Þjóðviljinn - 22.07.1981, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 22. júli 1981
Þáttur kirkjunnar manna í baráttunni gegn kjarnorkuvopnum:
Byrjum í Hollandi segja
þarlendir kirkjumenn
//Þrátt fyrir andstööu
ýmssa starfandi stjórn-
málamanna/ eykst sífellt
þáttur kirkju og kristinna
manna í þeim umræöum
sem nú fara fram um
kjarnorkuvígbúnað. Hvatn-
ingu sækja kirkjunn-
ar menn í bíblíuna, þar
sem jöröin er sögð sköpun-
arverk guös, en ekki vett-
vangur fyrir valdaátök
mannanna. Sökum vax-
andi útbreiðslu kjarnorku-
vopna geta kristnir menn
ekki beðið rólegir og aðeins
borið umhyggju fyrir
ópólitískum málefnum á
sama tíma og milljónum
manna stendur ógn af sí-
felldri aukningu kjarn-
orkuvígbúnaðar.
Hvað geta kirkjan og
kristnir menn gert?
Hvernig hafa þeir fjallað
um málið og hvað hafa
þeir aðhafst?
A Norræna friðarfundin-
um sem haldinn var á
Álandseyjum nýlega, hitti
tíðindamaður Þjóðvilja að
máli Hollendinginn Govert
van Oord, sem sótti ráð-
stefnuna á vegum Friðar-
ráðs hollenskra kirkju-
deilda (Interkerkelijk
Vredesberaad — skamm-
stafað IKV.)
Frelsun á
okkar tímum
Kirkjan og rikiö I Hollandi reka
sameiginlega Þróunar- og menn-
ingarstofnun þar sem Govert van
Dord starfar. Hann sér aö auki
um erlend samskipti Friöarráös
hollensku kirkjudeildanna,en ráö-
iö hefur aösetur í sömu byggingu
og Þróunar- og menningarstofn-
unin.
Govert van Oord hefur veriö
virkur I hollensku friöarhreyfing-
unni frá þvl áriö 1970. Hann er
verkfræöingur aö mennt og fékkst
við stærðfræöikennslu auk verk-
fræöistarfa áður en hann hóf störf
við Þróunar- og menningarstofn-
unina árið 1975.
Govert van Oord er i hollensku
mótmælendakirkjunni og kveðst
ekki alltaf sammála athöfnum
kirkjunnar manna, en telur tilætl-
aöa stefnu kirkjunnar mikils
viröi.
„Vilji ég veröa kristinn maöur,
þarf ég aö vera þaö i starfi. Sá
sem trúir á Jesúm, hlýtur um leiö
aö vera andvigur kjarnorkuvopn-
um annað er ekki hægt. Gildi
sitt sannar kristnin meö þvi aö
breyta þjóðfélaginu, og af þeim
sökum störfum við i friöarhreyf-
ingunni. Viö teljum aö Kristur
hafi breytt heiminum. Við sjáum
þaö i starfi kirkjunnar i Suö-
ur-Ameríku — frelsun á sér staö á
okkar timum, annars er hún
einskis viröi.”
Byrjum í Hollandi
— Hvað er þetta Friðarráð hol-
lenskra kirkjudeilda?
Friöarráö hollenskra kirkju-'
deilda var stofnsett áriö 1967, fyr-
ir fjórtán árum. Upphaflega hug-
myndin var sú, aö Friöarráöiö
vrði vettvangur umræðna um friö
i heiminum, og þannig var þvi
ætlaö að vekja fólk til umhugsun-
ar um friöarviöleitni. Aö Friöar-
ráöinu áttu aöild 9 kirkjudeildir
þar á meöal kaþólska kirkjan i
Hollandi og eiga þær allar
fulltrúa i Friðarráöinu.
Framan af voru þetta almenn-
ar umræöur um friö og aö auki sá
Friöarráðiö um aö skipuleggja
hollenska friöarviku á hverju ári.
Þau þemu sem tekin voru fyrir á
þessum friöarvikum voru al-
menns eölis: friöarfræösla, friöur
og þróun, heimilisfriöur, friöur og
Sameinuöu þjóöirnar. Þetta uröu
fremur fræöilegar vangaveltur.
Þegar þetta haföi gengiö i 10 ár,
fannst okkur litiö hafa áunnist og
vorum ráðþrota. Friöarvikan var
oröin ámóta hátiö og jóladagarnir
og árangurinn var á engan hátt
áþreifanlegur. t raun og veru
höföum viö aöeins afrekaö aö
valda hjá fólki þeirri tilfinningu
að heimurinn væri óumbreytan-
legur.
Friöarráö hollenskra kirkju-
deilda hóf af þessum sökum
baráttu gegn kjarnorkuvigbúnaöi
i heiminum. Holland stendur okk-
ur auðvitaö næst, svo aö krafa
Friöarráösins var: Burt með all-
an kjarnorkuvigbúnaö úr heimin-
um, og byrjum I Hollandi!
Frá byrjun lögðum viö áherslu
á aö fólk yröi aö leggja eitthvaö á
sig I þessari baráttu. Menn uröu
aö skuldbinda sig. Friðarráðiö
samdi yfirlýsingu sem lögö var
fyrir þá sem störfuöu meö kirkj-
unum eöa i hverskonar friöar-
starfi, þeir voru beönir aö lesa yf-
irlýsinguna, ræöa um hana og
ákveöa siöan hvort þeir vildu
skuldbinda sig til þátttöku i and-
ófinu gegn kjarnorkuvigbúnaði.
Þessi aöferð gaf mjög góöan
árangur, aö loknum sex mánuö-
um voru starfandi um 300 friöar-
hópar um allt Holland. Bæöi voru
þetta nýstofnaöir hópar og hópar
sem höföu starfaö áöur. Svo virt-
istsem fjöldinn allur af fólki heföi
beöiö eftir einhverjum áþreifan-
legum verkefnum. Viö tókum
fram aö búast mætti viö 10 ára
starfi áöur en árangur næöist, en
samt vildu svona margir byrja.
Skjótur árangur
— Þið náðuð árangri fyrr en bú-
ist var við?
Árangurinn lét ekki á sér standa.
Fyrsta herferöin beindist gegn
nifteindarsprengjunni, og þótt
erfitt sé aö dæma mikilvægi okk-
ar baráttu, lagöist hollenska
rikisstjórnin gegn nifteindar-
sprengjunni innan NATO meö
þeim afleiöingum aö þá var hætt
við framleiöslu á nifteindar-
sprengjum.
Ariö 1979 hófst umræðan um
„endurnýjun” kjarnorkuvig-
búnaöar i Evrópu, spurningin var
hvort hollenska rikisstjórnin ætti
aö heimila Bandarlkjunum aö
koma fyrir 48 sjálfstýrieldflaug-
um i Hollandi. Umræöan varö svo
heit aö rikisstjórnin komst ekki
aö neinni niöurstööu. Stjórnin
heföi oröiö aö fara frá hvort sem
hún heföi lagst gegn eldflaugun-
um eöa samsinnt þeim, svo aö
hún frestaði þvi aö taka afstööu.
Rikisstjórnin sagði aö hún gæti
ekki ákveöið fyrir Bandarikja-
menn hvort eldflaugarnar yrðu
framleiddar — þaö er auövitaö
hálfsannleikur, en þetta sögöu
þeir.
Hollenska rikisstjórnin sagöi
sem sé aö þaö væri ekki i sinum
verkahring'tiö samþykkja fram-
leiöslu þessara eldflauga-, hún
skaut sér undan ábyrgö meö
þokukenndum málflutningi. En
jafnframt sagöi rikisstjórnin að
afstaöa til staösetningar i Hol-
landi yröi tekin fyrir árslok 1981,
þá væri ný rikisstjórn komin til
valda. Þá mætti sjá hvort stór-
veldunum heföi tekist aö semja
um takmarkaöan fjölda meöal-
drægra eldflauga I Evrópu og
kannski yröu engar eldflaugar
staösettar I Hollandi i framhaldi
af þess konar samningum. Þetta
var klókindalegt bragö hjá rikis-
stjórninni; henni tókst aö bjarga
sér frá falli.
Kirkjan róttækari
en jafnaðarmenn
— Kom ekki hik á kirkjudeild-
irnar við þessi pólitisku áhrif
Friðarráðsins?
Kirkjudeildunum var sumum
hverjum fariö aö þykja nóg um
stjórnmálaafskipti Friöarráðs-
ins, sérlega vegna þess aö forsæt-
isráöherrann var kristilegur
demókrati. Sumar kirkjudeildir
reyndu aö draga úr stuöningi viö
Friðarráðið, án þess þó að segja
sig úr þvi. En vegna mikils al-
menns þrýstings innan þessara
kirkjudeilda uröu þær ekki aðeins
aö leggja á hilluna áform um aö
hætta þátttöku I Friöarráöinu,
heldur einnig aö lýsa fyllsta
stuðningi viö þaö. Friöarráöiö
stendur mun öflugra á eftir;
stærsta kirkjudeildin óháöa mót-
mælendakirkjan (reform
protestant) lýsti siöastliöiö haust
yfir fullum stuöningi viö kröfur
Friöarráösins.
Allir geta tekiö undir fyrri hluta
kröfunnar „Berjumst gegn öllum
kjarnorkuvigbúnaöi I heimin-
um”, en siðari hlutinn felur i sér
framkvæmdastefnuna: ,,en byrj
um I Hollandi”. Þetta fór mjög I
taugarnar á ýmsum stjórnmála-
mönnum; til dæmis er mér ekki
grunlaust að jafnaöarmönnum
hafi þótt kirkjan orðin róttækari
en þeir sjálfir!
Einhliða en innan
NATÓ
— Þið krefjist þess sem sumir
nefna einhliða afvopnun...?
Okkar krafa gerir ráö fyrir ein-
hliöa ráöstöfun, þaö er að segja
aö hætt verði viðáform um kjarn-
orkuvopnaeldflaugar sem NATO
vill setja upp i Hollandi. Viö setj-
um ekki skilyröi um gagnkvæmar
aögeröir. Hins vegar stefnum viö
jafnframt aö þvi aö þetta einhliöa
skref okkar sé aöeins þaö fyrsta
af mörgum i átt til afvopnunar. Af
þeim ástæöum ræöum viö til
dæmis ekki úrsögn úr NATO. Viö
viljum aö þessi einhliöa ákvöröun
sé tekin innan NATO, til þess aö
ýta undir umræöur innan
NATO-rikjanna.
Samevrópsk barátta
— Þið Hollendingar leggið
áherslu á samstarf með öðrum
friðarhreyfingum.
Um alla Evrópu eflast friöar-
hreyfingar og viö erum meira eöa
minna I sambandi viö þessar friö-
arhreyfingar. Þegar Holland tek-
ur þessa einhliöa ákvöröun fylgja
aörir i kjölfariö, þaö getum viö
veriö viss um. Ef okkur tekst að
koma i veg fyrir uppsetningu nýju
eldflauganna i Hollandi eöa i það
minnsta aö fresta ákvöröuninni
um fáein ár, þá mun þaö hafa
gifurleg áhrif á friðarhreyfing-
arnar I Hollandi, Þýskalandi og
hér á Norðurlöndum.
Astæöa þess aö ég er staddur
hér á Norrænu friðarráöstefnunni
er einmitt þessi — viö viljum
miðla reynslu okkar til annarra
og jafnframt biöja um stuðning.
Viö viljum reyna að finna sam-
eiginlega baráttustefnu. Undan-
farin tvö ár höfum við tekið upp
samskipti viö marga mismunandi
friöarhópa i Vestur-Þýskalandi,
bæði kirkjuhópa og aöra.
Ráðstefna Heims-
kirkjuráðsins
í Hollandi
— Starf ykkar tengist kirkju-
deildum I öðrum löndum?
Hollenska friöarhreyfingin
tengist kirkjunni og Heimskirkju-
ráöinu. Viö höfum reynt aö beita
áhrifum okkar til aö draga úr
áherslunni á skiptingu heimsins I
austur og vestur, en sú heims-
skoðun viröist enn rikjandi I þess-
um stofnunum.
Heimskirkjuráöiö hefur ákveö-
iö aö efna til ráöstefnu um kjarn-
orkuvopn og afvopnun i Hollandi
23. nóvember 1981. Astæöuna
segja þeir vera þann mikla áhuga
sem rikir á þessum málum I Hol-
landi. Okkur finnst mikilvægt aö
þessi ráöstefna skuli fara fram,
og viö teljum hana munu hafa
mikil pólitisk áhrif i Hollandi.
Hiki Heimskirkjuráöiö viö aö lýsa
yfir andstööu gegn kjarnorku-
vopnum veröur sú yfirlýsing not-
uð I pólitískum tilgangi. Lýsi þeir
andstööu viö kjarnorkuvigbúnaö-
inn, kemur þaö sér vel fyrir frið-
arhreyfinguna.
Ráöstefna Heimskirkjuráösins
fer fram á pólitiskt viökvæmum
tima. Viö munum leiöa þar fram
vitni frá kjarnorkuátökum og frá
kjarnorkurikjunum. Heims-
kirkjuráðiö hefur ætiö tekiö skýra
afstööu með fórnarlömbum
mannanna verka, hvort sem ver-
iö hafa fórnarlömb kynþáttahat-
urs eða stjórnmálaátaka. Viö
viljum sýna þeim fórnarlömb
vigbúnaöarkapphlaupsins.
Við munum leiöa fram vitni frá
eyjunum á Kyrrahafinu, þar sem
tilraunir meö kjarnorkuvopn fóru
fram. Einnig vitni frá Thaiti þar
sem enn fara fram tilraunir
neöanjarðar. Sovétrikin og Klna
hafa lika veriö meö eldflaugatil-
Kirkjunnar menn ræðast við á friðarfundinum á Alandseyjum: Mikill áhugi er á friðarmálum innan
kirkjunnará Norðurlöndum.