Þjóðviljinn - 03.07.1981, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 03.07.1981, Blaðsíða 4
4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. júll 1981 UOmiUINN Málgagn sósíalisma, verkalýds- hreyfingar og þjódfrelsis IJtgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans. Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann. Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Kari Haraldsson, Kjartan Ölafsson. Auglýsingastjóri: Þorgeir Olalsson Umsjónarmaður Sunnudagsblaös: Þórunn Siguröardóttir. Algreiðslustjóri: Valþor Hloöversson Klaöainenn: Aliheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdottir, Magnus H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs- son. iþróttafréttamaöur: ingoliur Hannesson. útlit og hönnun: Guöjon Sveinbjörnsson. Sævar Guðbjörnsson. I.jósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson. Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar. Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir. Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson. Afgreiösla: Kristin lJétursdóttir, Bára Sigurðardóttir. Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir. Bílstjóri: Sigrún Baröardóttir. Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns- dóttir. úlkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Keykjavik, sfmi 8 13 33. Prentun: Blaöaprent hf.. Hvaö ræöur mati á Kína? • Kommúnistaflokkur Kína, sem hefur staðið að ein- hverri afdrifaríkustu byltingu sögunnar, átti sextugsaf- mæli á dögunum. Tækifærið var meðai annars notað til aðskipta um formann, um leið og gefin var út einskonar opinber niðurstaða á því uppgjöri við arf Maós formanns sem hefur staðiðyfir undanfarin fimm ár. Sú niðurstaða kemur ekki á óvart — hún er í anda þess sem mestur valdamaður Kína nú um stundir, Deng Xiaoping, hefur áður sagt: Maó var mikill leiðtogi, en honum urðu á mikil mistök. Og á mistakalistanum er sú sérstæða til- raunastarfsemi, sem kennd var við menningarbyltingu, efst á blaði. • Menn hafa að vonum haft það nokkuð í f limtingum á undanförnum árum, að þeir menn sem í Evrópu bundu traust sitt og heimssýn við „hugsun Maós" haf i átt bágt, svo mjög sem opinber sannleikur frá Kína stingur í stúf við það sem gott var þar og gilt f yrir f áum árum. Mörg- um færi betur að beina háðsbrosinu að sjálfum sér. Svo er nefnilega mál með vexti, að furðu stór hluti háborg- aralegra málgagna hefur verið lygilega laus við gagn- rýni á Kína og sjálfsmynd kínverskra valdamanna. Menningarbyltingin, sem setti, að því er best var séð, það á oddinn að koma í veg f yrir myndun nýrrar forrétt- indastéttar í byltingarsamfélagi og koma á sem allra mestum jöfnuði — hún fékk yfirleitt hinar jákvæðustu viðtökur í vestrænum blöðum. Þegar menn ekki skildu eitthvað í menningarbyltingunni eða fannst hún háska- leg menningararfi Kínverja eða einstaklingsþroska, þá voru menn harla f Ijótir að f inna einhverja réttlætingu og kannski helstþá, að Kínverjar væru öðruvísi fólk en við! Þegar svo Deng Xiaoping og hans samherjar snúa við blaðinu, fordæma dýrkeypta tilraunastarfsemi síðustu ára Maós og biðja um erlenda tækni, lán, brattari launa- stiga til að örva framleiðni og fleira þess háttar — þá taka hin sömu vestrænu málgögn því líka með mjög já- kvæðum hætti. Og nú með það i huga, að með þessu móti sé Kína að verða skiljanlegra og „vestrænna" í búskap- - arháttum. • Miklu færri taka eftir því, að meðan menningarbylt- ingin var sérstætt fyrirbæri, kínverskt og maóískt til ills eða góðs, þá er stefna sú sem Deng stundar mjög í ætt við það sem hefur gerst í Sovétríkjunum. Reyndar þekktu Sovétríkin lika þann tíma, sem minnir í sumu á menn- ingarbyltingu, að pólitík hafi algjöran forgang yfir sér- þekkingu, að sterk tilhneiging til kjarajöfnunar ríki. En það var þegar um 1930 að snúið var f rá slíkum straumum og tekið upp svipað kerf i samkeppni um menntun, umb- un eftir afköstum og starfi, sem nú ræður ferðinni í Kína. Kína Dengs er hinsvegar um margt sveigjanlegra en Sovétríki Stalíns. En menn skulu heldur ekki gleyma því, að þótt báðir geti samið við bandarísk fyrirtæki um framkvæmdir innanlands, og þótt báðir létti á fyrri of- sóknum gegn trúfélögum þegar mikið liggur við (Stalín gerði það ef tir að Hitler réðist á hann) — þá er það sam- eiginlegt í báðum ríkjum, að forræði f lokksins er óskert, og ekkert sem kemur í veg fyrir það, að „starfsmatið" leiði einmitttil þess að hlaðið sé undir „hina nýju stétt" sem Maó hafði sannar áhyggjur af. Vitaskuld er Kína ekki alveg eins og Sovétrikin og verður aldrei. Mismunurinn getur líka verið giska fróð- legur. En hitter svo Ijóst, að vinsamleg túlkun borgara- legra f jölmiðla á f lestu sem gerist í Kína meðan f lest tíð- indi frá Sovétríkjunum eru hin verstu — þótt mjög hlið- stæð séu, hún stafar ekki af neikvæðri afstöðu til len- ínskra hugmynda um kommúnisma eða öðrum pólitísk- um rökum. Mjög mismunandi meðferð á náskyldum þjóðfélögum stafar fyrst og fremst af mati á hernaðar- legri stöðu, af því, hvar hver er kominn í vígbúnaðar- dæminu. Rétt eins og Stalin var bandamaður siðmenn- ingar meðan hann var bandamaður gegn Þýskalandi í stríði, þannig er Kína Dengs hið skikkanlegasta ríki meðan það á sama andstæðing í vígbúnaðarmálum og Bandaríkin. áb klippt ! Opnunartími I verslana Akaflega merkileg deila er nu risin um opnunartima verslana i Reykjavik. Þar eru saman i bandalagi samtök verslunar- fólks og Kaupmannasamtökin á möti þeim verslunareigendum sem vilja hafa verslanir sinar opnar á laugardögum. Svo mikil harka er i mdlinu aB lögregla hefur veriö kvödd til aö gæta þess aö kaupmenn I Reykjavik hafi ekki opið á laug- ardögum, og aö eingöngu kaup- menn afgreiði á Seltjarnarnesi á þeim sömu dögum. V erlsunarmannafélag Reykjavfkur telur sig vera aö tryggja félagsmönnum sinum eNileg helgarfri meö þessu móti. Þannig segir MagnUs L. Sveinsson, form. VR i viötali viö Morgunblaöiö: „ÞEGAR margir menn eiga i hlut og um hagsmuni er að ræöa, þá eru alltaf þeir tii sem sem þessir tveir máttarstólpar sameinast i MagnUsi L. Sveins- syni stéttarfélagsformanni og borgarfulltrúa. Þessi þrihöföa þurs kaup- manna, verzlunarmanna og borgaryfirvalda hefur um langt skeiö hindraö eölilega viö- skiptahætti I Reykjavik, svo aö neytendur þurfa aö aka í bfla- lestum vestur á Seltjarnarnes til aö fá aö verzla. Samkvæmt valdboði þursins má engar nytsamlegar vörur selja utan þess tlma, sem al- menningur er I vinnu. Þegar reykvfskir neytendur hafa fri til aö verzla, er þeim bara boðiö upp á sUkkulaðihúöaö kex og gos Ut um sjoppugöt. Aöur fyrr himdi hinn dæmi- geröi Reykvfkingur hangandi i keng viö sjoppugöt hinna vin- samlegri kaupmanna, sem höföu innangengt Ur sjoppum inn I verzlun hinna nytsamlegri hluta. En nU komast þeir þó i hlýjuna vestur á Nesi. Hinn þrihöfba þurs hefur gert itrekaöar tilraunir til aö riöa net einokunaryfir Seltjarnarnes, en ekki fengiö aö gert. Viö Eiöis- granda stöövast þráhyggja ein- okunarsinna, sem þykjast vita, hvaösé neytendum fyrir beztu. reynir á verkalýösfé- lagiö i samningum. Þá er hægt aö hafa meiri vakta- vinnu, og betur borgaöa vinnu utan hins venjulega skrifstofu- tirna. Kannske þýddi þaö I ein- hverjum tilfellum hærri álagn- ingu, sem þó er alls ekki vist. Ef neytendur vilja borga meira fyrir betri þjónustu, þá þeir um þaö. Ef verzlunarfólk fengi meö þeim hætti hærri laun og betri iffskjör, þá er þaö ágætt.. 1 i Þaö á aö hirta forustu sem stendur sig illa, eins og forustan i Verzlunarmannafélagi Reykjavikur gerir I þessu máli.” Staða neytenda Þaö veröur aö segjast eins og er að undarlegur þykir klippara hamagangur þeirra Jónasar og Vilmundar Ut af þvi aö Versl- unarmannafélag Reykjavikur skuli reyna aö tryggja aö félagsfólk fái þokkalega hvíld um helgar, svona yfir blá- sumariö, aö minnsta kosti. Þaö I vilja hafa opiö og ná i auka- I pening, i skjóli þess aö abrir ' eiga aö hafa lokaö.” Magnús sagöi aö um örfáa I menn væri aö ræöa, sem vildu I hafa opiö á laugardögum, þegar ■ á heildina væri litiö. Hins vegar J heföu aörir neyðst til þess aö I opna sinar verslanir, vegna I hinna. „Þetta er keöjuverk- I andi,” sagöi Magnús, „og ég • held aö þaö sé óhætt aö fullyröa I þaö, aö þeir eru örfáir sem vilja I hafa opiö.” Frjálshyggjan I hvín En auðvitaö eru helstu tals- ' menn frjálshyggjunnar, svona I næstá eftirHannesi Hólmsteini, I ekki á þvi aö þetta sé mönnum • bjóöandi. Þeir Jónas á Dag- J blaöinu og Vilmundur Gylfason I I Alþýöublaöi fara á frjálsum I kostum þegar þeir skrifa um • opnunarbanniö. Jónas fyrst: J „N eytendur og hluti reyk- I viskra matvörukaupmanna I sæta nU lögregluofsóknum af ' hálfu samtaka kaupmanna og J verzlunarfólks, svo og borgar- I yfirvalda, sem hafa ákveöiö aö I fólki sé fyrir beztu aö verzla 1 ekki á laugardögum. Yfirlögregluþjónninn I I Reykjavik hefur látiö hafa eftir I sér fióknar Iögskýringar á at- 1 burðunum. HUn er sU, aö lög- J reglumenn hindri neytendur I aö I fara inn I matvörubúðimar, en I beiti þá ekki valdi. t öllum málum, sem varöa • opnunartima, hafa Kaup- I mannasamtökin bæöi Verzl- I unarm annafélagiö og borgar- | yfirvöld I vasanum, einkum þar Verzlunum á Seltjarnarnesi ogþeim verzlunum I Reykjavik, sem haföar eru opnar á laugar- dögum, er haldiö opnum af eig- endum sjálfum, enda hefur laugardagsvinna verzlunarfólks á sumrum veriö bönnuö meö kjarasamningum. Hagsmuna verzlunarfólks hefur þvi veriö gætt I kjara- samningum. MagnUs L. Sveins- son þarf þvi ekki verzlunarfólks vegna aö fylgja hagsmunum hinna latari kaupmanna alla leiö inn i borgarstjórn með til- heyrandi lögregluofsóknum. Kjarni þessa máls er auövitaö sá, aö meirihluti reykviskra kaupmanna nennir ekki aö vinna um kvöld og helgar. Þaö er ákaflega skiljanleg leti, svo framarlega sem hUn kemur ekki niöur á matvörukaup- mönnum, sem vilja vinna. Hirta forystuna Og Vilmundur gólar meö: „Þaö eru augljósir hagsmunir neytenda, I samfélagi sem si- fellt veröur fjölbreyttara, aö verzlanir veiti betri þjónustu utan hins venjulega skrifstofu- tima. Þaö blasir viö. Þaö eru einnig augljósir hagsmunir smærri kaupmanna, einfaldlega vegna þess aö þeir vilja veita betri þjónustu og verzla á öör- um tfmum. Og þaö eru einnig hagsmunir starfsfólks i verzlunum aö vinnutlminn sé frjálsari. Þá — «9 blasir auðvitað viö aö án stuön- ings stéttarfélagsins stendur starfsfólk I verslunum mjög illa aö vigi meö aö neita vinnu um helgar. Og þaö er auövitað laukrétt hjá MagntísiL. Sveinssyni aö ef I einn kaupmaöur hefur opiö þá telja hinir sér þaö nauösynlegt, samkeppninnar vegna. Nema þá aö komist sé aö samkomu- ' lagi, en aö þvi komum viö ' bráöum. Þaö blasir lika viö, aö ef opnunartimi hverrar verslunar , er mjög langur, þannig aö fleiri i vinnustundir eru á bak við velt- una, þá þýöir þaö fyrr eöa siöar | hærra vöruverö til neytenda. , Já, en hvaö meö neytendur? Gleymast þeir ekki? JU, þar er I einmittbakhliöin á medaliu VR. • Og það er i raun vonlaust i þjóð- félagi sem vonandi stefnir i styttri vinnutima, aö ætla aö I láta verslanir stytta opnunar- • tima sinn samsvarandi. En I hvaö er þá til bjargar? Eina I lausnin viröist vera samkomu- I lag um skiptiopnun verslana um ■ helgar, eftir föstu kerfi, bundnu I i samkomulagi. Þannig maetti I t.d. hugsa sér að ákveöinn fjöldi | verslana heföi opiö til kl. 2 á • einum laugardegi i mánuöi, en I heföi siöan lokaö á mánudeg- inum. Eitthvað i þessum dUr virðist ■ eina lausnin á málinu. Og sam- I tök verslunarm anna ættu aö I beita sér fyrir slikri lausn, þvi I þaö veröur harla vanþakklátt ■ fyrir þau samtök að berjast I fyrirsi'num rétti á kostnaö neyt- I enda. —eng. ■ I skorið

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.