Þjóðviljinn - 03.01.1981, Qupperneq 7

Helgin 3.-4. janúar 1981 ÞJóÐVILJINN — SIÐA 7
af crlendum vettvangj
Vér þökkum þér, kæri
Leoníd Íljítsj Brésjnéf
Er ég ekki myndarlegur?
eða vanga-
veltur um
nýja
persónu-
dýrkun
Á flokksráðsfundi i
Moskvu i desember hélt
Dmitri ústinof hermála-
ráðherra ræðu þar sem
hann sagði meðal ann-
ars:
„Nafn Leonids Brésjnéfs er
óaðskiljanlegt frá þeirri viðleitni
sem uppi er höfð til þess að
styrkja varnarmátt landsins. I
óþreytandi starfi sinu sem
leiðtogi flokks og rikis sýnir
Brésjnéf ávallt áhuga fyrir upp-
byggingu hersins og áframhald-
andi þróun vopnabúnaðar.
Liðssveitir sovéska hersins
kunna sem og allir aðrir sovét-
borgarar Leonid Brésjnéf bestu
þakkir fyrir hið stöðuga og virka
starf hans aö þvi að gæta öryggis
landsins og bæta baráttuhæfni
hers og flota a allan hugsanlegan
máta”.
Þetta er eitt dæmi af mörgum
um þaö lof sem borið er á
Brésjnéf flokksformann og
forseta i Sovétrikjunum um þess-
ar mundir. Þessi „persónudýrk-
un” sýnist fara vaxandi með
hverju ári og mætti tilfæra um
hana mörg skrautleg dæmi,
ræöustúfur hermálaráðherrans
er tiltölulega hógvær miðað við
þann skáldskap allan: ljóðræn-
astir i hinni opinberu hrifningu
veröa til að mynda flokksforingj-
ar úr Grúsiu og Miö-Asiu.
Hdir sem lágir vitna til
Bréfjnéfsog hvað eftir annað eru
tiundaðir ótal hæfileikar meiri-
háttar stjórnmálaskörungs sem
Bréfjnéf á að vera. Hann á sér
hetjulega fortið, eins og leitast er
viö að sýna framá i endurminn-
ingum hans, hann hefur skýra
yfirsýn yfir málin, hann er
óþreytandi og ósérhlifinn i þvi að
vinna að heill fólksins — og þar
fram eftir götum. Og yfir hann
rignir orðum og medalium, inn-
lendum sem erlendum, meira að
segja hefur hann hlotið ein helstu
bókmenntaverðlaun landsins fyr-
ir endurminningar sinar.
Vinsældir Stalins
Nikita Krúsjof kvaðst ætla að
kveða niður „persónudýrkun” á
Stalin eins og frægt varð. Engu að
siður var hann sjálfur kominn
allhátt á stall slikrar dýrkunar
áður en honum var steypt af stóli.
En allt var það i miklu léttari dúr
en Bréfjnefdýrkunin nú, sem
minnir suma á Stalintimann, þótt
langt sé þá til að jafna.
Reyndar er þaö svo, að margir
gestir hafa þá sögu frá Sovétrikj-
unum að segja, að Stalin karlinn
njóti vaxandi vinsælda meðal
sovésks almennings. Astæðurnar
kunna að vera fleiri en raktar
verði i stuttu máli. En hér segir til
sin m.a. allmikil fáfræði um
Stali'nti'mann, sem aldrei hefur
verið ræddur af hreinskilni i
Sovetrikjunum, ekki einu sinni
þannstuttatima sem Krúsjof hélt
uppi skothrið á stálmanninn frá
Grúsiu. Þetta fer svo saman við
óljósar hugmyndir um aö Stalfn
hafi verið „strangur húsbóndi”
og hafi ekki látiö viðgangast þá
útbreiddu spillingu i hversdags-
Brésjnéf i fullum skrúða. (málverk)
legu lifi og viðskiptum sem
almenningur er alltaf aö reka sig
á.
Valdhafar hafa að sumu leyti
endurreist Stalin. Að minnsta
kosti er hans getiö með mjög
jákvæðum hætti i kvikmyndum
um sögu striðsáranna. A fanga-
búðakerfi hans er hir.svegar ekki
minnst, heldur yfirleitt látiö við
það sitja að segja sem svo, að
Stalin hafi oröið á ýmsar „yfir-
sjónir”. Svo langt er nil gengið i
þvi að þegja yfir hinu mikla
mannfalli i Gúlaginu, að þaö er
ekki lengur leyft að geta þess i
endurminningum aö nafnkenndir
menn hafi látist i fangabúöum —
i mesta lagi er leyft að segja sem
svo, að viðkomandi hafi „látist
með harmsögulegum hætti”.
Lesendur gætu eins haldið aö á
árunum 1936—38 hafi veriö sér-
lega mikið af flugslysum, skip-
töpum og skógareldum.
Sálrænar skýringar
Sumir rekja Brésjnefdýrkunina
og endurheimtar vinsældir
Stallns til „sálrænna afleiðinga
aukinnar spennu milli austurs og
vesturs” eins og sovéskur
heimildarmaður fréttaritara
Information i Moskvu segir.
Samkvæmt þessari kenningu er
aukiö vigbúnaöarkapphlaup og
einangrun Sovétrikjanna I nýju
köldu strið eitt af þvi sem fær
marga þegna landsins til að taka
upp afstöðuna „við erum sjálfum
okkur nógir”. Hótanir um
viðskiptabönn fá ýmsa til að lita
svo á, að Vesturlönd geti leikið
Sovétrikin mjög grátt ef að gerðir
eruviöþau of margir og viðtækir
samningar. Aróður flokksins
brýnir það og fyrir mönnum, að
Sovétmenn geti spjarað sig einir,
ogþarkemur Stalin til sögunnar:
hann stóð fyrir mikilli iðnvæðingu
á fjórða áratugnum enda þótt
viðskipti við Vesturlönd væru þá
tiltölulega mjög litil. Og svo er
það óstöðugleikinn og óvissan I
heiminum: það er þá talið
Brésjnéf til kosta, að hans stjórn-
artimi hafi að minnsta kosti ein-
kennst af stöðugleika i innan-
landsmálum.
ihaldssemin
Aðrar raddir heyrast I þá veru
aö það sé hin gróna Ihaldssemi
hins sovéska valdakerfis sem
hlaði undir flokksforingjann, hver
sem hann annars er. Hin aldraöa
forystusveit landsins óttast
flestar breytingar og það veröur
ein af höfuödyggöum i ábyrgar -
stöðum að gera sem minnst:
athöfn getur verið visbending um
að viðkomandi hugsi „öðruvisi”
og það er honum sist til
framdráttar aö láta slikt um sig
spyrjast. Annað tilbrigöi viö
þessa kenningu er það, aö sú
mikla óvissa sem rikir um það,
hvernig taka beri á meiriháttar
vandamálum sem hrjá sovéska
þegna (og skortur á ýmsum
tegundum magvæla er þar mjög
ofarlega á blaöi) einmitt þessi
óvissa fái alla áhrifamenn til að
þjappa sér um miöjumanninn,
sjálft segulstál valdsins, flokks-
ritarann.
Persónur valdsins
Vitaskuld geta persónulegir
eiginleikar valdstjórans,
hégómadýrö hans og fleira þess-
háttar haft sitt aö segja þegar lof-
gjörðaromsur um hann verða að
föstum hryggjarlið i samfélags-
skrokknum. Það er enginn vafi á
að Leonid Iljitsj Brésjnéf þykir
lofið gott. En á hitt er að lita, eins
og dæmið Krúsjof einnig minnir
á, að sjálft hið háreista pýra-
miðakerfi sovéska, þar sem
gifurlegt vald kemur saman i
höndum flokksforingjans og hins
litla hóps annarra meölima
Pólitisku nefndarinnar, stuðla
mjög að þvi, að foringinn verði i
opinberum meðförum aö
meiriháttardýrlingi. Þaöersama
kerfið sem gerir það aö verkum,
aö vangaveltur fréttaskýrenda
um stefnu og viöleitni einstakra
sovéskra foringja verða einatt
ansi innihaldslitlar: sé einhver
ágreiningur á milli þeirra um
meiriháttar mál er þagað um
hann — einhugur út á við er ein af
þeim goðsögnum sem hið sovéska
flokksræði viil allra sist án vera.
Um daginnlést Alexei Kosigin og
var hans minnst nokkuð vinsam-
lega á Vesturlöndum: var óspart
látiö að þvi liggja að Kosingin
hefði verið kollegum sinum mild-
ari og skilningsbetri og þar fram
eftirgötum. Vel getur þetta verið
rétt, en satt besta að segja hafa
menn ákaflega rýrar heimildir
um pólitisk sérviðhorf sovéskra
foringja. Lofið um Kosigin sýnist
einna helst byggt á þeirri gömlu
formúlu að góður andstæðingur
sé dauður andstæðingur og er til
hans vitnað til aö fara með
samanburö við þá sem eftir lifa
sem se þeim sömu óhagstæöur.
Og eins verður um Brésjnéf
þegar hann safnast til feðra
sinna. Hann mun þá fá heima
fyrir hástemmt lof fyrir flesta
eigir.leika sem taldir eru aöal
landsföður og vestrænir frétta-
skýrendur munu finna á honum
furðu margar góðar hliðar. En
innan skamms munu menn hafa
gleymt þessum miklu oröusafn-
ara og kannski verður það aldrei
upp gert af viti hvort Sovétrikin
hefðu verið betur eða ver á vegi
stödd án hans.
AB.
Tilmæli
til viöskiptamanna
banka og sparisjóöa
Gkr. Nvkr.
eHb JL
Vinsamlegast greiðið fyrir gjaldmiðilsskiptum með
því að halda gömlu og nýju krónunum aðskildum
í öllum greiðslum.
Útbúnir hafa verið sérstakir fylgiseðlar til útfyll-
ingar fyrir innborganir eða skipti á gömlum
seðlum og mynt.
Bankar og sparisjóóir