Þjóðviljinn - 03.01.1981, Side 23

'Helgin 3.-4. janúar 1981 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 23
DÍLLINN
HER
Reimleikar í kjörklefa
Sigurdór Sigurdórsson
skrifar um sjónvarp
Paradísar-
heimt
Ég man ekki til þess að hafa
verið jafn ánægður með dag-
skrá sjónvarpsins og liðna
hátiðisdaga um jóla og áramót.
Þar var hver þátturinn öðrum
betri og kvikmyndir með ágæt-
um. Dagskrá hljóðvarpsins var
aftur á móti með sama sniði og
siðustu 35 árin sem ég man eftir
þvi um jól, sálmasöngur og
sinfóniur til skiptis frá morgni
til kvölds með fréttum inni
milli. Nóg um það, en um dag-
skrá sjónvarpsins langar mig
aðeins að ræða og þá að sjálf-
sögðu rúsinuna i pylsuendanum
ef svo má að orði komast —
Paradisarheimt —.
Myndin var flutt i þremur
þáttum yfir hátiðarnar og mér
er til efs að beðið hafi veriö meö
meiri óþreyju eftir ööru
sjónvarpsefni frá þvi islenska
sjónvarpið byrjaði. Nú er það
svo að varla finnst maöur með
minni þekkingu á kvikmynda-
list frá faglegu sjónarmiöi en
undirritaöur. Þvi er hér um að
ræða smekk leikmanns á mynd-
inni.
A sinum tima las ég bókina
Paradisarheimt með mikilli
ánægju eins og önnur ritverk
Halldórs Laxness. Ég gæti
trúaö þvi aö fyrir þá sem ekki
hafa lesiö bókina sé kvikmyndin
allgóö, en sem aödáenda bókar-
innar þótti mér margt vanta.
Það sem mér þótti lakast við
myndina var að Jón Laxdal i
hlutverki Steinars bónda náði
aldrei að sýna þann Steinar sem
Laxness dregur upp f bókinni.
Mikiö hefði ég viljað gefa til að
fá að sjá annan hvorn þeirra
Róberts Arnfinnssonar eða
Gisla Halldórssonar i þessu
hlutverki. Þegar svo fer að sá
sem leikur Steinar bónda nær
ekki tökum á hlutverki sinu, þá
verður kvikmynd um
Paradisarheimt ekki góð.
Annaö sem stakk I augun var
sá mikli munur á leik, sem var
hjá læröum leikurum og
ólærðum. Það er furöulegt að
láta ólæröan leikara fara með
hlutverk Bjöms á Leirum, jafn
fyrirferöa mikið og þaö er I
sögunni. Vissulega var útlit og
gerfi Þórar B. Sigurðssonar
gott.en framsögnin gerði meira
en eyöileggja það. Friða Gylfa-
dóttir i hlutverki Steinu komst
best ólærðra leikara frá hlut-
verki sinu og gerði að minum
dómi margt vel. Framsögn
hennar var að visu gölluð,, en
svipbrigöi öll vel leikin og útlit
hennar hæfði hlutverkinu vel.
Þessi mikli munur á lærðum og
ólærðum leikurum kom ef til vill
best i' ljós I öðrum þætti, þegar
ört var klippt á milli, eins og
þegar Steinar bóndi var að ræða
viö Þjóðrek biskup í Kaup-
mannahöfn, sem var sennilega
besta sena myndarinnar og svo
þegar þau Steina og Jói voru aö
tala saman i túninu undir
Steinahliðum.
Flestir hinna æfðu leikara
skiluöu sinum hlutverkum vel,
enmér þóttiRóbert Arnfinnsson
i hlutverki Þjóðreks biskups
bera af öllum öðrum, hann var
stórkostlegur.
Á árunum kringum 1930 var
kosningafyrirkomulag við
alþingiskosningar þannig, að
flokkarnir buðu kjósendum upp
á að velja sér þingmann eftir
persónu en ekki eftir pólitiskum
stjórnmálaflokki. Þannig var
það i Skagaf jarðarsýslu er þeir
voru I framboði sem einstak-
lingar: Magnús Guðmundsson,
sjálfstæðismaður, Jón Sig-
urðsson, sjálfstæðismaður, sr.
Sigfús Jónsson, framsóknar-
maður og Steingrimur
Steinþórsson, framsóknar-
maður, nú allir látnir. Sá var
kjörinn 1. þingmaður, sem flest
atkvæði fékk og 2. sá, sem næst
flest atkv. fékk. Kosning fór þá
fram i hverjum hreppi fyrir sig
og sá þar til kjörin kjörstjórn
um kosninguna.
Kosning i Haganeshreppi fór
fram i gömlu þinghúsi, sem
notað var til barnakennslu að
vetrinum. En til skýringar þvi,
sem hér verður frá sagt á eftir,
er nauðsynlegt að lýsa þessu
þinghúsi nánar.
Einn afþiljaður klefi var i
norðvestur horni hússins og var
hann notaður sem kjörklefi
þegar kjósa þurfti leynilegri
kosningu. Þegar skóla var lokið
á vorin voru borð og bekkir sett-
ir framfyrir i gang, sem náði að
þili kosningaklefans, og staflað
þar upp undir loft. En þar sem
skilrúmið að þessum klefa var
farið að gefa sig uppi undir loft-
inu mátti hæglega sjá þar i
gegn, ef maður klifraði upp á
bekkjastaflann.
Nokkuð mun hafa verið bolla-
lagt um það þá eins og nú og
alltaf hvernig hver einstakling-
ur mundi greiöa atkvæði. 1 þá
daga munu raunar fæstir hafa
legið svo mjög á þvi. Þó var það
alltaf einn og einn, sem ekkert
gaf upp um það og voru þá
ýmsar ágiskanir á ferli um það,
hvaða flokk eða menn viðkom-
andi mundi kjósa. Og nú vissum
við um einn slikan.
Við afréðum þvi, á okkar
Lárus Hermannsson: Ég þoröi
ekki aö segja frá þessu
prakkarastriki, fyrr en mörguni
áruni seinna.
ábyrgð, sem auðvitað var engin,
*-tveir strákpollar, að reyna að
fylgjast með þvi hvað karl gerði
i kjörklefanum. Gerðum við
okkur litið fyrir og skriðum upp
borðastaflann alveg inn að gafli
og upp að lofti og sáum við þar
gegnum rifu þegar karl var að
kjósa.
Kosning fór þannig fram þá,
að notaður var stimpill með
litlum púða á endanum, sem
hægt var að setja á blekpúða til
þess aö merkingin sæist greini-
lega. Þegar nu kunninginn var
kominn þarna inn i kjörklefann
þar sem allt átti að vera eins
leynilegt og frekast var unnt,
setti hann stimpilinn á púðann
og stimplaði fyrir framan nafn
Magnúsar Guðmundssonar.
Þvinæst þrýsti hann stimplinum
fyrir framan nafn Steingrims
Steinþórssonar. En þar sem
OG
Greinarmerki ástarinnar
Einnig í ástum hafa greinarmerki fullt gildi.
Ung og saklaus stúlka er aðeins
önnur getur þógef ið fyrirheit
og báðar eru þær
I hjónabandinu mætist oft tvenntólíkt
og þar lýkur setningu ástarinnar alltaf með
Barnið er föðurnum og móðurinni
en ung kona, sem giftist öldruðum manni er
Dulið hjúskaparbrot er innan
En sá, sem afbrotið fremur, ó
blekið I stimplinum var farið að
þorna þá var doppan mjög dauf
framan við nafn Steingrims. Eg
segi þvi, þarna þar sem ég húkti
alveg fyrir ofan hann:
„Betur! Betur!”
Nema hvað, að viðbrögð karls
uröu þau að hann hringsnérist
þarna eins og skopparakringla,
tók bábum höndum um höfuðið
og einblindi beint upp i loftið. En
ekkert sá hann nema þiljurnar
allt i kring.
En nú fannst okkur tilgangin-
um vera náð og dvöldum þvi
ekki stundinni lengur þarna
uppi undir loftinu. Ljóst var að
við þurftum ekki að eiga von á
neinu góðu ef upp um okkur
kæmist. Hlupum þvi sem fætur
toguðu niður fyrir malarkamb,
sem var þarna rétt fyrir vestan,
en þaðan gátum við fylgst með
rannsókn málsins. Við sáum að
allir voru komnir út, ganga
hringinn i kringum húsið en
koma ekki auga á neinn
grunsamlegan. Einn kjör-
stjórnarfulltrúanna, sem átti til
að vera mjög gamansamur, lét
ekki sitt eftir liggja að telja
karli trú um að það hefði verið
rödd af himnum, sem talaði til
hans og viljað benda honum á,
að sennilega hafi hann ekki kos-
ið sem réttast.
Aldrei vitnaðist fyrr en mörg-
um árum seinna að ég þorði að
segja frá þessu prakkarastriki i
góðum félagsskap heima á
Ysta-Mói, og var þá mikið hleg-
ið. Man ég vel hvað karl faðir
minn hló dátt að þessu, enda
mundi hann atvikið vel.
En það fékk ég að vita seinna,
að yngsti kjörstjórnar-
maðurinn, sem þarna var og ég
hef áður getið um, hafi strax
rennt grun i hvers kyns var, þótt
hann gengi fastast fram i þvi að
glensast við karl um það, að
ekkert væri um að villast; hér
sæist enginn, enda hefðu yfir-
náttúrulegir hlutir gerst fyrr.
En þessi kjörstjórnarfulltrúi
var enginn annar en hinn
bráðsnjalli húmoristi, Jón
Guðmundsson, þá bóndi á Mó-
skógum og nágranni minn, siðar
hreppstjóri á Molastöðum i
Holtshreppi. Jón var mörg ár
aðstoðarmaður föður mins við
Samvinnufélag Fijótamanna,
mikill snilldarmaður.
Sá gr.unur læddist fljótt að
mér að hann einn muni hafa séð
i gegnum okkur og talið trúlegt
að ég og Stefán nokkur
Guðmundsson, sem þá átti
heima á Syðsta-Mói, hefðum
sett þetta á svið. Hann þekkti
okkur nefnilega báða vel.
Lárus Hermannsson.
Ur koffortinu hans afa
Ég lá i koffortinu hans afa
uppi á háalofti nú yfir
hátiðarnar. Meðal annars dró
ég upp þetta forláta póstkort af
stórstjörnu aldarinnar i
islensku leikhúslifi, frú Stefaniu
Guðmundsdóttur. Hún er þarna
i 1. þætti I Kamiliufrúnni sem
gekk i Ibnó veturinn 1913—1914.
Aftan á bréfspjaldinu er listi yf-
ir hlutverkin og þar eru að sjálf-
sögðu systurnar Guðrún
Indriðadóttir og Eufemia
Waage I hlutverkum ásamt
manni þeirrar siðarnefndu,
Jens B. Waage. Þarna er lika sá
ógleymanlegi gamanvisna-
söngvari Bjarni Björnsson og
Jakob Möller, sem siðar var
einkum þekktursem þingmaður
og ráðherra (kvæmtur frænku
Guðrúnar og Eufemiu). Þarna
er lika August Jóphsson eins og
þaö er skrifað (likiega prentari
og jafnaðarmannaleiðtogi). Al-
disi Helgadóttur kannast ég
ekki við. Sennilega hefur afi
verið bálskotinn i frú Stefaniu.
Blóöþyrstar
mosquitoflugur
Á búgarði Stephens Perrys
nálægt Galveston i Texas i
Bandarikjunum gerðist þaö fyr-
ir nokkru að svart ský af skor-
dýrum birtist og hvolfdist yfir
hjörð af nautgripum sem þar
voru á beit. Kýrnar sveifluðu
hölum sinum ákaflega til að
losna við þennan ófögnuð, en
með litlum árangri. Ein kýrin af
annarri féll til jarðar og áður en
yfir lauk lágu 40 þeirra i valn-
um. Visindamenn i Texas
áætluðu að skordýrin hefðu
sogað allt ab 18 li'trum af blóði
úr sumum skepnunum eða um
helming af eðlilegu blóðmagni
þeirra.
Þetta er ekki atriði úr kvik-
mynd sem gerð er eftir visinda-
skáldsögu, heldur kynlegur eft-
irleikur fellibylsins Allen, sem i
ágúst orsakaði flóð i strand-
héruðum sem lengi höfðu veriö
skrufþurr vegna þurrka. Ein af
afleiðingunum var offjölgun
mosquitoflugunnar sem verpir
eggjum sinum i saltmýrum.
Þessar litlu flugur sem eru ekki
nema centimetri að lengd urðu
meiriháttar plága. Fyrir nokkr-
um vikum var vitað um a.m.k.
49 stórgripi, kýr og hesta, sem
þessi skorkvikindi höfðu drepiö
en ekki neina menn þó að vitað
væri um nokkra Texasbúa sem
lokuðust inni i húsum eba bflum
meðan flugnagerið fór yfir.
Búist var við að þessum
ósköpum linnti um leið og hita-
stigið færi niður fyrir 55 gráður
á Fahrenheit nokkrar nætur i
röð.
ÞAR
4
Ymsir álasa Guörúnu Helga-
dóttur fyrir aö setja Gerva-
sonismáliö ofar efnahagsaö-
geröum. Má ekki miklu frekar
álasa Friöjóni Þóröarsyni fyrir
slikt.