Þjóðviljinn - 13.12.1980, Page 10

Þjóðviljinn - 13.12.1980, Page 10
10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 13. — 14. desember 1980 #mér datt þaö í hug Hafþór Guðjónsson skrifar: 1 + 1 1? Da, da, da, da, —da, da, da, da Brúöarmarsinn. Brúöguminn Pétur stendur viö altariö. Skelf- ur í hnjáliöunum. Horfir á brúðina Marfu ganga inn kirkjugólfiö. Kröftugir tönar orgelsins fylla kirkjuna. Andrúmsloftið er þrungið spennu. Viöstaddir ættingjar og vinir brúöhjónanna snúa sér viö til hálfs til aö fylgjast meö brúö- inni. Horfa á hana alvarlegum en þó bliðum augum. Nema Jónina gamla, frænka brúðarinnar. Hún horfir á Mariu blendnu augnaráöi. Meðaumkun en jafnframt von -skin úr augum hennar: ,,Bara henni farnist nú betur en mér!” Eitt augnablik fer krampa- kenndur titringur um munnvik gömlu. Flöktandi myndir úr for- tiðinni birtast henni fyrir hug- skotssjónum. „Kannski þau verði hamingjusöm. Hann Pét- ur er nú svo indæll piltur. Ekki svona þumbur eins og hann Jón.” Hún gleymir sér um stund viö eilitiö óþægilegar endur- minr.ingar. Allt i einu er eins og hún ranki við sér, átti sig á þvi hvar hún er stödd. Krossar sig i auðmýkt um leiö og hún drúpir höföi: „Blessuö veri minning hans”, tautar hún i hálfum hljóöum, en þó svo hátt — eins og er vandi margra kvenna — að athygli fólks i næstu kirkju- bekkjum beinist frá brúðinni að henni. Stundarkorn. Brúðurin Maria er komin aö altarinu. Stendur við hliö Pét- urs. Þau krjúpa á kné og prest- urinn spyr Pétur hvort hann ætli nokkum timann að halda fram hjá Mariu,og Mariu spyr hann, hvort hún ætli nokkuö aö halda fram hjá Pétri og bæöi svara nei, nei. Og siöan segir presturinn, aö þaö sem HANN hefur saman tengt, geti mennirnir ekki sund- ur slitið — og lætur þess náttúrulega ekki getið, að þaö geri þeir nú samt. Oft! Meðan seremónian gengur sinn gang skulum viö nota tæki- færið til aö kynnast Mariu litillega. Maria kann aö lesa dönsku. Hún kaupir „dönsku blööin”. 1 „dönsku blööunum” hefur hún fengiö fræðslu um hjónabandið. Hún veit ýmislegt um „familie- lykke”. Hún veik „hvorledes konen skal göre manden glad nár han kommer saa dödsens træt hjem fra sit arbejde.” Hún þekkir „parfymen” sem getur hift jafnvel steinrotaðan sjón- varpsmanikus og dagblaös- rottuhala uppi hæstu hæðir erótlskra tilfinninga. Já. Hún Marfa er aldeilis ekki á flæöiskeri stödd og getur óhrædd tekið viö þvi hlutverki, sem henni er ætlaö: að standa trú og trygg bak viö hannPétur, skapa honum fallegt og ástúö- legt heimili og ala honum mörg börn. Pétur og Maria þurfa engu að kviöa. Þau elska hvort annað, hafa höndlað hamingjuna. Sjá þarna standa þau i kirkju- dyrunum. Hún horfir ástleitnum augum á hann: „Ég mun alltaf elska þig, Pétur — bara þig og engan annan.” Hann horfir stoltur á hana: „Nú ert þú konan min.” Og svo byi jaöi lifiö Saman gengin i heilagt hjóna- band og trúveröugir þjónar rikj- andi hugmyndafræöi, hófust Pétur og Maria handa viö aö sýna heiminum, aö orö prests- ins væru sönn, sem sé að 1+1 = 1. ?????????? Jú, presturinn sagði: Maður(l) + kona(l) eru eitt (1), þ.e.a.s. 1 + 1 = 1. Auöskiliö öllum hjónum sem erueitt. Hvorki Maria né Pétur hafa til aö bera neina sérstaka stærðfræöigáfuSamt skildu þau þessa jöfnu um leiö og prestur- inn setti hana fram. Eöa kannski réttara aö segja: þau fundu (djúpt) að hún var rétt. Til aö byrja með. Þvi til aö byrja með fannst Mariu ekkert athugavert viö þessa formúlu. Siðar á hún eftir aö komast aö raun um, að þaö verður að vera 0 — núll — i vinstri hlið jöfn- unnar til að hún standist. Og hún á eftir að skilja, aö þaö er eðlilegt að setja 0 i staöinn fyrir 1 þvi aö: maður+kona = 1+0 = 1. Passar! Smám saman varð henni ljóst, aö hún var núll i hjóna- bandinu. Til aö byrja meö elskaöi r Mari'a Pétur svo mikið, aö hún gat ekki hugsaö sér aö lifa án hans. 1 lokin hataöi hún Pétur svo mikiö aö hún gat ekki hugsaö sér að vera nálægt honum. Þau skildu. Gamla sagan. „Þegar öllu er á botninn hvolft, er einasta ógæfan viö skilnaö sú ógæfa, sem áöur var fyrir hendi i hjónabandinu”. Segir David Cooper. Ógæfa Péturs og Mariu byrj- aöi I kirkjunni — um leið og presturinn lagði blessun sina yf- ir þau og lýsti þau hjón. Aumingja Pétur og Maria. Þau trúöu á ástina. Þessa einu og sönnu. Astina og hjónaband- iö. Þau reistu sitt bú á þeim grundvallarmisskilningi.aö þau væru hvort öðru allt. Þau eignuöust ibúð, þau eign- uðust börn — aö visu ekki nema tvö. Pétur vann og vann fyrir skuldunum. Maria vann ekkert. Hún var bara heima eins og sagt er. Ástin fjaraöi út. Fölnaði eins og afskorið blóm i vasa. Vegna þess að hjónaband þeirra var afskoriö frá heiminum. Mária hélt i fyrstu að ástin væri eplakaka. Hún gaf Pétri alla kökuna og þá var ekkert eftir handa öörum. Hún elskaöi Pétur og bara Pétur. Þess vegna hlaut hún að útiloka alla aöra. Einmitt þess vegna hætti hún að elska Pétur. Vegna þess aö ást þeirra var afskoriö blóm. Afskoriö blóm fær ekki næga næringu. Það fölnar og deyr. Þau fóru æ sjaldnar út meö árunum. Einangruöust i litlu sætu ibúöinni og horföu á litlu, sætu króana sina vaxa úr grasi. Litlu króarnir uröu óstýrilátir unglingar. Svo fengu þeir vængi og flugu úr hreiörinu. Hreiöriö var tómt. Galtómt. Maria horfði á Pétur og hugsaði: „Hvaö er ég?” Maria hugsaði og hugsaði. Og hún fór aö vinna úti. Hún kynnt- ist fólki, uppá eigin spýtur — hjálparlaust! Hún kynntist fólki sem hafði allt aörar hugmyndir um lifiö og tilveruna en hún sjálf. Hún kynntist vafasömu fólki, sem las vafasamar bækur 'og liföi vafasömu liferni. A hverjum degi kom hún heim með stafla af bókum. Las eins og hún ætti lifið að leysa. Var oft rauðeygö og skæld á morgnana. Kæröi sig kollótta. Ýmislegt, sem áöur var henni mikilvægt missti smám saman gildi sitt. Ilmvatnið sem Pétur gaf henni þegar hann kom frá London, hreyföi hún ekki lengur. Og hún hafði engar áhyggjur af þvi lengur þó hana langaöi ekki þegar Pétur langaöi. Samfarir þeirra uröu kaldar meö árun- um. Nánast rútina. Timaglasið var aö renna út. Kvöld eitt sitja þau hjónin i stofu sinni. Hann er að horfa á sjónvarpið. Hún er að lesa bók. Danska bók (hún er hætt aö lesa dönsku blööin). Eftir Suzanne Brögger: Fri os fra kjærlighed- en. Skyndilega rýkur Maria uppúr stólnum og skrefar stórt i áttina aö Pétri: „Viltu vera svo vænn aö slökkva á þessum imbakassa og hlusta á eitthvað sem vit er i!” Pétur veröur ólundarlegur á svip. Slæmt aö missa af þvi, hvernig gengur ,með kálfinn i „Dýrin min stór og smá”. Hún linnir ekki látum fyrr en hann er búinn aö skrúfa niöur hljóöiö. Svo les hún: „Siöferöilegur grundvöllur okkar gefur ekki svo mikið sem frjóanga annarra lifsforma en einkvænis. En sé maður á annaö borö farinn aö tala um siðferði, er ekki annað um það að segja, að það, sem stuölar aö þvi að einangra fólk hvert frá ööru, er fyrirlitleg siöfræði. Bara það er siðferðilega rétt, sem styrkir samstööu og samhug fólks”. „Biddu!” segir Maria þegar Pétur gerir sig liklegan til aö hækka hljóðið i sjónvarpinu — og hún les áfram: „Hve mörg hjónabönd finnast, þar sem hvor aðilinn fyrir sig hefur sterkar tilfinn- ingar út á viö? Gift kona á i flestum tilfellum bara einn vin — eiginmanninn. Ef annar aöil- anna á mikilvæg sambönd út á við, er þaö brot á reglunum, óeðlilegt, þvi „þaö ætti ekki að vera nauðsynlegt”. Innihalds- laus sambönd út á viö eru i lagi. Fari slik sambönd hins vegar aö verða einhvers viröi, fer allt á annan endann. Þvi minni þýöingu sem annaö fólk hefur fyrir konuna eöa manninn, þeim mun betra.....Lifið og ástin eru ógnun, það er um að gera aö foröast hvort tveggja eftir megni....” Pétur skrúfaöi upp hljóöiö. Mánuði siöar voru þau skilin. Arni Bergmann skrifar Fordómafargan öll rök I máli Gervasonis hafa verið rakin ýtarlega, og sú spurning sem eftir stendur sýn- ist ekki flókin: Ert þú reiðubú- inn tilaðsýna veglausum manni samúö og samstööu? Svariö ræöstaf þvi, hvort menn hafa til að bera snefil af mannúö, af réttlætiskennd, af þvi hugarfari sem kennt er til náungakær- leika, að minnsta kosti á hátið- um. Þetta sýnist einfalt, en ýmsir veröa til að foröast spurningar af þessu tagi. Þaö eru gerðar samþykktir um aö Gervasoni skuli rekinn úr landi. Ein þeirra er frá stjórn landsmálafélags Sjálfstæöismanna. Varöar, þar segir m.a. „hvetur stjórnin dómsmálaráöherra til að láta ekki undan þrýstingi fámenns hóps róttæklinga”. Þetta fólk á ekki til þá lágmarkskurteisi við mannúöarsjónarmiö, aö spyrja fyrst um manninn Gervasoni, um hlutskipti einstaklings sem hefur meö hrakningasögu sinni þegar tekiö út þyngri „refs- ingu” fyrir sannfæringu sina en öll lög gera ráö fyrir — vilji menn endilega fá þá hliö máls- ins á hreint. Nei, öllum slikum viöhorfum er hent fyrir borö, vegna þess, aö þetta fólk kann ekki viö suma stuöningsmenn flóttamannsins, þaö er hefndar- hugur i garð þeirra sem ræöur ferðinni. Auk þess sem málatil- búnaður um stuöningsmenn er lygi: allur þorri fulltrúa á þingi Alþýöusambandsins er ekki „fámennur hópur róttæklinga”. Illir draugar Þegar fólk kemur saman til þess sérstæða jólaundirbúnings aö samþykkja aö veglaus maður skuli rekinn úr landi, þá er þaö ekki af þvi aö það hafi sýnt máli hans forvitni til aö þekkja það, heldur af þvi aö vaktir hafa veriö upp ýmsir ill- kynjaöir draugar fordóma. Máliö hefur tengst viö sterka óvild i garö þeirra sem eru ööruvisi, viö útlendingahatur. Stundum erhaft uppi vigorö: Is- land fyrir Islendinga. Þaö á rétt á sér þegar þaö þýöir blátt áfram þaö aö viö berum ábyrgö á þessu landi og þurfum aö eiga manndóm til aö ráða fram úr okkar málum sjálfir, ekki fram- selja ákvörðunarrétt um hlut- skipti okkar erlendum stórveld- um, auöhringum, samsteypum. En vigoröið er illum miöi blandaö þegar þaö merkir sjálfumgleöi, hroka og hatur i garö manna af öörum þjóöum, öörum kynþáttum sem meö ýmsum hætti hafa kvatt hér dyra, leitaö hér athvarfs — og gat vel verið aö annarra kosta væri ekki völ. Dæmum fjölgar Þvi miður er meira en nóg af dæmum um slikt hugarfar. Sið- degisblööin tala sinu máli um þaö. Gervasoni á sér sérstöðu, en hann er ekki einn á báti. Svartir iþróttamenn og flótta- menn úr Asiu hafa orðiö tilefni furöu margra nasistaskrifa um hættur á spillingu kynstofnsins — þaö hefur ekki einu sinni dugaö Vietnmömum aö þeir flýja kommúnistastjórn,en þaö er annars taliö nægja til aö menn reyna aö setja upp spari- andlit i flóttamannamálum. Jafnvel sjónvarpsþættir um hel- för Gyöinga vekja upp viöur- styggileg skrif um að gyöinga- hatur sé Gyöingum sjálfum að kenna! A dögunum mátti lesa i Visi, að sá væri lélegur Islend- ingur, sem tengst hefði Gyöing- um. Slikan lista má lengi prjóna við: áhugamenn sem atvinnu- lýöskrumarar eru t.a.m. furöu iönir viö aö ala á illvilja og hatri i garö granna okkar á Norður- löndum, einkum Svia. Þaö þarf engan að undra þótt fordómar sem þessir séu til. Hitt var fyrir skemmstu mjög sjaldgæft að menn sýndu þessi sálarkaun sin á opinberum vett- vangi. Einhverja þá lærdóma sýndust menn hafa dregið m.a. af hruni fasismans i heimstyrj- öldinni, að þaö væri litill sómi aö flika hugmyndum sem voru vitanlega honum skyldar. En ástandið hefur bersýnilega breyst. Samfélagssiögæöi hefur hrakaö i þeim mæli, að þaö þykir bersýnilega ekki tiltöku- mál þótt menn leiti galvaskir með aöstoö fjölmiöla sálufélaga um þjóörembu sina og þjóöa- hatur — þeir mæta ekki fyrir- Ritstjórnargrein stöðu sæmilegra manna, ekki þeirri iskaidri fyrirlitningu sem veröug er og nauösynleg. Nauðsyn Nauösynleg vegna þess að hér er um aö ræða þann jaröveg sem fasismi sprettur upp úr, það skrýmsli sem nú rekur upp hausinn hér og þar um Evrópu. Og andóf gegn þvi hugarfari, sem nú heimtar veglausan mann úr landi, er nauðsynlegt vegna þess aö án sigursælla mannúöarsjónarmiða lifum viö ekki af. Óvild i garð þeirra, sem eiga sér annan uppruna og annaö hlutskipti, en viö flest þekkjum, gengur ekki ein sér. Eins og dæmin’ sýna er þjóð- rembumaöurinn aldrei langt frá þvi aö snúast gegn þeim sem honum sýnast óæskilegir, óþarfir hjá hans eigin þjóö. Þegar fasismi hefur runniö sitt skeiö á enda tortimir hann jafnt Gyöingum, Sigaunum sem geö- veilu fólki og sjúku. Þaö er mikil þörf á aö skapa sem viðtækasta samstööu sæmilegra manna gegn þvi for- dómafargani sem oltið hefur yfir á undanförnum misserum. Sá sem ýtir frá sér einstökum dæmum sem hann rekst á með þvi, aö ómerk séu ómaga orö eöa einhverju þviliku getur fyrr en varir vaknað upp viö þann vondan draum — sem þegar er farinn aö rætast, — aö þaö sé oröinn pólitiskur gróðavegur að kynda undir þessa lágkúru, þetta siöleysi.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.