Þjóðviljinn - 03.07.1981, Blaðsíða 9

Vakning gegn atómvopnum fer um
Norðurlönd og alla Vestur-Evrópu
Fjölmiölarnir áttu einnig sina fulltrúa á friöarfundinum. Þeir ræddu viö aöra
fundarmenn um umfjöllun fjölmiöla, en sjónvarp útvarp og blöö i Finnlandi og
Sviþjóö sýndu Áiandseyjafundinum verulega athygli.
Hér ræöir fólk frá kirkjulegum samtökum á Noröurlöndum saman i fundarhléi.
Mikill og vaxandi ábugi er nú innan kirkjunnar á Noröurlöndum á friöarmálefn-
um, sambandi rikra þjóöa og fátækra og baráttu gegn kjarnorkuvopnum.
rikra í noröri og fátækra i suöri.
Hilkka Pietila formaöur Sam-
bands Sameinuöu þjóöa félaga i
Finnlandi f jallaöi sérstaklega um
hlut kvenna i alþjóölegu starfi i
þágu friöar. Hér eru konur taldar
fyrst Ur hópi fyrirlesara, þvl þær
settu sannarlega svip á ráöstefn-
una, og eru drifkraftur i þeirri
vakningu sem nú fer um Noröur-
lönd. Fyrir utan hreyfingar
meöal kvenna sem gamlar eru i
hettunni, eins og International
kvinneliga för Fred og Frihet I
Noregi, Danmörku og Finnlandi
hafa sprottiö upp ný samtök:
Kvinnokamp för Fred i Sviþjóö.
Kvinder för fred i Danmörku,
o.s.frv. Raunar má segja aö þaö
sé fólkiö sem ber höfuöábyrgöina
á lifinu og móralnum, sem nU er
aö risa upp gegn kjarnorkuvopn-
unum, þaö er aö segja konur,
læknar og dcki sist kirkjunnar
fólk.
Engar varnir til
gegn atómvopnum
Þaö var einmitt höfuöþankinn i
erindi Haralds Ofstad, Norö-
mannsins sem nU er prófessor i
praktiskri heimspeki i Stokk-
hólmi, og er sérfræöingur i siö-
fræöi nUtimans. Hann taldi aö
kjarnorkuvopn væru með öllu siö-
laus, og gengju út yfir öll siöalög-
mál sem mannkyniö heföi sett
sér. Viö þeim væru engar varnir
af neinu tagi, og þvi siöur væri
þaö móralskt verjandi af einni
þjóö sem nær heföi veriö Utrýmt i
kjarnorkustriöi aö beita kjarn-
orkuvopnum gegn annarri I
hefndarskyni.
En fleiri komu viö sögu og má
þarekki sist nefna Johan Galtung
prófessor viö Háskóla Sameinuöu
þjóöanna i Genf, sem flutti afar
fróðlegt erindi um frumkvæöi
smáþjóöa, samstööu Evrópurikja
gegn atómvopnahættunni, mögu-
leika á friösamlegri lausn deilu-
mála, og annars konar varna
þjóöa hver gegn annarri en nU
tiökast. Komu þar fram margar
hugmyndir sem hreyföu viö
heilasellum fundarmanna. A
fundinum var baráttan gegn
kjarnorkuvopnaógninni þaö sem
battmenn saman, en aö ööru leyti
var hópurinn æriö mislitur,
vinstri og hægri skoöanir i pólitik,
og allt frá fólki sem engin vopn
vill sjá eöa bera til þeirra sem
tala um annars konar „varnir”
Hvernig geta konur beitt sér í fribarbaráttunni og gegn kjarnorkuvopnaógnun- f þessum hópi á friöarfundinum á Alandseyjum var rætt um alþjóölegt samstarf
inni? Liflegar umræöur uröu um þaö i þessum hópi. friöarhreyfinga og gefiö yfirlit um þær mörgu aögeröir sem ráögeröar eru hvar-
vetna i Evrópu á næstu mánuöum.
Óraunhæft
verður
raunhæft
„Eina leiöin tii þess aö stööva
þessa hraöferö til kjarnorku-
striös, sem mun eyöa öllu lifi á
noröur hveli jaröar, er fjölda-
hreyfing velupplýsts almennings,
sem neyöir st jórnmálamenn til -
þess aö stööva rannsóknir i þágu
vopnastriös og sjálft vopna-
kapphlaupiö.” Meö þessari til-
vitnun I orö Frank Barnabys for-
stöðumanns Friöarrannsókn-
arstofnunarinnar I Stokkhólmi
lauk Hannes Alfvén Nóbelsverö-
launahafi i eðlisfræöi ávarpi sinu
tilNorræna friöarfundarins, sem
haldinn var I Marienhamn á
Alandseyjum 24. til 28. júni.
Hvers vegna friöarfundur á A-
landseyjum? Þvi má svara á
þann veg aö enginn staður er
betur til þess fallinn, þvi þetta
finnska sjálfstjórnarriki er án
hers og svo mælt fyrir I samning-
um m illi rikja aö þannig skuli þaö
vera. En I raun var það svo aö
Marlena Ohberg, 26 ára skóla-
nemi I Stokkhólmi, ættaöur frá A-
landseyjum,fékkþessa hugmynd
yfir kaffibolla ásamt Torgny
Sköldberg, virkum friðarsinna,
fyrir ári sföan. Þau fengu siðan
kunningja si'na i liö meö sér, og
bráölega bættist þeim liösauki frá
Alandseyjum, þar sem voru
meðal annarra rektor lýöháskól-
ans þar, landsstjórnarráöherra
og skipulagsstjóri Alandseyja.
Hugmynd þeirra var að safna
öllum þeim aðilum sem á ein-
hvern hátt höföu friöarmálefni á
sinni dagskrá á Norðurlöndum
saman undir einum friöarfána, ef
svo má aö oröi komast. Ef vel til
tækist átti árangurinn að vera sá
aö ailirþessir hópar næöu saman,
skiptust á upplýsingum og hug-
myndum, og sköpuöu tengsl sin á
milli. Meö persónulegum sam-
böndum, tengslum milli félaga-
samtaka og sameiginlegri
baráttu gætu svo I framtiöinni
skapast aöstæöur til þess aö hafa
veruleg áhrif á pólitiska kerfiö á
Ncröurlöndum.
Vakning gegn
atómvopnum
Timinn og tíðin voru þessu
bjartsýna Alandseyjafólki hlið-
holl. I millitföinni hefur Evensen-
hópurinn og kvennasamtök I Nor-
egi snúiö Norömönnum upp til
hópa til fylgis við hugmyndina
um kjarnorkuvopnalaus svæöi, og
gamlarog nýjar friöarhreyfingar
á Noröurlöndum hafa ýmist
vaknaö til nýs lífs eöa skotið
fyrstu rótunum. Þegar fyrstu
þátttakendur mæta til fundar I
Sjálfstjórnarhúsinu á Alands-
eyjum er Friöargangan frá
Kaupmannahöfn til Parisar farin
af stað, kirkjunnar menn i Ham-
borg bUnir aö halda 120 þUsund
manna mótmælafund gegn nýju
Evrópukjarnorkuvopnunum,
hollensku kirkjudeildimar I upp-
reisn gegn NATÓ-pólitikusum og
vigbUnaði, og miklar aögeröir i
gangi I breskum sveitarfélögum,
þar sem koma á fyrir stýriflaug-
um og Pershing-11 eldflaugum að
boöi Bandarikjastjórnar, og miöa
aö þvi aö lýsa viökomandi
sveitarfélög kjarnorkuvopnalaus
svæöi. 12 miljónir manna hafa
mótmæltnýjuEvrópuvopnunum i
Bretlandi. Og hið stóra vandamál
I Vestur-Þýskalandi er oröiö þaö
aö konur vilja ekki eignast börn
vegna þess að i sálarfylgsnum
þeirra leynist óttinn um nýtt
striö, Utrýmingu alls lifs. Og er
ekki nóg aö eiga þaö yfir höföi sér
sjálfur, þóttbörn séu ekki fædd til
slikrar „framtiöar”?
Jens Evensen
var hylltur
Enda þótt skipuleggjendur
friöarfundarins á Alandseyjum
hafi ekki fengiö styrk Ur Norræna
menningarsjóönum og hafi haft
úr litlu aö spila létu menn þaö
ekki á sig fá þótt þátttakendur I
fundinum þyrftu aö standa undir
öllum kostnaöi. Milli 350 og 360
manns komu á fundinn frá Svi-
þjóö, Noregi, Finnlandi, Dan-
mörku og tslandi. Þaö var a.m Jt.
þrisvar sinnum meiri þátttaka en
Alandseyja fólkiö haföi óraö
fyrir, enda sprengdi fundurinn
allt utan af sér.
Fyrirlesarar á friðarfundinum
voru heldur ekki af verri end-
anum, og sumir viöfrægir fyrir
skrif si'n og störf aö friöarmál-
efnum. Þeir einu sem létu sig
vanta en voru boönir þó, voru
fulltrúar vopnavisindanna, sem
afsökuöu sig meö ráöstefnu i
Kanada.
Fundurinn á Álandseyjum hófst
miðvikudaginn 24. meö ávörpum
frá Kekkonen Finnlandsforseta
og ölvu My rdal fyrrverandi af-
vopnunarráðherra Svia. Þá flutti
Hannts Alfvén Nóbelsverölauna-
hafi i eðlisfræöi frá Sviþjóö sina
kveðju sjálfur og var vitnað til
niöuriagsorða hennar I upphafi.
Jens Evensen sendiherra flutti
siðan ýtarlegt erindi um kjarn-
orkuvopnalaus svæði i ljósi þjóö-
arréttar, og var hann hylltur
lengi og innilega aö lokinni ræöu
sinni fyrir þátt hans i þvl aö lyfta
umræöunni um þetta efni á þaö
pólitiska plan sem hún nU stendur
á, og nær þegar langt inn I rikis-
stjórnar- og krataflokka viðast á
Noröurlöndum.
krataflokkum
Siöan Ieiö hver dagur af öörum
meö löngum og ströngum fundar-
höldum, umræðum, starfi um-
ræðuhópa, kvikmyndasýningum
og persónulegum samtölum. Var
þaö mál manna aö ljóst væri af
þessum fundi aö friöaröflin réöu
nú yfir slfkum upplýsingaforöa,
röksemdum og þrótti, aö þau ættu
aö geta haft i fullu tré við stein-
geldar röksemdir hernaöarsinna
og vigbúnaöarstjóra I náinni
framtfö.
Þingmennirnir Maj-Britt The-
orin og Jytte Hilden, frá
jafnaöarmannaflokkunum i Svi-
þjóö og Danmörku héldu erindi á
ráöstefnunni og fjölluöu báðar um
nauösyn afvopnunar, kjarnorku-
vopnalausra svæöa, annars konar
varna og Evrópuhreyfingar gegn
vitfirringu kjarnorkuvigbúnaðar.
Eva Nordland, sem kunn er i
norska Verkamannaflokknum, og
var ásamt tveimur öörum norsk-
um konum upphafsmaöur þeirra
friöargöngu sem nú er farin milli
Kaupmannahafnar og Parisar,
ræddi um friðarbaráttuna sem
baráttu gegn öllu ofbeldi i sam-
skiptum manna á meðal, hvort
sem er heima fyrir I hópum, milli
rikja með vopnaógn, eöa milli
Einar Karl Haraldsson
segir frá Norræna friðarfundinum
/
á Alandseyjum
Trimmleikarar Lýöháskólans i Kungelv bregöa upp friöarmerkinu I Marienhamn á Alandseyjum. Þaö
er Kormákur Bragason sem er undirstaöan. Ljósm. Þjv. ekh.
Sönghópur tra Sviþjóö tekur lagiö fyrir fundarmenn I Sjálfstjórnarhúsinu í Marienhamn.
en nú tiökast, svo sem almanna-
varnir — civil motstand — og
fleira af þvi taginu.
Glæpur gegn
mannkyninu
Aö lokum skal svo getiö erindis
ólafs Ragnars Grimssonar for-
manns þingflokks Alþýöubanda-
lagsins, en þvi var vel fagnaö á
ráöstefnunni og fékk góöan
hljómgrunn. Þar fjallaöi hann um
nauösyn þess aö tsland, Græn-
land og Færeyjar yröu meö i
kjarnorkuvopnalausu svæöi á
Noröurlöndum, en úr ýmsum
pólitiskum áttum hefur sil skoðun
heyrst aö þessar eyþjóöir þrjár i
noröri eigi ekki heima f klúbbn-
um. Meira um það slðar.
Friöarsinnar á fundinum voru
sammála um aö kjarnorkuvopn
væru glæpur gegn mannkyninu. I
heimi þar sem hundruð miljónir
svelta og 200miljónir barna deyja
árlega Ur hungri er siöferöilega
óverjandi aö verja jafnvirði 500
þUsund miljóna Bandarikjadoll-
ara i vigbUnaö, eyöa hugarorku
400 þUsund menntuöustu visinda-
manna heims i aö finna upp nýj-
ungar I drápstækni. Þaö liggur
einnig fyrir aö 1 heimi þar sem
þegar er fyrir hendi aiómkraftur i
vopnabUrum sem jafngildir 4
tonnum af hávirku sprengiefni á
hvert mannsbarn, stuölar frekari
upphleösla kjarnorkuvopna ein-
ungisaö meira óöryggien ekki aö
meira öryggi. I þá veru eru
þjóöartilfinningar einnig að
hneigjast. Og fólk eins og Alva
Myrdal sem i áratugi he.fur þæft
afvopnun viö stórveldin hikar
ekki við aö fullyröa aö heimurinn
rambi á barmi nýrrar kjarnorKu-
styrjaldar. Þaö er ekki einastaað
jafnvægiskenning stórveldanna
sem segir, aö fyrst veröi aö vig-
bUast meir áöur en hægt sé að fá
mótaöilann til þess aö fallast á aö
draga Ur vigbUnaöi, sé firrt öllu
skynsamlegu viti og hljóti fyrr
eöa siöar aö stranda i öngstræti,
heldur aukast æ meir likurnar á
að atómstriö hefjist fyrir tilviljun
eöa slys.
Óraunhæft verður
raunhæft
En er ekki meö öllu óraunhæft
aö berjast gegn þvi óhjákvæmi-
lega: rökfræöi valdsins, makt
stórveldanna, og gislum þeirra I
pólitiskri forystu Evrópurikja?
Siöur en svo. Okkar er ábyrgöin
og það er hægt aö hafa áhrif á
ákvarðanir i hinum pólitisku
kerfum. 1 upphafi var vitnaö til
oröa Barnabys um fjöldahreyf-
ingu upplýsts almennings. Og
einum fyrirlesara enn má bæta i
hóp áöumefndra sem einmitt
reifaði þetta vandamál. Þaö var
Göran von Bondsdorf, stjórn-
málafræöiprófessor frá Helsinki,
og formaöur Finnsku friöarhreyf-
ingarinnar, sjálfur fyrrverandi
hermaöur og ihaldssinni i pólitik,
sem oröaöi niðurstöðu friöar-
fundarins á Álandseyjum um
þetta meö raunsæja pólitik á
þennan veg: Þegar sú skoðun
sem allirhafa dæmtóraunhæfa er
orðin þaö sterk meöal almenn-
ings, þ.e.a.s. kjósenda, aö stjórn-
málamenn neyöast til þess aö
taka tillit til hennar, er hún ekki
lengur óraunhæf. Meö þetta
vegarnesti og áminningar siö-
fræöiprófessorsins Harald Ofstad
um þá persónulega ábyrgð sem
hver og einn ber á áframhaldandi
llfsmöguleikum á plánetunni
jörö, héldu fundarmenn frá
Alandseyjum i baráttuskapi.
—Einar Karl.
Krafan sem nú endurómar meðal Norðurlandabúa:
Norðurlönd verði kjarnorkuvopnalaust svæði