Þjóðviljinn - 10.01.1981, Page 13

Helgin-lO,— 11. janúar 1981. ÞJÓÐVILJINN — StDA 13
Mánaðarlaun Ársæls 5500 s.kr.
Mánaðarlaun Erlu 4890 s.kr.
Skattar beggja 3640 s.kr. á mán.
Húsaleiga 1500 s.kr. á mánuði
Ráðstöfunartekjur 5250 s.kr. á mán.
að viðbættum húsnæðisstyrk
og fjölskyldubótum úm
1000 s.kr. mánaðarlega
Magnús litli 4 ára kunni vel aö meta snjóinn. Hann var aö byrja á barnaheimili um þaö leyti sem viötaliö var tekiö. Foreldrar hans geta fengiö leyfi á launum til aö vera meö hon-
um fyrstu dagana,og eins geta foreldrar veriö heima meö góöri samvisku vegna veikinda barns I ailt aö 60daga á ári. Vitaskuld á fullum launum.
gerist það of oft að ekki er hugað
nægilega að skólagöngu barn-
anna og þó að slik afstaða sé
ævinlega slæm er hún þó tífalt
hættulegri þegar verið er að
koma sér fyrir i ókunnu landi og
börnin verða að tileinka sér nýtt
mál og eignast nýja félaga. Að-
eins það að skilja við alla vinina
og kunningjana heima reynist
mörgum börnum mjög erfitt og
þvi riðurá að styðja sem best við
bakið á þeim i nýja umhverfinu.
Viðkvæmastir eru unglingarnir
sem geta lent i slæmum félags-
skap af einskærum leiðindum .
I þessu sambandi vil ég taka
fram að móðurmálið verður seint
ofmetið þvi að það er grundvöllur
að þroskamöguleikum barna.
Þess vegna er afar mikilvægt að
börn sem flytjast úr sinu heima-
landi fái tækifæri til að halda
áfram að læra sitt eigið mál. Þvi
miður er algengt að foreldrar geri
sér þetta ekki ljóst. Margir halda
jafnvel að það sé bara betra fyrir
barnið að hætta sem fyrst að tala
islensku. Þá muni það ná sænsk-
unni fyrr. Þessu er þveröfugt
farið. Þvi betra vald sem barn
hefur á eigin máli, þvi fyrr getur
það tileinkað sér annað mál. Hér
eiga öll útlend börn rétt á kennslu
i móðurmáli sinu en þvi miður eru
það ekki öll islensku börnin sem
hér búa sem notfæra sér þessa
kennslu. Oft stafar það af þvi að
þeim leiðist að skera sig úr, en
stundum held ég að um sé að
kenna skilningsleysi þvi sem ég
gat um áðan .
Annars gengur islensku
krökkunum yfirleitt vel að læra
sænskuna vegna skyldleika mál-
anna. Samt skyldi enginn van-
meta þá félagslegu og sálrænu
erfiðleika sem börn mæta við að
fara að læra á öðru máli og mér
finnst afar mikilvægt að foreldrar
fylgist vel með börnum sinum og
styðji við bakið á þeim fyrstu árin
i nýja skólanum. Og rækti móður-
málið heima .
Verstaf öllu er þegar fólk með
börn flakkar á milli landa. Þá
getur farið svo að börnin nái
sæmilegum tökum á mörgum
málum en kunni ekkert vel. Eign-
ist eiginlega aldrei neitt móður-
mál.”
r
Ur verslunar-
rekstri í verka-
mannavinnu
Hjónin Erla Laxdal Gisladóttir
og Ársæll Ársælssonbrugðu á það
ráð fyrir tveimur árum að flytjast
ásamt börnum sinum þremur til
Sviþjóðar. Þá höfðu þau um
árabil rekið eigið fyrirtæki, Kjöt-
kjallarann i Hafnarfirði. Nú
vinna bæði verkamannavinnu, 8
stundir á dag, en ekki meira. Hún
á sjúkrahúsinu Lillehagan,
skúrar þar, en hann á AB Tudor
rafgeimaverksmiðjunni. Þau búa
i háhýsi i Gárdsten, einu út-
hverfanna en þar búa margir Is-
lendingar.
Vinna i Sviþjóð hefst yfirleitt
1—2 stundum fyrr en á íslandi,
þannig að almennum vinnudegi
er gjarnan lokið kl. 3 á daginn.
Svo er þvi einnig farið um Erlu og
Arsæl, hún hættir kl. 3 en hann 18
min. fyrir þrjú á daginn.
,,Það var dálitið erfitt að venja
sig á að vakna svona snemma
fyrstu vikurnar”, segir Arsæll,
,,en núna finnst mér það hreinn
lúxus að byrja svona snemma,
verst bara hvað ég hef litið að
gera eftir að ég kom heim. Eigin-
lega vildi ég helst fá mér aðra
vinnu eftir þessa venjulegu, en
hér þýðir ekki að tala um slikt.
Skatturinn sér fyrir þvi.Milli 75
og 80% af allri eftir- og aukavinnu
flýgur beint i skattinn og þú getur
rétt Imyndað þér hvor nokkur vill
vinna uppá þau býti.”
„Já, skattarnir eru býsna háir,
lika af dagvinnutekjum”, bætir
Erla við. „Skattstigarnir eru fjór-
ir og það fer eftir stöðu þinni,
tekjum og h júskaparstétt hvar þú
lendir. T.d. er mánaðarlega tekið
41% af launum Ársæls i skattinn
en 29% af minum. Ynni ég ekki úti
myndi skattprósenta Ársæls
lækka niður i 27%. Hér eru
skattar staðgreiddir og allir sem
fá laun greiða skatt af launum sin-
um, lika giftar konur. Um áramót
er svo dæmið gert upp og þá getur
maður þurft að greiða eitthvað i
viðbót eða fengið endurgreitt,
sem mér skilst að séalgengara.”
— En svo eru það styrkirnir
margumræddu. Eitthvað koma
þeir fólki til góða, eða hvað?
Þau hjónin segjast fá barna-
meðal (barpbidrag) eins og allir
foreldrar. Það er ákveðin upphæð
sem greidd er móður á þriggja
mánaða fresti og er hin sama fyr-
ir alla. Þá er til það sem heitir
húsnæðisstyrkur en hann er mis-
hár eftir tekjum og fjölskyldu-
stærð.
Aftur á móti er ekki um neinn
persónufrádrátt að ræða. Ung-
lingar i framhaldsskóla fá smá-
vegis námsaðstoð tvisvar á ári
um 1000 kr. sænskar i hvort
skipti), en um aðra styrki er ekki
að ræða. Nema fátækrafram-
færslu (að vera á socialnum) ef
menn geta ekki séð sér sjálfir
farborða.
— En hvað olli þvi að þessi
hjón, foreldrar þriggja barna
2—15 ára, tóku sig upp i hitteð-
fyrra nálægt jólum og fluttust til
Sviþjóðar?
,,Það er ofur einfalt mál”, segir
Ársæll, ,A>kkur langaði bara að
breyta til. Reyndar var allt orðið
svo þrúgandi. Maður var farinn
að elta skottið á sér.”
Erla: ,,Þaðer svo erfitt að reka
fyrirtæki á Islandi. Eg var orðin
afskaplega þreytt á þessari miklu
vinnu og vildi gjarnan hvila mig.
Ég vann heldur ekkert úti fyrstu
sjö mánuðina hérna.”
— Ykkur hefur ekki litist illa á
að verða launafólk eftir að hafa
verið með fyrirtæki?
Arsæll: „Nei, við vildum
umfram allt losna við allt stressið
heima. Við vorum i fyrstu að
hugsa um að fara út á land þar
sem rólegra væri en þær hug-
myndir strönduðu á skólakerfinu.
Þangað sem við vorum að hugsa
um að fara var ekki um að ræða
góðan framhaldsskóla fyrir börn-
in. En þá voru það kunningjar
okkar sem sögðu okkur frá
Gósenlandinu Sviþjóð.”
Ekki gósenland
— Og er þetta Gósenland?
Ársæll: „Ekki hefur mér
fundist það enn sem komið er.
Ekki þegar til lengdar lætur.
Nema fritimarnir. Þeir eru næst-
um of miklir.”
Erla: „Mér finnst mjög gott að
hann vinnur ekki lengur en þetta.
Hann vinnur húsverkin núna
næstum eins og ég. Það gerði
hann ekki áður. Hann er meira að
segja orðinn svo umsvifamikill i
minu „riki” að það liggur stund-
um við að ég verði afbrýðisöm.”
Arsæll: „Þetta er nú kannski of
mikiðsagt,en mér lika hússtörfin
bara vel. Þvottarnir eru t.d. að
mestu leyti á minni könnu.
Krökkunum var ég vanur að
sinna, þau voru svo mikið með
okkur i búðinni.”
— Hver eru laun ykkar?
Arsæll: „Ég er með um 5500
s.kr. á mán. og af þvi fer 41% i
skatt. Þetta er mjög algengt kaup
fyrir ófaglærða verkamenn i
Sviþjóð. Við greiðum 1500.- kr. á
mán. i húsaleigu, sem er algeng
leiga fyrir 4 herbergja ibúð.og
matur fyrir fjögurra manna fjöl-
skyldu er um 2500 á mánuði sam-
kvæmt opinberum útreikningum.
Við erum f imm I heimili og f örum
þess vegna eitthvað uppfyrir
þessa upphæð. Þetta gerir sam-
tals liðlega 6000 kr. eða 500—600
kr. meira en kaupið mitt er. Þú
sérð þvi að það er alrangt sem
oftast er haldið fram heima á
Islandi að hægt sé fyrir fjölskyldu
að lifa af dagvinnukaupi verka-
manns i Sviþjóð. Húsnæðisstyrk-
ur og fjölskyldubætur vega ekki
upp mismuninn og jafnvel þó svo
væri sjá allir að ekki er nóg að
hafa bara fyrir matnum. Maður
þarf lika að klæða sig og það þarf
að hafa fyrir fargjöldum i strætó,
— þau eru há hérna i Gautaborg
— og börnin þurfa einhverja
vasapeninga. Að maður tali ekki
um skemmtanir og slikt. Eða að
reka bil. Gjörsamlega útilokað.
Dýrtiðin hérna er óskapleg.”
Konur verða
að vinna úti
— Hvað gerið þið þá?
Erla: „Ég vinn fullan vinnudag
og fæ 4891 s.kr. á mán. 27% fara
beint i skattinn, það eru 1391 kr.
og eftir eru þvi 3500 kr.. Þetta
nægir okkur til að brúa bilið. En
við getum ekki leyft okkur neinn
munað. Bióferð vikulega fyrir
alla fjölskylduna er t.d. of mikið
fyrir okkar pyngju. Það er mjög
dýrt að fara i bió hér, miðinn
Framhald á 14. siðu. k
0