Þjóðviljinn - 19.01.1982, Side 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 19. janúar 1982
DJOfMUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Útgefandi: Otgáíufélag Þjóftviljans.
F'ramkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Fréttastjóri: Álfheiöur Ingadóttir.
Umsjónarmaður sunnudagsblaðs: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hiööversson.
Blaðamnn: Auður Styrkársdóttir, Magnús H. Gislason, öskar
Guömundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson.
iþrótta- og.skákfréttamaður: Helgi Ólafsson.
Otlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglýsingar: Hiidur Kagnars, Sigriður Hanna Sigurbjörns-
dóttir.
Skrifstofa: Guörún Guovaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn:Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmunds-
son.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Sfðumúla 6,
Reykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Flotinn úr höfn
• Liklega fagna þvi flestir nema stjórnarand-
stöðuflokkarnir að flotinn heldur nú úr höfn til
veiða og atvinnulif tekur aftur að glæðast um alla
landsbyggðina. Vonandi dregst heldur ekki úr
hömlu að stóru togararnir láti úr höfn. Ákvörðun
fiskverðs hefur oft dregist langt fram i janúar og
stundum fram i febrúar, en það sem gerði átökin
nú óvenjuleg var að samhliða voru i gangi verk-
fall og verkbann vegna kjaradeilu sjómanna og
útgerðarmanna. Sjómannasamtökin hafa átt við'
skipulagsvanda að striða og samtakaleysi hefur
oft háð sjómannastéttinni i kjarabaráttu. Að
þessu sinni tókst sjómönnum i meginatriðum að
halda samstöðu sinni og hafa eflt sina stéttarlegu
stöðu fyrir vikið.
• Fyrir rikisstjórninni vakti að halda gengis-
fellingarþörf og verðbólguáhrifum fiskverðsá-
kvörðunar i lágmarki, en bandalag sjómanna og
útgerðarmanna á siðustu dögum fiskverðsþrefs-
ins mun kaila á nokkurra prósenta gengissig um-
fram þá lausn sem sjávarútvegsráðherra lagði
til. Allir aðilar að fiskverðsákvörðuninni féllu þó
frá ýtrustu kröfum og segja má að lausnin sé
viðunandi borið saman við þann kostnað sem á-
framhaldandi átök hefðu haft i för með sér.
• Félagsleg atriði i þeim samningum sem sjó-
menn náðu við útgerðarmenn eru mikilvæg og
svo virðist sem þeir hafi talið sig þurfa að ieggja
útgerðinni lið þar i móti. En óneitanlega vakna
margar spurningar i kjölfarið. Það hefur t.d.
verið vakin á þvi athygli að enda þótt útgerðar-
menn beri sig illa, jafnvel eftir þá fiskverðshækk-
un, sem þegar hefur verið ákveðin, þá liggja fyrir
beiðnir um kaup á fjölda nýrra fiskiskipa. Og
þrátt fyrir bókhaldslegan taprekstur flest undan-
farin ár er hin gifurlega uppbygging flotans stað-
reynd sem kemur illa heim og saman við taptöl-
urnar i bókhaldinu.
• Önnur staðreynd sem vakin var athygli á i
umræðum sjómanna á Sigtúnsfundinum er einnig
umhugsunarverð. Þar kom fram að þorri fyrir-
tækja i sjávarútvegi stundar samhliða útgerð og
fiskvinnslu. Flestir togaranna eru i eigu fisk-
vinnslufyrirtækja og svo er einnig um fjölda báta.
Það er þvi verið að færa úr einum vasanum i
annan þegar deilt er um hvort fiskverðið eigi að
taka mið af vinnslunni eða veiðunum.
• í þeim miklu umræðum sem átt hafa sér stað
siðustu vikur um stöðu fiskvinnslu, útgerðar og
kjör sjómanna er það áberandi að nær eingöngu
hefur verið fjallað um heild og meðaltöl. Að baki
slikra útreikninga er raunveruleikinn falinn.
Þörfin á endurskipulagningu, hagræðingu, fækk-
un rekstrareininga o.s.frv. er ekki tiunduð né
fyrirtæki sundurgreind i vonlausan taprekstur og
lifvænleg framtiðarfyrirtæki. Allar ákvarðanir
miðast við meðalmennsku sem varla er til nema
á pappir.
• Þjóðin hefur verið rækilega minnt á þýðingu
sjávarútvegsins á siðustu vikum og þess fólks
sem innan hans starfar. Hjól verðbólgunnar snú-
ast ekki sist i kringum hann og þau verða ekki
stöðvuð á honum einum. En engum blandast vist
hugur um að sé honum ekki stýrt markvissar en
gert er verður litt ráðið við islensk efnahagsmál.
—ekh
Jólahlé ASÍ
Framsóknarmenn vilja nú
taka hita og rafmagn út úr
visitölu og auka enn á
skeröingarákvæöi Ólafslaga
vegna viðskiptakjara. Þeim
gengur það til að viija hamla
gegn verðbólgu. Ekki skal
efast um einlægni þeirra
Framsóknarmanna i þessari
viðleytni en skynsemina
verður stórlega að draga i
efa.
Eins og menr, muna voru.
gerðir skynaisamningar
milli ASt og VSÍ i haust.
Samningamenn lögðu á það
áherslu að i raun væri um að
ræða frestun á kjarsamn-
ingum og átökum frá hausti
til vors. Það má i rauninni
lita á þá niðurstöðu sem
ákvörðun um aö fara i smá
jólahlé.
Framsóknar
bœtur
Svo ætla Framsóknar-
menn að fara að spilla þessu
jólahléi sem stjórnmála-
menn voru ákaflega ánægðir
með i haust, með tillögu-
flutningi um bótalausa verð-
bótaskerðingu. Það kallar
maöur að magna á sig
drauginn.. Það veröur
ekkert elsku mamma ef ASI
á að fara ð semja i vor með
Framáóknarverðbætur á
herðunum.
Opið hús
hjá SHA
Samtök herstöðvaand-
stæðinga hafa opið hús að
Skólavörðustig 1 á frá kl. 20 á
miövikudaginn. Er hér tekið
upp að nýju samkomuhald á '
miðvikudögum eins og fyrir
jól og veröur þaö svo á út-
mánuðum. Pétur Reimars-
son formaður miðnefndar
SHA, verður gestur kvölds-
ins i opnu húsi á miðvikudag-
inn, en oftast hafa fræði- eða
listamenn verið i hópi gesta.
Opnu húsin á miðvikudögum
hjá SHA að Skólavörðustig 1
eru kjörið tækifæri fyrir her-
stöðvaandstæðinga að bera
reglulega saman bækur
sinar og komast inn i starfið.
Föstudaginn i þessari viku
mun Richard Valtingojer svo
opna sýningu á verkum
sinum á Skólavörðustignum
og stendur hún i mánuð
klippt
Hitturöu hann kl. 04 er hann eins
áfengi i blóðinu.
Fylgjum
sólargangi
Þeir sem eru morgunsvæfir
og þungir upp i skammdeginu
eiga auðvelt með að trúa þvi að
„eðlilegt svefn og vökuástand
likamans tengist sólargangi,
nótt og degi, og að röskun svefns
og vöku frá þvi sem eðlilegt er
valdi vanliðan og truflun á eðli-
legu likamsástandi.” I nýút-
komnu hefti af Lögreglumann-
inum er þvi haldið fram og stutt
rannsóknarniðurstöðum að
vaktavinna sé andstæð mann-
legu eðli.
Þar kemur m.a. fram að
vaktavinnumenn sofa að jafnaði
skemur og ver en aðrir dauðleg-
ir, og eiga tiðum erfitt með að
sofna, einkum er þeir taka að
eldast. Stýrikerfi likamans
virðast mörg hver tengjast
sólargangi, segir Jóhannes
Jónasson i grein sinni um
heilsuspillandi áhrif vakta-
vinnu, og litt eða ekki sé unnt að
blekkja likamann til að aðhæfa
sig svefn- og vökutimum sem
ganga þvert á skipan dags og
nætur.
Meltingartruflanir hrjá
vaktavinnumenn umfram aðra,
og er þar ekki aðeins um að
raeða óþægindi af völdum kaffi-
þambs, heldur gengur sveifla
vaktamanna þvert á aðrar
sveiflur i' lifinu, t.d. bæði félags-
venjur og matarvenjur.
0,5 prómille
„Vandamál vaktavinnu-
mannsins eiga sér tviþætta or-
sök. Annarsvegar er vinnutimi
hans og hvild i ósamræmi við
gang hins daglega lifs. Hann
verður á þann veg illa gjald-
gengur i mannlegu samfélagi.
Hins vegar gengur vinnudagur
hans oft þvert á hina eðlilegu
sólarhringssveiflur Iikams-
starfseminnar og ástand likam-
ans. Honum er ætlað að starfa
með fullum afköstum á þeim
tima þegar liffærunum er ætlað
að vera i hvildarstöðu, en hvil-
ast þegar likamsstarfsemin er
að komast i fullan gang.
Hæfni manna til verka, við-
bragðsflýtir, árvekni og einbeit-
ing hefur margsinnis verið
rannsökuð. Hefur m.a. komið
fram að sljóvgun og viðbragðs-
seinkun er um fjögurleytið að
nóttu orðin ámóta og hjá manni
með 0.5 prómille af áfengi i
blóðinu.”
Vaktavinna
venst ekki
t greininni er og gerð grein
fyrir helstu niðurstöðum er-
lendra kannana á áhrifum
vaktavinnu á heilsufar starfs-
manna i ólfkum greinum.
Helstu niðurstöðurnar eru þess-
ar:
1. Líkamleg, sálræn og fclags-
og hann væri með 0.5 prómille af
leg vandamál manna aukast er
þeir taka að vinna vaktavinnu.
2. Er menn hætta vaktavinnu
dregur að jafnaði úr likamleg-
um, sálrænum og félagslegum
vandkvæðum þeirra.
3. Þessi vandkvæði stafa af
næturvöktum, eins og Ijóst er af
samanburði við starfsmenn sem
ganga eingöngu morgun-, dag«
og kvöldvaktir.
4. Vakta vinnumenn eiga
erfiðara með svefn og meltingu
en almennt gerist. — Vakta-
vinnumenn eru óánægðari með
vinnutima sinn og áhrif hans á
einkalifið en almennt gerist og
gengur meðal starfsmanna i
öðrum greinum.
5. Vaktavinna gerir starfs-
mönnum auðveldara að sinna
ýmsum erindum i einkalifi, svo
sem innkaupaferðum, íþrótta-
iðkunum o.s.frv.
6. Fyrrnefnd vandkvæði
vegna vaktavinnu aukast eftir
þvisem menn stunda hana leng-
ur. Menn venjast ekki vakta-
vinnu.
7. Rannsóknir sýna að jafnaði
ekki meiri fjarvistir vakta-
vinnumanna en annarra. Er
menn eldast reynast þó fjarvist-
ir meiri meðal vaktavinnu-
manna en annarra.
Versnar
meö aldrinum
Svefninn er mikilvægur i
þessu öllu og hjá vaktavinnu-
mönnum er hann ekki aðeins
skemmri heldur órórri en að
jafnaðihjá öðrum. Ljóst er talið
að þegar menn hafa náð uþb 45
ára aldri megi þeir búast við að
likami þeirra sé hættur að hafa
undan við að jafna sig eftir van-
liðan og svefnleysi vegna vakta-
vinnu.
t greininni kemur fram að all-
ir sem rannsakað hafi vakta-
vinnu séu sammála um að eftir
næturvaktir verði starfsmenn
að fá langa og góða hvild til að
draga úr áhrifum svefntaps,
óeðlilegs vökutima og annarra
óþæginda. Og þvi lengri þeim
mun eldri sem starfsmaður er.
Eðlilegt sé að vaktavinnumenn
hagi kröfum sinum um starfs-
kjör i samræmi við þetta eink-
um er varði hvildartima, fri-
daga, eftirlaunaaldur og leiðir
til að hætta vaktavinnu.
Þegar spurt er hvaða vakta-
kerfi séu best virðist það vera
niðurstaðan að skynsamlegast
sé að vera sem fæstar nætur-
vaktir i einu, svo að óþægindin
safnist ekki upp í likama og sál.
Þó er sú undantekning á að þeir
sem ná að snúa sólarhringnum
alveg við og stunda. eingöngu
næturvaktir virðast ná að snúa
dagsveiflu likamsstarfsseminn-
ar við og losna þvi við mikið af
þeirri vanliðan og röskun sem
fylgir breytilegri vaktavinnu.
En eins og Jóhannes Jónasson
bendir á eiga allar þessar niður-
stöður hér að framan við um
vaktavinnu hjá fólki sem hefur
sáralitla eða enga aukavinnu.
Hjá okkur eru eins og allir vita
vinnutimiekki eins og hjá fólki.
— ekh
oa skorið