Þjóðviljinn - 03.07.1981, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 03.07.1981, Blaðsíða 6
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. jiill 1981 erlendar bækur v_ Paul E. Erdman: The Last Days of America. Secker & Warburg 1981. Höfundurinn er Bandarikjamað- ur og stundaði nám i Basel, og það hefur greinilega komið hon- um vel eins og sjá má á bókum hans, þessari og einnig á „The Crash of 79”. I þeirri skáldsögu lýsti hann valdabaráttunni i arabalöndunum og falli shahsins i Iran, fjármálabraski og pólitik. Höfundurinn þekkir vel til innviða hins alþjóðlega bankakerfis og margt sem hann sagði i þeirri bók hefur ræst. Þessi saga hans gerist á árun- um 1985-1987 og hann tekur fram i upphafi bókarinnar, aö þetta sé skáldsaga en ekki spásögn. Sag- an er um stórkostlegar mútur i sambandi viö vopnasölu til Nató. Ýmsir aðilar koma til sögunnar, nokkrir einkavinir Bernhards prins i Hollandi, en hann fór held- ur flatt á mútuþægni, Jósef Strauss er oröinn kanslari Þýska- lands og nýr forseti er kominn i stað kúasmala og hnetubónda. Svissneskir fjármálamenn koma hér viö sögu og lýsingin á þeim er i svipuöum dúr og i fyfri bókinni, Atburðarásin er hröð og hug- kvæmni höfundar nýtur sin vel. A þessum árum er svo komið aö Þýskaland þ.e. Sambandslýð- veldið er orðið mesta fjármála- veldi heimsins og er orðið mesta j herveldið i bókarlok, Bandarikin hafa þá oröiö að hverfa með her sinn úr Evrópu og Rússlandi er haldiö i skefjum með kjarnorku- væddum þýskum her. Sagan frá 1939, endurtekur sig i breyttri mynd. Strauss gerir samning við erkifjandmanninn á austri, hlut- laust vopnað svæöi i Vestur-Evrópu gegn þvi að Bandarikjamenn hverfi úr Evrópu. Höfundinum er einkar lagiö aö setja saman pólitfska reyfara og dregur þá gjarnan upp heldur ókræsilegar myndir af ýmsum al- þjóðlegum fjármála og stjórn- málamönnum og honum hefur heppnast að skrifa mjög spenn- andi sögu, sem erfitt er að slita sig frá fyrr en lesin er. Richard Gough: The Hi- story of Myddle. Edited with an introduction and Notes by David Hey. Penguin Books 1981. Richard Gough fæddist 1635 og lifði fram á 18. öld, varð 88 ára gamall. Hann var bóndi i Shrops- hire, hlaut nokkra menntun, lærði m.a. latinu. A siðari árúm sinum tók hann að setja saman lýsingu á átthögum sinum og frásögn af ná- grönnum sinum og ættum þeirra. Rit þetta kom ekki út fyrr en 1834 og er nú gefið út i pappiskilju af fyrirlesara við Sheffieldháskóla. Rit þetta þykir meðal merkari ef ekki merkasta héraðs- og samfé- lagslýsing frá fyrri öldum á Eng- landi. Hér kemur hvunndagurinn til dyra, andrúmsloft fyrri alda berst með þessum liðlega skrif- uðu frásögnum og persónurnar, sem eru fjölmargar og lifna á þessum blaðsiöum. Auglýsinga- og áskriftarsími 81333 DJÚÐVIUINN kindahakki I Kjötbollumar hans Jóns 1 dl vatn 1 dós sýrður rjómi 2 msk smjör 1 lítil dós tómatkraftur 600 g kindahakk 2 egg 1 tsk salt 1/4 tsk svarturpipar 1 tsk paprika 1 hnífsoddur cayennepipar 2-3 msk söxuð steinselja 11/2 dl haframjöl 1. Hræriðvelsaman kindahakki.eggjum, kryddi, stein- selju, haframjöli og vatni. Bætið 2-3 msk. af sýrðum rjóma útí. Látið kjötdeigið bíða um stund. 2. Bætið vatni í ef kjötdeigið er of stíft. 3. Mótið bollur úr kjötdeiginu, steikið þær ísmjörinu og takið af pönnunni. 4. Hrærið sýrða rjómann og tómatkraftinn saman á pönnunni, látið sjóða og kryddið eftir smekk. 5. Látið bollurnar út í sósuna og látið krauma í nokkrar mínútur. Bornar fram með hrísgrjónum, hrærðum kartöflum eða spaghetti, ásamt hrásalati. Veró aðeins 29,90 kr/kg FRAMLEIÐENDUR á dagskrá Eru til svo harðsvíraðir einkaneyslumenn að þeir telji mikilvægara að losa um fé til, einkaneyslu, þannig að við getum heldur keypt okkur litasjónvörp en að byggja mjög svo nauðsynlegar stofnanir til að hlú að öldruðum? Skattpíningarröflið Nú sem endranær kveina lands- menn undan of háum sköttum, og vafalaust magnast þessar raddir á næstu vikum, þegar skattseðl- arnir taka að falla inn um bréfa- lúgur heimilanna. Einkum mun veröa kveinað hátt á siöum Morg- unblaðsins, og verða þar flokks- gæðingar ýmsir leiddir til vitnis um að þeir eigi vart salt i graut- inn né bensfn á Range Roverinn. Auövitaö er okkur öllum þannig farið aö gjarna vildum við sleppa með minni skatta. Spurningin er alls ekki um þaö. Spurningin hlýt- ur aö hljóða upp á það hve mikla opinbera þjónustu viljum við? Hve miklar opinberar fram- kvæmdir viljum við? Og þegar við skoðum skattlagninguna frá þessum sjónarhóli, þá veröur nú reyndin sú, svona oftast, að skatt- piningarvælinu linnir. Þó verður þess að geta, að Al- þýðusamband Islands, sá aðili sem öðrum fremur hefur skyldur við láglaunafólk, hefur talið að skattar séu hér helst til háir, og þvi talaö um að skattalækkanir jafngiltu kjarabótum. Þessu við- horfi er undirritaður ekki alls- kostar sammála, og telur þennan þátt kannski vafamestan i efna- hagsráðstöfunum hinna „sléttu skipta” frá um áramót. Hve mikil er pínan? En hve mikil er hún þessi skatt- pining, sem menn eru að fjasa um? Skv. þeim tölum sem ég hef nýjastar voru tekjur hins opin- bera rúm 34% af vergri þjóðar- framleiðslu áriö 1980, og var það sjónarmun lægra hlutfall en árið áður. Þetta hlutfall hefur litið hækkað á undanförnum árum og má t.d. nefna aö árið 1975 voru tekjur hins opinbera rétt tæp 34% af vergri þjóðarframleiðslu það ár. Þá var rikissjóður hinsvegar rekinn með miklum halla, en var hallalaus árið 1980. Þáttur hins opinbera er semsé um þriðjungur af þjóðarfram- leiöslu, og hefur verið um nokkurt árabil. Þetta kann mörgum að þykja allmikið. En slikar prósentutölur segja okkur litið án samanburðar við eitthvaö annað, t.d. samanburð viö hlut hins opin- bera i öðrum löndum. Ef við skoðum hlut hins opin- bera i nálægum löndum kemur strax i ljós að hann er þar nær undantekningalaust allnokkru meiri en hér á landi. A Norður- löndum er hlutur hins opinbera i vergri þjóöarframleiðslu frá ca. 40% upp i nær 50%, en það er i . Sviþjóð. Hlutur hins opinbera i þjóðarbúskapnum er þar þannig nær 50% meiri en hér á landi. Jafnvel i rikjum þar sem ihaldsmenn eru viö völd, svo sem I Bretlandi, þar er hlutur hins opinbera heldur meiri en hérlend- is, þrátt fyrir að járnfrúin Thatcher hafi sett skattalækkanir á oddinn i kosningabaráttu sinni. Hvernig sem menn velta hinum alþjóðlega samanburði fyrir sér verður niðurstaðan sú aö skatt- heimta á íslandi er i lægri kantin- um miðaö við það sem gengur og gerist um vestanverða Evrópu. Samfélagsverkefnin í ljósi skattpiningarvælsins hjá ihaldinu er fróölegt aö skoöa hver þau verkefni eru, sem flestir virð- ast telja mikilvægast að hið is- lenska samfélag takist á við. 1 því sambandi er ástæða til að skoða hvort þau eru á þvi sviði, að þeim veröi sinnt með minnkandi opin- berum umsvifum og aukinni einkaneyslu. Ég hygg að um það sé nokkuð mikil eining i samfélaginu, að meöal mikilvægustu verkefna megi telja framkvæmdir i orku- málum, þá bæði virkjun fallvatna og jarðvarma til hitaveitna, átak i samgöngumálum, þ.á m. varan- lega vegagerð um landið, átak i félagslegri þjónustu, einkum við aldraða og fatlaða. Um mikilvægi þessara verkefna eru allir stjórn- málaflokkar sammála. En öll þessi verkefni falla undir starfsemi opinbera geirans, þau eru hluti af opinberum fram- kvæmdum, eöa af samneyslu. I þessu ljósi verður krafan um minnkandi opinber umsvif heldur hjáróma, og jafnvel fáránleg. Eða eru til i reynd svo harösvir- aöir einkaneyslumenn aö þeir telji mikilvægara að losa um fé yfir i einkaneyslu, þannig aö viö getum heldur keypt okkur lita- sjónvarp en að byggja mjög svo nauösynlegarstofnanir til aö hlúa að öldruöum þegnum samfélags- ins. Það kann að virka harösvirað að setja dæmið upp sem valkost af þvi tagi sem hér er gert, en þannig litur dæmið út i raun. Þaö snýst um það hvernig þeim verð- mætum sem við sköpum er ráð- stafað. Þeim peningum sem ég ráðstafa i að kaupa mér bil og sjónvarp er ekki hægt aö ráðstafa i að byggja dvalarheimili fýrir aldraða. Við verðum jafnan að velja, og þegar valkostirnir eru lagðir fyrir almenning á skýran hátt, þá er ég þess fullviss aö ekki stendur á vilja fólks til að greiöa skattana sina. Opinber sparnaður Allt annar handleggur er svo þaö, aö sú skylda hvilir jafnan á hinu opinbera að gæta ýtrustu hagkvæmni i allri meðferö fjár- muna borgaranna, þannig að skattatekjurnar skiii sér i mestri mögulegri þjónustu við almenn- ing. Gagnrýnendur rikisvaldsins hafa jafnan uppi þá gagnrýni að þar sé illa farið meö fé, og haldið uppi óeðlilega miklu starfsiiöi. Oftertalað um að „duliö atvinnu- leysi” sé að finna á Islandi, og þá einkum af þvi tagi aö ofmönnun sé viða i rikiskerfinu. Þetta kann aö vera rétt I ein- stöku tilfellum, en þaö heyrir þó frekar til undantekninga. Ef við tökum sem dæmi heilbrigöis- stofnanir og skólakerfið, en þessir þættir hins opinbera eru hvað frekastir til mannaflans, þá er miklu frekar kvartað undan þvi að of lítill mannafli sé þar aö starfi. T.d. er það viðurkennt aö hlutfallið milli kennara og nem- enda er hér viða óeðlilegt þannig að bekkir eru allt of fjölmennir. Aö visu er þaö svo að þegar fjallað er um ofmönnun i rikis- kerfinu, þá eru oftast nær nefndar ákveðnar stofnanir, svo sem Póstur og simi, Vegageröin og nokkrar slikar. Til starfsemi þeirra þekkir undirritaður allt of litið til að leggja nokkurn dóm á réttmæti slikrar gagnrýni. En ef það reynist rétt aö rekstrarhag- kvæmni sé þar ekki gætt, þá er þaö stjórnsýsluverkefni aö koma þvi i betra horf. En að draga af slikum hlutum þá ályktun að það eigi að minnka umsvif hins opin- bera er hins vegar gjörsamlega út I hött, þótt maöur heyri þaö oft- lega gert. Þ jóönýting Einn er sá þáttur i opinberum umsvifum sem fellur utan viö umfjöllun um skattamál, og þaö er bein eignaraðiid hins opinbera að atvinnutækjum. 1 augum ihaldsmanna er slikt allajafna af hinu illa, nema hægt sé þá aö nota hið opinbera til að púkka undir einkareksturinn. En að mati undirritaðs þá er opinber þátttaka i atvinnulifi einn af grundvallarþáttum þess að þróa samfélagið i þá átt sem sósialistar vilja. A þetta er minnst hér af þvi að oliufélög hafa að undanförnu ver- ið til umræðu, einkum eftir að Hjörleifur Guttormsson lét i ljós áhuga á að stofna rikisoliufélag. í framhaldi af þvi ritaöi Vil- mundur Gylfason i Alþýðublaðiö og lét i ljós þá skoöun að þaö sem gera ætti væri að þjóðnyta oliufé- lögin. Og aldrei þessu vant þá er undirritaður meira á iinu Vil- mundar en Hjörleifs. Þjóðnýting oliufélaganna er sjálfsagt mál, enda er það tekið fram I stefnu- skrá Alþýðubandalagsins að þau beri að þjóðnyta. ---(-----------■— Skjót vióbrögð Þaó er hvimleitt aó þurfa ad bíöa lengi meö bilad rafkerfi, leiöslur eöa tæki. Eöa ný heimilistæki. sem þarf aö leggja fyrir. Þess vegna seitum viö upp neytendaþjónustuha - med harösnúnu liöi sem bregöur skjótt viö. • • • RAFAFL ® Smiðshöfða 6 ATH. Nýtt símanúmer: 85955

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.