Þjóðviljinn - 08.11.1980, Side 8

Þjóðviljinn - 08.11.1980, Side 8
8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 8.-9. nóvember 1980 STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI fPl Ragnar Arnalds fjármálaráöherra skrifar: Frá samningagerO ASt i október. GuOlaugur Þorvaldsson sáttasemj- ari, GuOmundur Hilmarsson formaOur Félags bifvélavirkja og GuOjón Jónsson formaóur Sambands málm- og skipasmióa. Kjarasamningar 1 sumar voru þrjú ár liöin siöan heildarkjarasamningar höföu seinast veriö geröir. Lengi hefur legiö ljóst fyrir, aö eitt erfiöasta og mikilvægasta viöfangsefni islenskra stjórnmála á þessu ári yröi einmitt þaö aö koma á nýjum kjarasamningum. Núverandi rlkisstjórn markaöi þegar þá stefnu i upphafi sins ferils, aö þessir samningar ættu aö veröa launajöfnunarsamningar og megin áherslu yrði aö leggja á aö bæta kjör þeirra sem standa neöarlega I launastiganum, sem sagt, að launahækkanir gengju ekki hlutfallslega jafnt upp allan launastigann. t samningum rfkis- ins viö opinbera starfsmenn sigr- aöi þessi stefna og hefur sföan mótaö gerö aimennra kjara- samninga, sem nó er aö mestu iokiö. Lífeyrismál Jafnhliða þessu hafa mikilvæg skref veriö stigin i málefnum aldraöra og öryrkja. Tekjutrygg- ing hækkar á einu ári um 10% umfram verölagshækkanir. Þessi hækkun kostar rikissjóð um 2200 milljónir króna á 18 mánuöum og kemur þeim fyrst og fremst til góöa sem ekki eru i verötryggð- um lifeyrissjóöum. Jafnframt eru lifeyrisgreiöslur skv. lögum um eftirlaun aldraöra hækkaöar um 3 stig og kostar sú hækkun rúmar 800 miljónir króna á næsta ári. Þaöer mikiö og brýnt verkefni aö brúa bilið milli þeirra sem búa viö lifeyri Ur verötryggöum opin- berum sjóöum og hinna sem fá lifeyri meö tekjutryggingu og heimilisuppbót almannatrygg- inga og meö elliiifeyri frá Umsjónarnefnd. Meö þeim ákvöröunum sem nú hafa veriö teknar styttist þetta bil. En betur má ef duga skal. Nauösynlegt er aö á ríæstu tveimur árum veröi byggt upp samræmt lifeyriskerfi fyrir alla landsmenn. Baráttan viö veröbólguna Veröbólga var yfir 60% miöað viö 12 mánaöa timabil þegar núverandi rlkisstjórn tók viö. Meginorsök þessarar miklu veröbólgu eru versnandi viöskiptakjör, óveruleg hækkun á útflutningsveröi á sama tima og veröbólga i helstu viöskiptalönd- um okkar er 10—20% á ári og innflutningsverö hefur hækkaö um samtals 36% á tveimur árum miðaö viö fast gengi. Þrátt fyrir þaö þótt viöskiptakjör hafi haldiö áfram aö versna hefur heldur dregiö úr veröbólgu þaö sem £tf er þessu ári og má reikna meö aö veröhækkanir frá upphafi til loka árs 1980 veröi um eöa yfir 50%. Engum kemur á óvart, aö leiörétting á kjörum launafólks hafi nokkur áhrif á þróun verölagsf landinu. Hjá þvi veröur aldrei komist. En stóra spurning- in er, hvort þessar launahækkanir veröi gleyptar á skömmum tima af aukinni veröbólgu eöa hvort náöst geti samkomulag á næstu mánuöum um ráöstafanir tíl aö hamla gegn veröbólgu og til aö verja kaupmátt launa. Aö óbreyttu kerfi er hætta á feröum. Þess vegna mun rlkisstjórnin Ieita samráös viö aöila vinnu- markaöarins á næstu vikum og freista þess aö ná sem viötækustu samkomuiagi um efnahagsaö- geröir sem hijóta aö miöa aö þvf aö draga dr vlxlhækkunum og sjálfvirkni efnahagskerfisins og stuöla aö því aö verja þær kjara- bætur lá glaunafóiks sem náöust I nýgeröum kjarasamningum. Viö gerö fjárlagafrumvarps voru 12 miljaröir teknir frá til efnahagsaögeröa á næsta ári. Miöaö viö þaö stórverkefni sem framundan er I efnahagsmálum er liklegt aö sú upphæö þurfi aö hækka. Jafnvægi ífjár- málum ríkisins A þessu ári er staöa rikissjóös i viöunandi jafnvægi í fyrsta sinn um árabil. A fyrstu 8 mánuöum ársins er taliö aö verölag hafi hækkaö um 58%. A þessu sama timabili jukust tekjur rikissjóös um rúmlega 60% miöaö viö sama timabil I fyrra, en gjöld munu hafa aukist um 50%. Skýringin á bættri stööu rikissjóös er því fólg- in I hvoru tveggja, aö tekjur hafa aukist meira en verölag hefur hækkaö, en útgjöld hafa hækkaö minna en verölag. Af þeim tölum sem ég nefndi er þó ljóst, aö langtum minni ótgjaldahækkun en nemur verðlagsbreytingum á þessu 8 mánaöa timabili er megin skýringin á þvi aö rikissjóöur stendur nú betur aö vlgi en á sama tima I fyrra. Of snemmt er aö segja nákvæmlega til um, hver veröur afkoma rikissjóös i árslok, en ljóst er aö rekstur rikissjóös á þessu ári veröur ekki til aö ýta undir veröbólgu vegna seöia- prentunar i þágu rikissjóðs, eins og veriö hefur nú um nokkurt skeiö. Hlutfallslega auknar tekjur rikissjóös á þessu ári stafa fyrst og fremst af hækkuöum óbeinum sköttum á þessu og seinasta ári, en hækkun óbeinna skatta er samt miklu minni en margir viröast álita.þvíaö taka veröur meö I reikninginn verulegar tolla- lækkanir þessi sömu ár vegna samninga Islands viö EFTA og Efnahagsbandalag Evrópu. Álagning s.l. sumars sýnir, aö tekjuskattar til rikisins hafa ekki hækkaö og hækkun tekjuskatta I heild stafar fyrst og fremst af hækkun útsvars til sveitarfélaga. Hins vegar viröist eignaskattur hafa hækkaö vegna hærra fasteignamats en reiknað var meö. Þegar nægur timi hefur gefist til aö kanna niöurstööur álagn- ingar frá siöast liönu sumri veröur lagt fram frumvarp á Alþingi til breytinga á lögum um tekju- og eignaskatt. Sérstök nefnd vinnur aö athugun á álagn- ingu tekjuskatts á bændur. Akvæöi nýsettra skattalaga um áætlun tekna og tekjufærslu á óverötryggöum skuldum viröist koma mjög illa niöur á þeim bændum, sem verst eru staddir fjárhagslega., og orka þvi tvimælis. önnur nefnd vinnur aö rannsókn á kjörum og skatt- greiöslum einstæöra foreldra. Fjöldamargtannaö I nýju skatta- lögunum þarfnast nánari athugunar. I tengslum viö væntanlegar efnahagsaögeröir koma bæöi til greina skattalækk- anir og fjölskyldubætur. Hvaö eingaskattínn varöar kemur til álita, aö skatturinn veröi i tveim- ur þrepum og sérstaklega er nauösynlegt aö hllfa ellilifeyris- þegum viö álagningu eignaskatts meö sérstökum frádrætti Hert innheimta söluskatts og staö- greiöslukerfi Undanfarnar vikur hefur nefnd á vegum fjármálaráöuneytis unniö aö tillögum um herta innheimtu söluskatts. Stefnt er aö strangari viöurlögum viö bókhaldsbrotum, aukinni vélvinnslu framtala og auknum kröfum um færslu viöskipta. Einnig eru I undirbúningi sér- stakar aögeröir til aukins skatta- eftirlits. í kjölfar álagningar skatta skv. nýjum gerbreyttum skattalögum sem vissulega var mikiö og erfitt átak fyrir starfsliö skattkerfisins veröur nú hafist handa um aö undirbúa staögreiöslu skatta. Rikisskattstjóri hefur fengiö leyfi frá störfum næstu mánuöi til aö undirbúa tillögur um staö- greiöslukerfi á grundvelli fyrir- liggjandi gagna og er þaö von min aö frumvarp um staögreiöslu- kerfi veröi samþykkt á Alþingi I vetur. Þó er þess ekki að vænta, aö staögreiösla skatta eöa svonefndur samtimaskattur geti komiö til framkvæmda fyrr en tveimur árum eftir aö Alþingi hefur tekiö ákvörðun. Frumskógur tollamála Söluskattur er lang stærsti tekjustofn rlkissjóös eöa um 36% teknanna, en gjöld af innflutningi standafyrir um fjóröungi af tekj- um rikissjóðs. Tollar, vörugjald og önnur innflutningsgjöld eru þvi talsvert meiri byröi á skatt- greiöendum en allir beinir skatt- ar(þ.e. samanlagöir tekjuskattar og eignaskattar. Óneitanlega er margfalt meira kvartaö yfir bein- um sköttum. En staðreyndin er áreiðanlega sú, aö gjöld af innflutningi ráöast af miklu tilviljunarkenndari og órökréttari reglum en beinir skattar. Tolla- löggjöfin er hinn mesti frumskóg- ur og erfitt aö rökstyöja þann mikla mun á skattlagningu sem þar er aö finna milli einstakra vörutegunda, ekki sist þar sem vörugjald hleöst ofan á hæstu tolla. Ein varan ber 130% gjöld, önnur varan ber engin gjöld. Sá sem hefur efni á þvi aö kaupa sér flugvél til aö leika sér á um helgar, hann borgar engin gjöld af þessu leikfangi, hvorki toll, vörugjald eöa söluskatt. Sama gildir um eldsneytiö, flug- vélabensiner langtum ódýrara en venjulegt bensín. Auk þess leikur grunur á aö stundum sé þaö notaö ábifreiöar.Ensásem kaupir jafn bráönauösynlegt tæki I nútima- þjóðfélagi og ísskáp eöa hnifapör borgar 80% toll, 24% vörugjald og 23 1/2% söluskatt, eða samtals um 175% gjöld. Liklega er þetta aumasta sviö Islenskra skatta- mála hvaö mismunun varöar, ef betur er aö gáö. Aöflutnings- gjöldin eru nú i endurskoöun f nefnd sem fjármálaráöuneytiö skipaöi nýlega til aö einfalda og samræma gjöld af innflutningi. Þar er löngu orðiö timabært aö stokka upp þessi mál en viöfangs- efniö er flókiö og margþætt og þvl ekki að vænta niöurstööu fyrr en aö nokkrum mánuöum liönum. Vinnubrögð við fjárlagagerð Munurinn á aöhaldi og aöhalds- leysi i rikisrekstri jafnast vissu- lega á viö digra tekjustofna. Ég býst viö, aö flestir fjármálaráö- herrar hafi beitt talsveröri hörku viö gerö fjárlagafrumvarps, enda óhjákvæmilegt, þvi aö langflestar stofnanir rikisins hafa mjög eindregna tilhneigingu til aö þenjast út og breiða úr sér. Enda þótt þjóöin sé smá eru viðfangsefni rikisstofnana oft litlu minni en viöfangsefni sambærilegra stofnana i öörum löndum. Flestar stofnanir eiga þvi auövelt meö aö rökstyöja verulega fjölgun starfsmanna. Viö gerö þessa fjárlaga- frumvarps hefur þó veriö fylgt þeirri meginreglu aö samþykkja ekki nýjar stööur á vegum rikis- ins nema i algerum undantekn- ingartilvikum og eftir ýtarlega röksemdafærslu ráðuneyta. Fjölgun rikisstarfsmanna er fyrst ogfremst tengd nýjum lögbundn- um viöfangsefnum og nýjum stofnunum sem Alþingi hefur tek- ið ákvörðun um. Sem dæmi má nefna geödeild Landsspítalans, stofnanir fyrir afbrigöileg börn og afleysingaþjónustu bænda. Þaö heyrir til undantekninga, aö stofnanir fái meiri hækkanir en sem nemur áætluöum verölagsbreytingum, ef ekki er um fjölgun starfsmanna aö ræöa. Þó er ljóst, aö miklar oliuverös- hækkanir auka reksturskostnaö stofnana umfram almennar verö- lagshækkanir i allmörgum tilvik- um og stundum veröur aö fylla I skörö, þar sem þessi kostnaöur hefur veriö áberandi vanáætlaöur á undanförnum tveimur árum. Sú skoðun kom fram i leiðara eins dagblaðsins skömmu eftir að fjárlagafrumvarpið var lagt fram, að við fjárlagagerð væru beiðnir rikisstofnana skornar niður um 20—30% og þar sem beiðnirnar væru úr hófi fram væri ekki aðundra, aðfjárlög hækkuðu mikið milli ára þegar beitt væri sjálfvirkum reikniaöferðum af þessu tagi. Hér er mikill mis- skilningur- á ferð. Óbreytt starfsemi stofnana og aukið aðhald er sá grundvöllur sem byggt er á við fjárlagagerðina. Almennt gildir, aö þvi óhóflegri kröfur sem gerðar eru um fjölgun starfsmanna eða aukningu rekstrarútgjalda^vi minna mark er tekið á tillögum stofnunar. óhætt er aö fullyröa, aö frumvarpiö felur í sér hundruö aöhaldsaögeröa sem tillaga er gerö um I frumvarpinu aö athug- uöu máli. Nokkur spamaöaráform Hér verða nefnd nokkur dæmi um mál sem horfa til sparnaðar og hagræöingar i rikiskerfinu. a) Útgerö skipa Landhelgisgæsl- unnarer fyrirhuguö þannig, að þr jú skip verði i rekstri á árinu og að auki er ætlast til þess aö skipin veröi til skiptis I höfn um sumartímann meöan sum- arleyfi standa yfir. I fluggæslu er gert ráö fyrir rekstri einnar Fokker-flugvélar og tveggja þyrla. Rekstrartilhögun þessi felur I sér allnokkurn samdrátt og þá nýtingu á tækjakosti sem heppilegust er talin. 1 fjárlög- um 1980 var ákveðin sala eldri Fokkervélar stofnunarinnar og sala á Arvakri. Aö auki er nú gert ráö fyrir sölu á varö- skipinu Þór á árinu 1981. b) Framlög til útgerðar skipa Hafrannsóknarstofnunar eru miöuö við 9 mánaða úthald, auk þess sem stefnt er að auk- inni hagræðingu á rekstri skipanna. c) Stefnt er að þvi að endurskipu- leggja skólahald hússtjórnar- skóla og eru fjárveitingar til

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.