boröum okkar
þegar þeir eru hrotnir á áfanga-
staö — i Austur-Afriku aö þessu
sinni —. A þaö hefur einmitt verið
bent meö réttuað tiltölulega iitil
upphæö getur gert hreinasta
kraftaverk i neyöarástandi. En
einangruö kraftaverk leysa ein-
ungis brot af vandamálinu. Og ef
aöeins er látiö viö þau sitja leysa
þau vandamáliö alls ekki, heldur
fresta þvi aðeins.
1 framhaldi af kraftaverkinu
veröa tslendingar aö hreinsa sig
af þeirri smán sem svo kölluö
þróunaraöstoö þeirra er um þess-
ar mundir. Þaö veröur aöeins
gert með ákvöröun Alþingis og
rikisstjórnar. Ekki mun ég
fjölyrðia hér um möguleika
Islendinga til áhrifa á málefni
þróunarlanda á alþjóöavettvangi,
þar er vanmáttur okkar augljós.
En jafnvel þar getum viö lagt
okkar af mörkum þótt í litlu sé,
t.d. I samstarfi viö aörar
Noröurlandaþjóöir.
Um þessar mundir er alltoft
vitnaö til fleygra oröa nunnunnar
Teresu á þá leiö aö okkur beri aö
gefa þar til svlði undan. Þótt ekki
felli ég mig viöallt sem haft hefur
veriö eftir þessari konu, þá er hún
i minum augum glæsileg and-
stæða guösmannsins sem ég vék
aö I upphafi þessarar greinar,
Malthusar. Herhvöt Teresu er
Malthus: Leiöarljós iönrlkjanna.
Teresa: Gefiö.
brýn, en ég er ekki fyllilega sáttur
viö oröalagiö. Til þess aö geta
gefiö veröa menn aö vera rétt-
mætir eigendur. Betra oröalag
þætti mér vera: Skilum þar til
undan sviöur.
12.10.80
Þorbjörn Broddason
Einar Karl Haraldsson skrifar
Kröflustefna Alþýðuflokks í
orku- og iðnaðarmálum
Alþýðuflokkur og stjórnar-
andstööuhluti Sjálfstæöisflokks-
ins hafa hvor I sinu lagi lagt
fram keimllkar þingsályktunar-
tillögur um aukna stóriöju.
Hvorug þeirra ber vott um mál-
efnaauðgi eöa frjósemi I hugsun
I sambandi viö atvinnumála-
þróun næstu ára og áratuga á
tslandi. En sameiginlegt ein-
kenni þeirra er aö báöar mæra
mjög þá stóriöjusamninga sem i
gildi eru og halda öllu galopnu
fyrir erlenda stóriöju.
Virkjum, virkjum og seljum
orku til stóriöju, helst er-
lendrar. Þaö er kjarninn i boö-
skap Alþýöuflokks og Sjálf-
stæöisflokks um leiö til bættra
lifskjara. Um þessa stefnu
mætti ótalmargt segja, en hér
skal aöeins rakin raunasaga Al-
þýöuflokksins, ósjálfstæöi hans
og þaö hugarfar skyndilausna
sem gegnsýrir allar stefnu-
mótunartilraunir hans.
1 siðustu vinstristjórn sem i
eitt ár sat meö Alþýöuflokkinn
innanborös,vildu þíngkratar
binda opinbera fjárfestingu og
peningamagn i umferö viö
ákveöin prósentumörk. Allt
varö aö lúfa þeim mörkum,
brýnar framkvæmdir i orku-
málum og virkjunarrannsóknir
jafnt sem annað. Um þessi mál
uröu mikil átök innan vinstri-
stjórnarinnar, og sömuleiöis um
lánsfjáráætlun, sem einnig átti
aö vera undir krataþaki.
Miljaröafjárfestingar á vegum
álversins i Straumsvik og Járn-
blendiverksmiöjunnar á Grund-
artanga vildu kratar reyra und-
ir þakiö, enda þótt viöurkennt
væri af aöilum, sem á máliö litu,
aö um væri aö verulegu leyti aö
ræöa inn- og útfærslu á fjárfest-
ingarvörum.
Þrákelkni Alþýöuflokksins
á þessum tima bitnaöi ekki sist
á brýnum orkuframkvæmdum á
árinu 1979, m.a. hitaveitufram-
kvæmdum viöa um land, raf-
orkuframkvæmdum og hita-
veitu- og virkjunarrannsóknum.
Þessi afstaöa Alþýöuflokksins
reyndist óbifanleg, þó komiö
væri fram á áriö 1979 og oliu-
mála, enda voru þá landslýö
löngu orönar ljósar afleiöingar
nýrrar oliukreppu.
Ekki tók betra viö.þegar
Alþýöuflokkurinn settist einn i
málamyndastjórn meö stuön-
ingi Sjálfstæöisflokks og samdi
eigiö fjárlagafrumvarp. Þar
örlaöi ekki á neinum sérstökum
Ekkert sýnir betur þaö holrúrn sem Alþýöuflokkurínn talar úr I orku-
og iönaöarmálum en fimm mánaöa valdaskeiö hans á siöasta vetri.
.Stefna” hans I stóriöjumálum gæti leitt þjóöina út f nýtt Kröfluævin-
týri.
verö væri tekiö aö rjúka upp Ur
öllu valdi. Þá var ekki minnst á
þaö af hálfu Alþýöuflokksins.aö
hraöa þyrfti virkjunarfram-
kvæmdum i landinu eöa undir-
búa ný átök I sambandi viö
iönaðarmannvirki, heldur þvert
á móti. Þá máttu kratar ekki
heyra minnst, svo dæmi sé
tekið, á virkjun á Austurlandi.
Þaö var ekki fyrr en á miöju
sumri *79 aö hægt var að tosa
þingliöi Alþýöuflokksins til þess
aö samþykkja 2,3 miljaröa
viöbótarfjárveitingu til orku-
áhuga Alþýðuflokksins á
nýtingu orkulinda okkar, út-
rýminguerlendraorkugjafa eöa
sókn i iönaöarmálum. Hjör-
leifur Guttormsson iönaöarráö-
herra benti á þaö i þingræöu I
vikunni, aö ekkert sýndi betur
þaö holrúm sem Alþýöuflokk-
urinn talaöi úr i orku- og
iönaöarmálum en fimm
mánaöa valdaskeiö hans á
slöasta vetri, þegar flokkurinn
haföi alla möguleika á aö koma
hugmyndum sinum á framfæri.
Eina minnismerkið frá þessum
Ritstjórnargrein
tima, sem Alþýöuflokkurinn
reisti sér, var þaö óheillaspor er
fulltrúi hans I borgarstjórn
Reykjavikur felldi rækilega
undirbúinn sameignarsamning
um nýtt raforkuöflunarfyrir-
tæki fyrir landið.
Algjör umskipti hafa oröiö
siöan Alþýöuflokkurinn missti
aöstööu sina til þess aö koma I
vegfyrir nauösynlega áherslu á
orkumálin. Hitaveitu- og raf-
orkuframkvæmdir hafa veriö
stórauknar, og hert verulega á
virkjunarrannsöknum. Aö þvi
er stefnt, aö ákvaröanir um
næstu stórvirkjun vegna lands-
kerfisins veröi teknar á fyrri
’hluta næsta árs. Margir
iönaöarkostir eru til skoöunar á
vegum iönaðarráöuneytisins,og
veriöer,i samráði viö fjölmarga
aöila.aö leggja grunn aö lang-
timaáætlunum um orkuöflun og
orkunýtingu.
En nú koma skyndilausna-
menn Alþýöuflokksins fram á
sjónarsviðiö og segja: Okkar
eina björg er stóriöja og aftur
stóriöja. Alþýöuflokkurinn
þykist ekkert vita af þvi mikla
starfi,sem nú er unniö aö mótun
orku- og auöiindastefnu til lang-
frama, sem aö sjáifsögöu er for-
senda þess,að hægt sé aö taka
skynsamlegar ákvarðanir um
orkunýtingu. Þaö á bara aö
gana áfram,jafnvel þó aö þaö
kunni aö kosta ný Kröfluævin-
týri.
Dæmigert fyrir Kröflustefnu
Alþýöuflokksins er sú staöreynd,
aö hvergi I þingsály ktunar-
tillögu hans er minnst auka-
teknu oröiö á orkuverö. Þaö er
ekki einu sinni sleginn sá var-
nagli,að orkusala til störiöju sé
þvi aöeins æskileg,að fyrir raf-
orkuna fáist viöunandi verö.
Nei, stóriöja skal þaðvera, hvaö
sem fyrir orkuna fæst, og án
þess aö spurt sé,hvort meira sé
hægt að fá fyrir hana meö
annars konar notkun.
Hér gerist Alþýðuflokkurinn
sem fyrr taglhnýtingur Sjálf-
stæðisflokksins, enda þótt
„bræöraflokkur” hans i Noregi
hafi I mars sl. lagt fyrir Stór-
þingiö norska orkustefnu, þar
sem boöuö er róttæk endur-
skoöun á orkuveröi til stóriöju i
Noregi,bæöi hvaö varöar gamla
orkusölusamninga og væntan-
lega stóriöju. Islenski krata-
flokkurinn er hæstánægður meö
álsamninginn, en samkvæmt
honum voru ISAL seld á siö-
asta ári um það bil 43% af fram-
leiddri orku i þessu landi, en
tekjurnar frá þessu fyrirtæki
námu aöeins milli 8 og 9% af
innkomnum tekjum fyrir orku-
sölu I landinu. Þaö þykja krata-
flokknum góö viöskipti, og þá
liklega ekki siður af þeirri
ástæöu,aö orkuverö samkvæmt
álsamningnum mun i reynd
fara lækkandi þau 14 ár I viöbót
sem við erum njörvuö viö hann,
þökk sé Alþýðuflokki og Sjálf-
stæöisflokk.
Flokkur, sem fer á sliku
hundavaöi sem Alþýöu-
flokkurinn I iönaöar- og orku-
málum,mun óöar en varir lenda
I Kröflufenjum, fái hann ein-
hverju um stefnuna ráöiö. Þess-
vegna er þaö þjóöargæfa,aö meö
forystu i orku- og iönaöar-
málum fer flokkurjSem hefur vit
ogþrek til þess aö undirbúa mál
af kostgæfni, og hyggst stefna
markvisst aö hagnýtingu orku-
iinda okkar, m.a. meö upp-
byggingu orkufreks iönaöar
undir islensku forræöi.
—ekh