Þjóðviljinn - 11.09.1981, Blaðsíða 4

4 SLDA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 11. september 1981
MOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
(Jtgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Þórunn Sigurðardóttir
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Álfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guðni Kristjánsson.
Iþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Ctlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guörún Guövarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsla: Kristin Fétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Síöumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
Styrkjum
varnirnar
# [ ræðu sem Svavar Gestsson formaður Alþýðu-
bandalagsins flutti í Vík í Mýrdal í byrjun þessa mánað-
ar greindi hann m.a. frá fundi félagsmálaráðherra
Norðurlanda nýverið. í máli starfsbræðra hans á f undin-
um, sem fjaliaði um félagslega samhjálp á tímum
minnkandi hagvaxtar, kom skýrt fram hversu gífurleg
mannleg vandamál atvinnuleysisvofan f ramkallar á öll-
um sviðum.
# Viðbrögðin við þverrandi hagvexti og auknum vanda
í atvinnu- og ríkisf jármálum víða í nágrannalöndum
okkar hafa verið mismunandi. Andstæður skerpast og
það bregður til beggja vona hvort afleiðingin verður
vinstri eða hægri sveifla. Allar horfur eru á því að í
norsku kosningunum n.k. mánudag nái hægri öflin yfir-
höndinni í Noregi og skerðing lífskjara almennings í víð-
um skilningi sé þar yfirvofandi.
# Formaður Alþýðubandalagsins spyr þeirrar mikil-
vægu spurningar hvernig á því standi að velferðarþjóð-
félagið norræna kalli á „leiftursókn" , afturhald af
svartasta toga á sama tfma og hagvöxtur fer minnkandi
og öllu skiptir í raun, að kjósendur, sem eru að yf irgnæf-
andi meirihluta launamenn, standi á verði um þau lífs-
kjör sem verkalýðshreyfingin og vinstri menn hafa
tryggt með stjórnmálastarf i liðinna áratuga.
# Helsta skýringin er að hans mati skortur á skýru
andsvari við kreppueinkennunum, og það veldur því að
sósíaldemókrataflokkarnir norrænu hafa ekki megnað
að veita nægilega viðspyrnu. „Þessir f lokkar og forystu-
menn þeirra hafa í raun verið á flótta undan „leiftur-
sókninni" í stað þess aö búast til varnar með því að
benda á ný úrræði og nýja kosti. Hægri öflin hafa rekið
f lóttann og hafa síöan tryggt sér valdaaðstöðu til þess að
níða niður áratuga baráttu fyrir bættum kjörum og betra
mannlífi."
# En þáereðlilegt að spurt sé í beinu framhaldi: Hver
má vera vörn okkar hér á landi? Sú ríkisstjórn sem
mynduðvar i febrúarmánuði 1980 er einn hlekkur í þeirri
varnarkeðju sem öllu skiptir að styrkt verði á f leiri svið-
um hér á landi næstu misseri. Eftir pólitískt upplausnar-
ástand hefur tekist eðlilegt vinnuandrúmsloft í stjórn
landsins. Ákveðið var að halda áf ram ef lingu marghátt-
aðrar félagslegrar þjónustu og vinna að úrræðum í ef na-
hagsmálum í samráði og samstarfi við launafólk.
# Ef litið er yf ir 16 mánaða f eril stjórnarinnar f er ekki
hjá því að félagsleg umbótastefna hennar stingi í stúf
við þá samdráttarstefnu sem fylgt hef ur verið á félags-
lega sviðinu víða í grannlöndum okkar. Til vitnis um það
eru m.a. lögin um aðbúnað á vinnustöðum, húsnæðislög-
in, lög um skyldutryggingu lífeyrisréttinda, lagasetning
í þágu fatlaðra, margvíslegar lagfæringar á lögum um
almannatryggingar, lög um f ramkvæmdasjóð aldraðra,
lög um hollustuhætti og heilbrígðiseftirlit, iög um eftir-
laun aldraðra og síðasten ekki sist lög um fæðingarorlof.
# Það hefur einnig tekist að viðhalda fullri atvinnu á
sama tíma og dregið hef ur verið úr verðbólguhraðanum
með efnahagsráðstöfunum ríkisstjórnarinnar frá síð-
ustuáramótum. Verkalýðssamtökin hafa lýst þeim vilja
sínum að lögð verði áhersla á aukinn kaupmátt, f ulla at-
vinnu og mirmkandi verðbólgu. Það er öllum Ijóst að ekki
er vandalausfadnáfram öllum þessum markmiðum við
þær efnahagsástæður sem ríkjandi eru í kringum okkar.
# En Svavar Gestsson leggur áherslu á nauðsyn þess
að f undnar séu leiðir til þess að ná f ram þessum sameig-
inlegu markmiðum: „Verðbólgunni þarf að ná niður
ennfrekar, kaupmátt launa þarf að tryggja betur en fyrr
og áfram verður að halda að treysta það samfélag sam-
hjálpar og jafnréttis sem við kjósum að hafa í landi okk-
ar. Allar þær aðgerðir sem gripiö hefur verið til og gripið
verður til þurfa að verða steinar í varnarmúr um lífs-
kjörin."
# Enginn stjórnmálaflokkur á íslandi hefur haft fylgi
til þessaðkoma fram hægri sjónarmiðum síðustu ár. En
bresti varnarmúrinn verður íslenskt launafólk ber-
skjaldað fyrir leiftursókn frá hægri.
— ekh
er lýðrœöiö?
Alþýöublaöiö og nú siöast
Nýtt land hafa skrifaö margt
um skort á lýöræöi I verkalýös-
félögum. I fyrsta og ööru tölu-
blaöi Nýs lands eru staö-
hæfingar af þessu tagi prófaöar
meö spurningum til 17 starfs-
manna Sláturfélagsins og
Hampiöjunnar. tJtkoman er
merkileg.
Allir svara stuttoröri spurn-
ingu: „Er lýöræöi i þinu verka-
lýösfélagi?”.Svörineru fróöleg,
og liklega ekki alveg i samræmi
viö þær niöurstööur sem
sjálf kennt okkur þar um þvi viö
sækjum ekki auglýsta fundi og
tökum áengan hátt virkan þátt i
starfinu og 1 þvi felst ólýö-
ræöiö”.
Svör verkafólksins gefa þvi til
kynna miklu floknari mynd en
sú sem þeir á Nýju landi hafa
smiöaö sér. Gagnrýni á foryst-
una (,,þaö er ekki hlustaö á
okkur”) blandast saman viö
talsveröa sjálfsgagnrýni liös-
manna.
Ekki nýr vandi
Lengi vel undu f lestir viö þa nn
skilning á lýöræði, sem fyrst og
fremst var tengdur kosninga-
rétti og þar meö framboösrétti
sem og málfrelsi. Marxistar
ir einstökum samtökum — og á
þaö sjálfsagt ekki sist viö innan
verkalýöshreyfingarinnar.
Þegar nú nokkrir ungir kratar
láta sem þeir hafi uppgvötvað
lýöræöisvandann vekurþað sér-
staka athygli, aö þeir eru ekki
að gagnrýna fulltrúalýðræðið
sem slikt. Einatt finnst manni
sem þeir segi lýöræöi en meini
sinnuleysi eöa þá værukærö, og
er þaö náttúrlega ekki 1 fyrsta
sinn sem lýðræöishugtakið er
teygt út um allar þorpagrundir.
Allra meina bót?
En hvaö sem þeir eiga viö:
þeir loka sig inni i þeim
þrengslum, aö breytingar á
kosningafyrirkomulagi (í full-
FtMMiUDAGUR ??, AGUST
KRAFAN UM LYÐRÆÐII
VERKAL ÝÐSHRE YFING UNNI
r>-
GREIN
aöstandendur blaösins telja sig
hafa komist aö.
Sjö þeirra sem spurðir eru
svara á þá leiö aö þeir viti ekki
hvort lýöræöi sé i stéttarfélag-
inu. Sex segjast halda aö lýö-
ræði sé þar i gangi, þó einatt
meö fyrirvörum. Fjórum finnst
aö ekki sé lýðræöi i þeirra
félagi.
Hitt er um leið ljdst, aö það er
mjög misjafnt sem fólkinu
dettur i hug þegar iýöræöi er
nefnt.Þeír sem telja aö lýöræði
sé fyrir hendi bæta þeirri gagn-
rýni við i svari sínu, að þeim
finnist launamunur oröinn of
mikill Ilandinu. Þau setja sem-
sagt einskonar jafnaðarmerki
milli jafnlaunastefnu og lýö-
ræðis.
Tvöföld gagnrýni
Algengt er aö I svörunum sé
tekiö fram, aö forysta verka-
lýösfélagsins mætti vinna betur
(„mætti vera meira afgerandi
og haröari I samningum”) —
sá tónn er sleginn I átta svörum.
En um leiö er þaö algengt, aö
fólkið ber fram einskonar
sjálfsgagnrýni: þaö fylgist ekki
meö og geti þvl litiö sagt, það
taki ekki þann þátt i félags-
störfum sem þaö hefur rétt og
möguleika til. Ólafla Þorgils-
dóttir, sem segir já við spurn-
ingunni um lýöræöi, bætir við:
„ég vil þó ekki vanþakka það
sem forystan hefur gert, þvi þaö
er ákaflega erfitt aö fá fólk til
starfa og til aö sinna okkar mál-
efnum.og má þvi ef tilvillfinna
nokkra sök hjá okkur sjálfum”.
Sighvatur Kristbjörnsson, sem
Pinnst ekki vera lýöræöi i verka-
lýösfélaginu, segir:
„Ég held ekki og viö getum
hafa aö sjálfsögöu viljaö taka
inn í dæmiö spurningar um
dreifingu efnahagslegs valds,
en þeir hafa verið minnihluti.
Það var svo i tengslum viö
fræga uppreisn æskunnar 1968
eöa þar um bil, aö gagnrýni
margefldist á lýöræöi sem fyrst
og fremst snýst um kosningar,
m.ö.o. á fulltrúalýöræöi. Full-
tnlalýöræöiö, hvort sem er á
landsmælikvaröa eöa t.d. I
verkalýösfélagi, er stórgallað
var sagt: með þvi afhenda
þegnarnir umboð og völd
kjörnum fulltrúum, geta litt
fylgst meö hvernigmeö vald er
fariö, kjörnir fulltrúar safna aö
sér upplýsingum og þjálfun,
sem veröa til að framlengja
völd þeirra, gera þeim kleiít aö
byggja upp apparöt sér til
varnar og til aö snúa niður
óþekktargemlinga. Þessi um-
ræöa hefur veriö I gangi síöan, I
bylgjum aö visu — t.a.m. hafa
ótal greinar verið skrifaöar um
þessi efni I Þjóðviljann.
Og þaö var margt skrifaö um
leiöir til aö gera lýöræöiö virk-
ara og beinna og upplýsinga-
streymið meira, ekki sist i
verkalýöshreyfingu.
Hefur þetta þá engan árangur
borið? JU, menn geta oröiö varir
viö hann iýmsummyndum.Það
er sjálfsagt fyrir áhrif þessarar
umræöu sem gamaldags
fundarform hefur verið á
undanhaldi, en mikiö af félags-
störfum færst yfir i starfshópa
allskonar, þar sem þátttak-
endur standa væntanlega jafnar
aö vigi. En þessi þróun hefur
náö m jög misjafnlega langt eft-
-•S
trúalýöræöi) sé allra meina bót.
NU getur veriö gagnlegt aö fitja |
upp á slikum málum, ekki sist ,
vegna þess aö um langt skeið i
heyra kosningar i verkalýðs- I
félögum til undantekninga. |
Kosningaslagur getur vissulega ,
verið nokkur timabundinn lifs- i
hvati á félög og forystu, eftir aö j
sllkt ástand hefur lengi staöiö.
En hann leysir fátt af því sem .
verkamennimir sautján gátu i
um I svömm sínum. Og úr þvi I
prófkjör í verkalýðshreyfingu |
eru komin á dagskrá: áhrifa- ,
mesta niðurstaöa prófkjara er ■
þaö „bandalag sigurvegara I
prófkjömm”, sem Vilmundur |
breytti Alþýöuflokknum í og ' ,
sýnistekki sérlega freistandi til ■
eftirbreytni.
Dugar skammt
Nei, það er hætt við þvi aö I
verkalýöshreyfingunni dugi I
þaö skammt úr deyfð og drunga J
þótt nokkrar breytingar veröi I
geröar á framboösmálum, sem I
leitt gætu til örari mannaskipta. ■
Ef verkafólkgeturekkisann- J
færst um aö á vettvangi verka- I
lýösfélaga gerist annaö og I
meira en þreytandi og langvinn I
togstreita um 2-5% kaupmáttar- *
breytingar, þá geta ,jiýir I
vendir” ekki annaö en þyrlaö I
upp smárykmekki um stundar- ■
bil í salarkynnum verkalýðs- J
hreyfingarinnar. Þegar allt I
kemur til alls er spurt um það, I
hvort hreyfingin áræöi aö setja '
sér önnur og stærri verkefni en J
þau sem á dagskrá hafa veriö I
núumstund. áb. I
shorrið