Þjóðviljinn - 19.05.1981, Side 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 1!>. mai 1981
Þriðjudagur 19. mai 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
„Blessuð sértu sveitin min”. „Mývatn á að geta fætt I flestum ám svo stóran stofn að hann þyldi 1—2 hundruft þús. silunga veiði á ári. Vonandi
tekst okkur að ná þvi marki innan fárra ára. Það verður þó ekki ef megin hiuta af botnleöju Mývatns veröur dælt á land og selt I pokum til út
landa en eftir skilið bert hraunið á botninum. Þá er ein hin dýrmætasta og margslungnasta lifkeðja, sem finnst á tslandi úr sögunni”, segir Starri
I Garði.
Eitthvað þarf 1
ölmusugj af irnar
Þorgrfmur Starri: „Það, sem áður hét auðvald eða kapitalísmi heitir
nú frjálshyggja. Það, sem áður hét sósíalismi heitir nú félagshyggja.
Fint skal það vera”.
Fyrir nokkru náðum við
sambandi við Þorgrím
Starra, bónda í Garði í
Mývatnssveit og gripum
tækifærið til þess að inna
hann frétta af mannlífinu
umhverfis AAývatnið. Og
það stdðekkert í f réttunum
hjá Starra. — Og það er nú
i mér svo mikill sveita-
maður, sagði hann, að ég
byrja á því að tala um
veðrið.
Og hér voraði vel. Vorið kom
snemma, eftir einn mildasta
vetur, sem ég man. En snurða
hljóp á þráðinn snemma i mai,
kuldakast, þtítt skammvinnt yrði,
en jörð fraus, á versta tima fyrir
tdn, sem byrjuð voru að lifna,
sem orsakaði rótarslit. Þar af
leiddi, aö tUn voru hér viða stór-
skemmdaf kali. Þó mun sjálfsagt
eitthvað af þessu kali hafa átt
rætur að rekja til svellalaga um
. veturinn. Grasspretta var mikil,
bæði á tUnum og Uthaga, þar sem
kalskemmdir komu ekki til, og
grös sölnuðu óvenju seint, þrátt
fyrir langan sprettutima.
Heyfengur varð bæði mikill og
góöur hjá þeim, sem ekki urðu
illa Uti vegna áðurnefnds kals i
tunum. En það voru alltof
margir, sem urðu fyrir bUsif jim
af þess völdum. Hinsvegar var
heyskapartið fremur erfið mikinn
hluta sláttarins, vegna stopulla
þurrka og regndembur ekki
skornar við nögl. Veturinn var
kaldur og umhleypingasamur,
snjóléttur en svellalög og hjarn.
Sitt af hverju
um búskapinn
— Já, þU ert nú búinn að skýra
vel og skilmerkilega frá veður-
farinu og heyskapnum en hvað
viltu svo segja um bUskapinn að
öðru leyti?
— Hér er, held ég, engin
þurrheyshlaða i hreppnum án
sUgþurrkunar, og sú sUgþurrkun
er notuð til hins ytrasta, þ.e. blás-
ið stöðugt þar til heyið er orðið
þurrt, aldrei látið hitna i heyinu,
grænverkað, hafi það ekki hrakist
áður en það komst i hlöðu.
Votheysgerð er hér aftur á móti
fremur litil.
Skepnuhöld munu hafa verið
góð, það ég best veit. Hinsvegar
hefur riðuveikin, sá vágestur,
gert usla hjá tveimur sauðfjár-
bændum undanfarin ár, og þriðja
sauðf járbUið bættistþar i hópinn i
haust. Fargaði sá bóndi bústofni
sinum þegar hann sá hvernig
komið var. Ætli við segjum ekki
að vænleiki dilka hafi verið i góöu
meðallagi.
— Eru bUin aðallega blönduð
eða eru einhverjir ýmist -með
sauðfé eða kýr einvörðungu?
— Hér býr enginn einvörðungu
með kýr, þrettán eða f jórtán með
kýr ásamt sauðfé en hin buin
eingöngu með sauðfé, og eru þau
um það bil helmingi fleiri.
— Er eitthvað um félagsbU?
— Mér telst til að um
helmingur bUanna séu félagsbU,
og fleiri en tveir eigendur að sum-
um þeirra. Kannski eru fá
þessara félagsbúa lögformlega
skrásett sem slik en i reynd eru
þau engu að siður félagsbU.
Áhugalausir um
aukabúgreinar
— Hafa menn hug á auka-
bUgreinum?
— Ekki hef ég orðið var við
áhuga hjá bændum hér i sveit á
þeim. Það er guðsþakkavert
meðan sá óþrifnaður, sem mest
er hampað af forkólfum bænda,
þ.e. hrædýrarækt, sem ég kalla
svo, (refur og minkur), berst ekki
inn i hreppinn. Það hlýtur lika
hver meðalgreindur maður að
sjá, að slikt á ekkert erindi upp til
sveita. Slikt ber auðvitaö að stað-
setja Ut við sjó, i nánd viö fisk-
vinnslu og sláturhUs. Þaðan kem-
ur ætiö I þessi hrædýr. Allt annaö
er fjarstæða.
Nýting hlunninda, þ.e. veiöi i
Mývatni og Laxá, telsthér ekki til
aukabUgreina. Slikt hefur veriö
snar þáttur i bUskap á þeim
jörðum, sem land eiga að Laxá og
Mývatni, frá ómunatið. Mývatn
er nU i ,,lægð”, strangar veiöitak-
markanir, enda stofnstærð ekki
nema brotaf þvi, sem áður var og
vatnið getur borið. Orsökin, það
ég best fæséð, ofveiði með nýjum
og fullkomnum lagnetum og
skefjalausri sókn. Mývatn á að
geta fætt i flestum ám svo stóran
stofn að það þyldi eitt til tvö
hundruð þUsund silunga veiði á
ári. Vonandi tekstokkur að ná þvi
marki innan fárra ára. Sé til
lengri tima litið fær þó slikt ekki
staðist, ef megin hluta af botn-
leðju Mývatns verður dælt á land
og seld i pokum til Utlanda,
(Kisiliðjan), en eftir skilið bert
hraun á botninum. Þá er ein hin
dýrmætasta og margslungnasta
liíkeðja, sem finnst á Islandi, Ur
sögunni. Henni yrði þá breytt i
peninga en bróðurpartur þeirra
lendir i gróðaklóm erlends
auðhrings. Það virðast nógu
margir á voru landi i dag, sem
hrópa húrra fyrir slikri
búmennsku.
— Fækkar eða fjölgar býlum
og ibUum i sveitinni eða helst i
horfinu?
— IbUar eru nú á milli 540 og
550 og hefur fækkað frá árinu
áður um nálega 20. Segirþað litla
sögu þvi fólk sem flyst hér inn
til starfa við Kisiliðjuog annarra
starfa i Reykjahliðarþorpi hefur
oft skamma viðdvöl. Getur oft
munað miklu á fjölskyldustærð
hjá þeim, sem burtu flytja og
hinna, er koma i staðinn. Þótt
bændum fækki hér gerist það ekki
með þeim hætti að þeir flytji burt
úr hUsum sinum á jörðunum,
heldur sækja þeir vinnu i Kísiliðju
eða við byggingaframkvæmdir og
þessháttar i þéttbýlinu hjá
Reykjahlið. Þó eru til undantekn-
ingar, sumir fara beint til himna-
rikisán viðkomuá áöurgreindum
stöðum.
Gleðigjafi?
— Hvað um framkvæmdir i
sveitafélögunum?
— Ef þU átt við bændur þá man
ég aldr'ei eftir slikri deyfð i þeim
efnum allar götur frá þvi um 1970.
Hlýtur það að vera mikið gleði-
efni þeim pólitikusum og ráöa-
mönnum i landbúnaði, sem hæst
mhg ræðir
við Þorgrím
Starra, bónda
í Garði í Mý-
vatnssveit
um landbún-
að, pólitík og
sitthvaðfleira
hafa galað um samdrátt i
búskapnum og lagt á ráðin um þá
óheillaþróun. Menn hljóta ætið að
gleðjast þegar þeir sjá sinar
hjartfólgnustu hugsjónir rætast.
Framkvæmdir á vegum
sveitarfélagsins voru þær helstar,
að haldið var áfram við hið mikla
sundlaugarhUs i Reykjahliðar-
hverfi, sem liklega verður eilifð-
arverkefni. Þá voru byggð tvö
íbúðarhUs á vegum hreppsins
þar i' þéttbýlinu og seld einstakl-
ingum. Unnið við viðbótarbygg-
ingu félagsheimilisins
Skjólbrekku.
— Hvað er að frétta af félags-
lifinu?
. — Æ —, þar settir þú mig nú i
vanda, MagnUs minn. Gamlir
skrattar eins og ég miöa gjarna
við það, sem var i þeirra
ungdæmi og eru oft ekki
rétttæmir um nýja siði og hætti.
Ætli menn hljóti ekki að stunda
hér félagslif eftir sinum smekk og
þörfum? Ekki vantar aðstöðuna,
hUn er betri en áður var.
— Skólamál?
— Myndarlegt skólahús er i
grennd við félagsheimili okkar,
SkUtustaöaskóli, skólastjóri
Þráinn Þórisson. Þangað er börn-
um og unglingum ekiö allsstaöar
að Ur sveitinni. Frá Skútustaða-
skóla er rekið UtibU i Reykjahlið
fyrir yngstu nemendurna úr
hverfinu þar og nágrenni þess.
Þá er starfandi hér tónlistar-
skóli i' sambandi við barna- og
unglingaskólann. Skólastjóri og
aöalkennari er Sigríður Einars-
dóttir. Hér er um aö ræöa merka
og þakkarverða nýung i fræðslu-
málum.
Sími, samgöngur,
rafmagn,
læknisþjónusta
— Er ekki allt i sómanum meö
simann?
— JU, ætli það ekki. Sjálfvirkur
simi er I Reykjahliðar- og Voga-
hverfum og SkUtustaðaskóla.
Slmstöð í Reykjahlið en þann
tima, sem hdn er ekki inni, annast
HUsavik þjónustu við okkur.
— Og samgöngurnar bæri-
legar?
— Samgöngur hafa tekið hér
miklum framförum i seinni tið.
Þó er óviðunandi vegasamband
við nokkra bæi norðan Mývatns,
og brýnt aö sá vegarkafli verði
byggður upp. Einnig er mjög
áriðandi að ljUka uppbyggingu
vegarins yfir Mývatnsheiði.
— Hvað viltu segja um raf-
mangsmálin?
— Rafmagn höfum við auövit-
að frá samveitu og erum
viðskiptavinir Rafmagnsveitna
rikisins. Margir þeir, sem búa
utan hitaveitusvæöisins, þ.e.
Reykjahliðar- og Vogahverfis,
hita hissfn meörafmagni. Það er
hroðalega dýrt, enda þarf
einhversstaðar að safna fé i
ölmusugjöfina til Alusviss og
járnblendisins.
— Hvernig er læknis-
þjónustan?
— Læknisþjónustan er frá
Læknamiðstöðinni á HUsavik og
hefur læknir þaðan viðtalstima
hér uppi I sveit hálfsmánaðar-
lega. Þá er og starfandi héraðs-
hjúkrunarkona i sveitinni.
Aldrei verra síðan
í kreppunni
— Hvernig hugsa bændur til
framtiðarinnar? Vill unga fólkið
setjast að hjá ykkur?
— Ég held að bændur hér séu
ekkert á þeim buxunum aö gefast
upp meðan sjúkdómur eöa elli
setur ekki stól fyrir dyr. Annars
þykir mér óliklegt að bændur hér
liti framtiðina sérlega björtum
augum. Ég er persónulega þeirr-
ar skoðunar, að fjárhagslega hafi
aldrei veriö eins erfitt að reka
búskap og nU, sföan á kreppuár-
unum upp Ur 1930. Ég held, að ég
treysti mér til að rökstyðja þá
fullyrðingu, ef á þarf að halda.
Ungt fólk, sem hér er upprunn-
ið, hefur ætið kosið helst að eiga
hér sitt framtiðarheimili og svo
er enn. Sumtungt fólk frá bænda-
heimilum er þátttakendur i
félagsbUi heimilisins og vinnur þá
gjarnan að einhverju leyti utan
þess i þéttbýlinu hjá Reykjahlið,
en fram að þessu hefur verið næg
atvinna þar. En hvað af þessu
fólki kann að taka við búskap
foreldra sinna er erfitt að sjá eða
um að spá. Mér sýnist að
nUverandi stefna i landbúnaðar-
málum sé beinlinis sett til höfuðs
þessu unga fólki.
Stórhættuleg starfna
— Hvað segirðu um þær ráð-
stafanir, sem gerðar hafa verið til
þess að takmarka framleiðslu á
búvörum?
— Ég hef frá upphafi verið
andvigur ráðstöfunum, sem miða
að samdrætti i landbúnaðar-
framleiöslu og sannfærist æ betur
með hverjum degi sem liður að
þar hef ég rétt fyrir mér. Hér á ég
fyrst og fremst viö hinar
hef ðbundnu búgreinar, sem
byggja á landsins gæðum. Mér
sýnistþað auðskilin staðreynd, að
ef landbúnaðurinn á að sjá þjóð-
inni fyrir matvælum, sem frá
honum komaá hverjum tima, svo
og þvi iðnaðarhráefni og þjón-
ustu, sem þúsundir og aftur þús-
undir manna i þéttbýlinu byggja
afkomu sina á, þá verður land-
búnaðurinn um leið að vera Ut-
flutningsatvinnuvegur að stórum
hluta.
Framkvæmdastjóri Stéttar-
samb. bænda hefur nú látið svo
um mælt, að til að fullnægja
iilendum þörfum þurfi ekki fleiri
bú en svo af lifvænlegri stærð, 400
ærgildum, að ofaukið væri nú á
annað þúsund búum. Slikt myndi
þýða að byggð legðist af i stórum
landshlutum. Nýjar bUgreinar,
sem nU er mjög rætt um, eiga
ekki að taka viö af þeim
hefðbundnu, heldur að koma
þeim til viðbótar. Fólki þarf og á
aðfjölga i sveitunum, en ekki
fækka. Við skulum hafa það i
huga, aö þeir, sem hæst gala um
að ekki sé hægt aö sélja landbún-
aðarafurðr á viðunandi verði til
Utlanda, hafa aldrei fært mark-
tækar sannanir fyrir fullyrðingu
sinni. Það er pólitiskt mál að
leysa þau markaðsmál, og það
hlýturað vera hægt. Það er miklu
meira verk en svo, að rUmist i
þessumviðtalsþætti, að gera
þessum málum skil. Það stendur
óhaggað, að þessi samdráttar-.
stefna er stórhættuleg og alröng.
— Það þarf þá vist ekki að
spyrja að þvi hvaða skoðun þU
hefur á áróðrinum gegn bændum.
— Hann er svivirðilegur og hef-
ur valdið bændum ómældu tjóni.
Það er sama hver stendur fyrir
þessu hverju sinni, hvort hann
heitir Jónas eöa Gylfi, Pétur eða
Páll, alltaf skin i gegn algjört
skilningsleysi og vanþekking á
landbUnaðarmálum, enda ekkitil
gangurinn að leysa nein vanda-
mál, þvert á móti. Mér hefur oft
dottiö i hug að þessi dæmalausi
áróður sé beinn atvinnurógur
gegn bændum, og þaö sé yfirsjón
að hafa ekki látið reyna á það
fyrir dómstólunum.
Hvað heldur þú?
— Eigum við aö leggja i að
vikja eitthvaö að þjóðmálunum,
svona almennt?
— Þjóðmálin i dag? Þau eru
fUl. Mikið helviti eru þau fúl. Það
er krata-, framsóknar- og Ihalds-
fýla samblönduð Ur hverjum krók
og kima. Þaðer nú ljótifnykurinn,
MagnUs. Og Alþýðubandalagið
okkar, það er að verða
samdauna, eins og viö er að
bUast. Það eru ekki lengur neinar
hreinar linur i þessari pólitik.
Það, sem áður hét auðvald eða
kapitalismi heitir nU frjáls-
hyggja. Það, sem áður hét
sósialismiheitir nU félagshyggja.
Fint skal það vera.
NU snýst allt um afleiðingar,
ekki orsakir. Gunnar Thor er
orðinn að þjóðhetju, ef ekki
dýrlingi, og engir tigna hann meir
en Allaballar, sýnist mér. Óli Jó
fer sinu fram og vinnur að þvi á
allan hátt, eins og dyggum Nató-
þjóni sæmir,að gera Atómstöðina
i Keflavik æ þýöingarmeiri i
brjáluðu vigbúnaðarkapphlaupi
risaveldanna. Allir vitibornir
menn sjá, að lífsháski þessarar
þjóðar vex i réttu hiutfalli við
vöxt þessarar Atómstöðvar. Jafnt
fyrir þvi sýnist Alþbl. ætla að
sitja áfram I stjórn með þessum
þokkapilti. Ætli þeir kipptust
nokkuð við þó að Óli Jó veitti,
ásamt öðrum Natoforkólfum,
Reagan leyfi til að hefja
framleiðslu á nifteindasprengj-
unni? Hvað heldur þU? Mér
heyrist á ^Þjóöviljanum okkar og
þingmönnum að þeir gangi út frá
þvi að allir góðir Alla-ballar
styðji þessa rikisstjórn, ekki
endilega fyrir það að hún sé svo
góð, heldur fyrir það að annars
fengjum við enn verri stjórn, og
má það Ut af fyrir sig satt vera.
Finnst þér þetta ekki alveg
hrifandi hugsjón?
Hvar er tillagan
hans Stefáns míns?
Og svo er það nú verkalýðs-
hreyfingin okkar blessuð og önn-
ur samtök launafólks. Um hvað
snýst þeirra starf og barátta i
dag? Mér sýnist það alltganga Ut
á það, hvernig félagsmönnum
þessara samtaka skuli mismunað
i launum. Hafa þeir ekki eina 30
launaflokka eða svo i takinu til
þessara hluta? Nei, það er nU ekki
aldeilis að þar berjist einn fyrir
alla og allir fyrir einn, heídur
stendur slagurinn um það, hver
skuli vera settur upp fyrir hinn.
Erekki svoh'tið kapitalisk ólykt af
þessu?
En vel á minnst: Hvar er nú
niðurkomin ein sú nýtilegasta til-
laga, sem fram hefur komið á
Alþingi hin siöari ár, tillagan
hans Stefáns mins Jónssonar,
sem hann hefur flutt þing eftir
þing, þess efnis, að það skuli
bundiö með lögum, aö enginn
megi taka hærri laun á tslandi en
tvöföld verkamannalaun? Ég hef
ekki heyrt þessarar tillögu getið á
Alþingi þvi, er nú situr. Er það
kannski ástæðan, að hún gangi
efnislega eitthvað á skjön við
stjórnarsáttmálann? Spyr sá,
sem ekki veit.
— mhg
á dagskrá
En meira vit væri að huga nánar að
því óbætanlega tjóni, sem fyrirhuguð
Blönduvirkjun kemur til með að
valda, ef ekki verður breytt
um tilhögun við vatnsmiðlun.
Guöriður B.
Helgadóttir,
Austurhliö-
Landspjöll og landvemd
Þaö er oröið alþjóð kunnugt að
skoðanir eru mjög skiptar um
fyrirhugaða virkjun Blöndu. Hitt
ætla ég að lýðum sé ekki jafn
ljóst, um hvaö styrinn stendur.
Blönduvirkjun, og Fljótsdals-
virkjun hefir verið stillt upp i
pólitiskri refskák og valdapoti af
hneykslanlegu ábyrgðarleysi.
Héraðarigur og togstreita
mögnuö upp, landeyðing reiknuð
út i litt vinsælum ærgildum til
þess aö leiða hugann frá blygð-
unarlausri landeyðingu og málið
látiö lita þannig út að hér sé um
að ræða sérhagsmunaþver-
móðsku örfárra bænda, sem land
eiga að viricjunarsvæöinu og vilja
græða á þvi.
Þessuvilég mótmæla harðlega
sem alrangri forsendu. Málið er
miklu stærra, vlðfeðmara og af-
drifari"kara en svo.
Ef um fámennan þrýstihóp
bænda væri að ræða sem ekki
tækjust samningar við, þá yrði
landiö einfaldlega tekið eignar-
námi. Fyrir þvi eru ótal fordæmi.
Einnig vilég benda á að lögfróðir
menn og dómstólar hafa verið
látnir fjalla um eignarrétt bænda
á afréttum, og léttur vandi að
flækja þetta mál á svipaðan veg.
Þar aö auki hafa nokkrir
bændur, sem málið snertir lýst
sig samvinnufúsa um virkjun!
Svo þessi alhæfing fellur um
sjálfa sig og er marklaust hjal.
Aðalatriði málsins og það sem
alltannað snýst um, er það hvort
sökkva skuli undir vatn, glata og
eyðilcggja að eilifu um 80 ferkm
gróins lands.
Neð köldu blóði og vitandi vits!
Vitandi það einnig, að vatn sem
flæmt er Ut um lautir og grunnar
lægðir upp á hálendi Islands,
hlýtur að bindast sem is einmitt á
þcim timum, sem þörfin er mest
fyrir aukna orku.
En valkosturinn er: 56 fa"km.
miðlunarlón við Refbjarnar-
bungu. Vatnið leitt um 22 km leið
gegnum lagfærða farvegi, skurði
og vötn eins og Þristiklu, Smala-
tjörn og Austara Friðmundar-
vatn. Hækkun vatnsborðs i öllum
þeim vötnum um 1 metra og inn-
takslón i' kjarngresislægðinni bak
við Þramarhaug að flatarmáli
a.m.k. 5 ferkm.
Auk þess jarðrask, vegalagnir
og önnur mannvirkjagerð, sem
slik umsvif Utheimta. ,,Ef þið
samþykkið ekki möglunarlaust,
þá verður bara virkjað fyrir
austan. Þar verða miklu meiri
landspjöll. Og þar verður sett upp
stóreflis málmbræðsla, það vita
vistnUorðið allirhverjir hafa bést
tök á að fjármagna þær”.
Svona vinnubrögð eru ekki
hugsandi fólki sæmandi'. En
meira vit væri að huga nánar að
þvi óbætanlega tjóni, sem fyrir-
huguð Blönduvirkjun kemur til
meö að valda, ef ekki verður
breytt um tilhögun við vatns-
miölun. Vatn það er þarna yrði
safnað saman, félli yfir gróður-
sælustu og gróskumestu lægðir og
lækjsædrög afréttanna. Þvi yrði
veitt I gegnum veiðivötn full af
silungi. Vannýtt að visu nú, en
breytir engu um þá gullkistu og
forðabdr, sem þarna mætti rækta
upp ef rétt væri að staðið. Allt lif i
þessum vötnum myndi eyðast og
hverfa, ef isköldu og gruggugu
jökulvatni yrði veitt þar i gegn.
Þetta vatn, sem hér um ræðir er
aö miklum hluta rennslisvatn
Blöndu, sem þá á löngum kafla og
aö miklu leyti gæti glatað gildi
sinu sem uppeldisá fyrir lax og þá
um leið viðkunnum og eftirsóttum
laxveiðihlunnindum.
Að þvi er ég best veit, þá hefir
ekki verið rannsakað svo nokkru
nemi, laxagengd i Blöndu um
Blöndudal og fram til heiða, en
vitaö er að lax gengur I þverár
Blöndu lengst fram á heiði s.s.
Haugakvisl og sést umtalsvert
magn af laxi. Og margt bendir til
að klakstöövar geti verið viöa þar
fremra.
Þetta eru ekki fallvaltar
ærgildisafurðir, heldur verö-
tryggt sparife, geymt i náttúru
jarðarinnar, ásamtmörgu fleiru,
sem enn er ótaliö. Háð sömu lög-
málum og annar jarðargróði hvar
sem erá jarðkringlunni, mönnum
nýtist aðeins það sem þeir kunna
með að fara og i beinu hlutfalli við
þekkingu, skilning og reynslu. 011
sóun og tortiming er glæpur, sem
kemur niður á okkur og niðjum
okkar um ófyrirsjáanlega fram-
tiö. Þess vegna tel ég það mikið
glapræði að eyðileggja land og
önnur náttúruverðmæti, jafnvel
þó I fljótu bragði sýnist eitthvað
vinnast I verðlitlum krónum.
Umreikningur gróðurlendis á
heiðum uppi i ærgildisafurðir er
rangt mat og mjög villandi. A
hálendi íslands, þar sem upp-
blásturinn herjar miskunnarlaust
eru gróðurvinjar i lægðum og
lækjardrögum, viða einu útverðir
lifs. Þær draga til sin og geyma
jarðvegsrakann, miðla honum til
fjölbreytts og fádæma harðgerðs
gróðurs, sem heldur sandfokinu i
skefjum. Uppgræðslu- og
áburðargjöf þar sem hærra ber,
getur aldrei komið i staðinn.
Það getur engin þjóðargjöf,
hvorki fyrr né siðar, bætt fyrir
afglöp sem orðin eru. En tækni,
mannvit og velvilji eiga að geta
komiö I veg fyrir yfirvofandi slys,
sem séð verða fyrir og varað við I
tima. Og við verðum að finna
hagkvæmari vatnsforðabúr. Það
hefir lengi verið bjargföst sann-
færing min að ísland væri þeirrar
gerðar, að hnattstöðu og náthiru-
fari, að það ættiað varðveita sem
nokkurskonar rannsóknarverk-
efnastöð i þágu visindanna. Jarð-
sögu landsins má lesa eins og á
opna bók, ef ekki er minjum
spillt. Við vitum sögu byggðar
þess frá landnámi norrænna
vikinga, studda sönnunargögnum
fornminja. Við höfum heimildir
fyrir þvi, að hér var þá gróðurfar
svo fjölbreytt og gróskumikið að
undrum sætir. Við vitum að
skammsýni manna og lifshættir
lögðust á eitt við að eyða þvi
gróðurlendi. Við höfum nú tækni
Dg þekkingu til að bæta að nokkru
það tjón, ef viijann vantar
ekki..Ég bendi á verkefni fyrir:
mannfræðinga, liffræðinga, eld-
fjallafræðinga, náttúrufræðinga,
fiskifræðinga og ótal aðrar fræði-
greinar, sem of langt yrði upp að
telja. Þeim fækkar óðum land-
svæðunum á þessum litla hnetti
okkar, sem ennþá eiga óspjallaöa
náttúru, tært vatn, gagnsætt loft
með norðurljósum og miðnætur-
sól og þessa unaðslegu möguleika
til heilnæms, þroskandi og mann-
bætandi lifs. En vaidahrokinn.
guliæðið og græðgin herja alls
staöar á og eira engu, hvorki
dauðu né lifandi, menningu né
mannhelgi, en æða áfram i blindu
skrýmslisgervi auðhringa og
hernaöarbrölts.
Við erum það fámenn þjóð að
viö gætum haft fullkomna stjórn-
un á bUsetu um landið og nýtingu
þess án þess að skerða hlut þegn-
anna til frelsis og lifsafkomu i
neinu. Þetta er aðeins spurning
um skipulag og forsjálni, sam-
takamátt og vilja. Og spurningin
um það hvort við sniöuni okkui
stakk eftir vexti, eða veðjum á
flottræfilshátt og mála hjá út
lendingum. Þetta er spurningin
um sjálfstæði islands og endur-
reisn.
Spurningin um það hvort við
bjóðum tortímingunni heim með
upptendruðu skotmarki á Mið-
nesheiði, itökum i Helguvik og
herflugstöð við Sauðárkrók eins
og þegar hefir verið nefnt, upp-
hátt. Eða hvort við stöndum
saman, sem frjáls þjóð i fullvalda
riki og krefjumst viðurkenningar
heimsins á rétti okkar sem slik.
Eittervist. Framtiðin mun aldrei
fyrirgcfa þeim mönnum, sem
spilla náttúru tslands að óþörfu,
eða selja það undir dauöadóm
erlendrar auðhringastefnu og
hernaðarvitfirringar.
Skrifað 1. sumardag 1981
Guöriður B. Helgadóttir
Austurhlið
Utflutningsuppbætur:
Ríkissjóður 120 milj.
— og bændur 41 milj
A vegum Framleiðsluráðs hef-
ur nýlega verið gerö áætlun um
þörf á Utflutningsbótum fyrir
verölagsárið 1980—1981. Sam-
kvæmt áætluninni er gert ráð fj’r-
ir aö rikissjóður komi til með að
greiða rúmlega 120 milj. kr. Er þá
miöaö við að heildarverðmæti
landbúnaöarframleiðslunnar á
verðlagsárinu 1. sept. 1980-31.
águst 1981 nemi rúmlega 1,2
miljörðum kr.
Miöað viö áætlaðan útflutning
og það verð, sem gert er ráö fýrir
aö fáist fyrir afuröirnar, þurfa
bændur aö taka á sig 41 milj. kr.
halla af Utflutningnum. Stærstur
hluti þessa Utflutnings hefur þeg-
ar átt sér staö. Þó er gert ráö fyr-
ir aö greiöa þurfi meö þeim af-
urðum, þ.e.a.s. kindakjöti og ost-
um, sem fluttar verða Ut á næstu
mánuðum, um 37 milj. kr.
BUist er viö að mjólkuframleið-
endum verði endurgreiddur veru-
legur hluti þess verðjöfnunar-
gjalds, sem haldiö var eftir á sið-
asta ári. Aætlað er að greiða 1000
milj. gkr. af fóðurbætisgjaldinu.
Gætu þá orðið eftir 400—500 milj.
gkr., sem bændur fá ekki endur-
greiddar.
— mhg