Þjóðviljinn - 11.09.1981, Blaðsíða 8

8 SIDA — ÞJÓÐVÍLJINN Föstudagur 11. september 1981
Föstudagur 11. september 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Jón Loftsson, skógarvöröur (meö hátalara), var leibsögumaður I ferö-
inni um skóga og nýmarkir á Upphéraöi. Hér segir hann frá elstu blá-
grenitrjánum I Mörkinni.
„FAGUR
TrUlegt þykir mér, að sá.sem
eitt sinn hefur átt þess kost að
mæta á aöalfund Skógræktarfé-
lags Islands, setji sigógjarnan úr
færi meö þaö upp frá þvi. Þessir
fundir eru nefnilega með nokkuö
sérstökum hætti. Þar er yfirleitt
ákaflega mikill samhugur og ein-
ing, þótt ágreinings geti auðvitaö
gætt um einstök framkvæmdar-
atriöi. En þá lætur Þórarinn taka
lagiö og sólin skin á ný. Og aldrei
hef ég kynnst fundum, þar sem
jafn mikiö er um söng.
Auk þess er það venjan, að
feröast nokkuö um það héraö, þar
sem fundurinn er haldinn hverju
sinni.ogþá skógarsvæðunum eöli-
lega einkum gefiö auga. Kvöld-
vaka fer jafnan fram meö marg-
háttuöu fræöslu- og skemmtiefni.
Þama vinna menn ákaflega vel
og skemmta sér þess á milli kon-
unglega.
Gróskumiklir
bændaskógar
Hvergi kynnast menn islenskri
skógræ'kt betur en i Fljótsdals-
héraöi. bar er stærsti skógur á Is-
landi, Hallormsstaöarskógur.
Þar eru á mörgum býlum að vaxa
upp bændaskógar, þvi Fljótsdæl-
ingar eru brautryöjendur á því
sviöi.
Það var uppi fótur og fit hjá
skógræktarfundarfólkinu á
sunnudagsmorguninn. Nokkrir
rútubilar runnu i hlaö og fólkið
raöaði sér í þá. Ekiö var noröur
yfir Lagarfljót, gegnum Hlaöa-
þorpiö og inn Fellin.
Fyrsti viökomustaöur var
Gátagerði i Fljótsdal. Þar hóf
Guttormur bóndi aö planta sinum
skógi áriö 1972. Valdi sér til þess
Siberiulerki. A þessu herrans ári,
1981, eru hæstu trén i skógi Gutt-
orms oröin 3,5 m há. Og þessi tré
hafa aldrei fengiö áburö, aöeins
friö. „Er þetta hægt, Matthias?”
Jú.þaöer hægt.Svo harösvfraöur
Tómas er varla til aö bændaskóg-
arnir i Fljótsdal sannfæri hann
ekki um hvaöa árangrier unnt aö
ná ískógrækt á Islandi. Viö bestu
skilyröi.
Næsti áfangastaöur var Viöi-
vallaskógur. Þar var plöntun haf-
in 1970, Þar eru hæstu trén oröin
3,7 m há. 1 kuldanum 1979
skemmdust toppar sumra
trjánna en þau eru að ná sér á
1 Guttormslundi. Hlýtt á söguna um lundinn
Viöur dreginn meö traktorsspili út úr 27 ára gömium ierkiskógi á Hallormsstaö.
ER DALUR OG FYLLIST SKOGI”
strik á ný. Skógurinn er viöa svo
þéttur aönauösynlegt er oröiö aö
grisja hann. Aö þvl var verið aö
vinna er okkur bar aö garöi. Mik-
iö sá ég eftir sumum trjánum,
sem felld voru. En nauösyn brýt-
urlög.Efkoma á upp skógi veröa
trén aö hafa vaxtarrými. Og
maður hefur nú stundum þurft að
leiða fallega dilka i sláturhúsiö
þvi aö öllu veröur ekki'haldiö.
Þórarinslundur
Þórarinn er maöur nefndur
Þórarinsson, um langt skeiö
skólastjóri á Eiöum. Þórarinn er
einn af þessum fágætu hugsjóna-
möinum, sem lifa aðhálfu leyti I
þeirri framtiö, sem hann veit að
íslendingar geta skapað sér
skorti þá hvorki manndóm né
samtakavilja.
Þórarinn hefur um iangan ald-
ur verið i fylkingarbrjósti Is-
lenskra skógræktarmanna. bað
er þvi ekki ófyrirsynju aö af-
markaö hefur veriö allstórt
svæöi í landi Buölungavalla við
Fljótsbotninn, þar sem koma skal
upp Þórarinslundi. Og að honum
var grunnurinn lagður í þessari
ferö. I fylgd meö skógræktarfólk-
inu var fjöldi trjáplantna, sem nú
uröu frumbyggjar í Þórarins-
lundi. Sjálfur gróöursetti Þórar-
inn fyrstu plötuna, ásamt Sigrúnu
Sigurþórsdóttur. Og ínnan
skamms höföu þær allar fengiö
sitt framtiðarheimkynni.
„Þetta er dýrlegasti dagurinn I
minu lifi”, sagöi Þórarinn, er síö-
asta plantan haföi veriö sett á
sinn staö, og enginn efast um að
þau orö komu frá hjartanu. Lét
siöan syngja: „Eg vil elska mitt
land, eg vil auöga mitt land”. Og
þaö vill Þórarinn svo sannarlega
og gerir.
Borðhald og
skógarhögg
„Maðurinn lifir ekki á einu
saman brauði”, og eru orð aö
sönnu. En hann lifir heldur ekki
án brauðs. Og því var þaö, að I
einu rjóörinu i Hallormsstaðar-
skógi beið okkar hrokaö borö af
smuröu brauöi, öli og gosdrykkj-
um, enda töluverö ganga aö baki
og bó enn lengri framundan.
Enþarna geröist meira en borö-
aö væri og drukkiö. Þarna gaf aö
lita skógarhögg, sem framkvæmt
var meö handvélsögum, hinum
skæöustu vopnum og hreinum
voöa i höndum viðvaninga. Er
trén höfðu veriö felld voru þau
dregin meö þar til geröum útbún-
aöi aö vélasamstæöu, sem haföi
þá náttúru, að ganga frá trjánum
sem fullgeröum giröingastaur-
um. Þetta voru verklegar aðfarir.
/
Afangar í
merkri sögu
t Jarðabók Johnsons frá 1847
segir svo um Hallormsstaðar-
skóg:
„Skógur er hér einhver inn
besti til rafta og kola og míkið af
honum i fullu lifiog vexti, aftur er
inn fyrri „timburskógur”, sem
áöur stóö nær þvi um allt landiö,
öldungis útdauöur”.
Þannig varþá ástand skógarins
um miðja siðustu öld. Þáttaskil
uröu er sr. Siguröur Gunnarsson
tók viö Hallormsstaöarbrauði
1862. Hann sá aö hverju fór með
skóginn og skildi, aö þarna var að
gerast hörmuleg saga. Þvl beitti
hann sérfyrir þvi, aö fariö var að
hlifa skóginum.
Arið 1899 var löggjöf sett um
verndun Hallormsstaöarskógar.
Meö þeim lögum fékk lands-
stjórnin heimild til þess, að gera
jörðina aö landssjóöseign og yröi
hún lögö undir Skriðuklausturs-
umboö. Aöur var hún kirkjujörð.
Amtsráö Austuramtsins skyldi
svo hafa yfirumsjón meö ábúð
jaröarinnar og byggingu og segja
fyrir um meöferð á skóginum.
Þannig þokaöist I áttina.
Arið 1901 má heita merkisár i
sögu skógarins. Þá kom hingað i
fyrsta en ekki siöasta sinn C. E.
Flensborg, danskur skógfræðing-
ur, og skoðaði skóginn. í fram-
haldi af þvihófst svo skógræktar-
starf á Hallormsstað meö þvi að
girt var þaö landsvæöi, sem nefn-
ist Mörkinog er um 20dagsláttur.
Gengiö var frá græöireit á einni
dagsláttu. Um þetta verk sá
Fiensborg hinn danski.
Arið 1905 beitti Flensborg sér
fyrir því að ábúandinn á Hall-
ormsstaö, Ellsabet Siguröardótt-
ir, gaf eflir ábúöarrétt sinn. Hún
hélt þó takmarkaöri ábúö á jörö-
inni en skilyröi var,aö sauðfé yrði
ekki látiö ganga i skóginum.
Ellsabet á Hallormsstað var
.móöir Guttorms Pálssonar, skóg-
arvarðar. Jafnframt var um þaö
samiö viö prestinn i Vallanes- og
Þingmúlaprestakalli, aö hann af-
salaði sér umráðarétti yfir jörö-
inni.
Ariö 1905 var Stefán Kristjáns-
son settur skógarvöröur á Hall-
ormsstaö. Gegndi hann þvi starfi
til 1909. Þá tók Guttormur Páls-
son viö og var hann skógarvörður
I 46 ár, eöa til ársins 1955. Eftir-
maður hans varö Siguröur Blön-
dal, en er Sigurður varð skóg-
ræktarstjóri áriö 1977 tók Eirikur
Benedikz viö og siöan Jón Lofts-
son og gegnir hann starfinu nú.
Arið sem Stefán Kristjánsson
geröist skógarvöröur var byrjað
aö giröa skóginn.
Og svo 1907 varö sá merkisat-
buröur, aö stofnuö var Skógrækt
rikisins. Tók hún viö jöröinni að
fullu en skógarvöröur viö ábi*.
Hérhefur verið drepiö á nokkra
áfanga i sögu Hallormsstaöar-
skógar en þeim sem annars vilja
kynna sér hana skal bent á rit eft-
ir Sigurð Blöndal, skógræktar-
stjóra, er nefnist: „Hallorms-
staður og skógræktin þar”. Mun
þaö fáanlegt hjá Skógrækt rikis-
ins.
Verðugt minnis-
merki um mikinn
skógræktarfrömuð
Enginn sem kemur 1 Hallorms-
staöarskóg getur látið hjá liða að
skoöa Guttormslund (Guttormur
Pálsson). Fyrir 43 árum plantaði
Guttormur þarna lerkitrjárn,
sem siðan hefur fariö aö meö
þeim ágætum aö meðalhæð
þeirra er um 13.2 m en hæstu trén
eru 16 m. Framanaf var lundur-
inn grisjaður á 3 ára fresti, slöan
sjaldnar. I upphafi voru 6300 tré
gróðursettá hvern ha. landsins en
nú standa eftir 7001ré á ha. Viðar-
framleíösla í Guttormslundi er
fyllilega sambærileg við þaö, sem
gerist i' Skandinaviu.
Og áfram var haldiö. Þarna
gengum viö fram á Alaskaösp,
sem gróöursett var 1970. Hún
hefur kunnað vel við sig og er
meöalhæð hennar nú orðin 8,3 m
og meöal þvermál 14 sm. Efni-
legur gróöur þaö.
Og loks komum við i tvo
Síberíulerkislundi. Þar var lerk-
inu plantað í jörö þar sem enginn
gróöur þreifst nema þursaskegg
og bjóþó við kröpp kjör. Plöntur
sem gróöursettar voru I þetta
land 1968 hafa nú náö 3.7 m.
meðalhæö og vanhöld hafa svo
til engin verið þvi 97—98% þeirra
plantna, sem gróöursettar voru,
lifa ágætu lifi. í hinn reitinn var
plantað 1969 og þar er meðalhæð
trjánna oröin 3.9 m.
Gleðimót í
Mörkinni
Þegarhér varkomiö söguhöfðu
mörg undur boriö fyrir augu.
Mikiö varbúiö aö ganga og sumir
gerðust göngumóöir, enda fólk á
öllum aldri. Þreytan gufaöi þó
upp eins og dögg fyrir sólu þegar
komið var I Mörkina. Þar biðu
rikulegar veitingar, nokkrar
stuttar ræður voru fluttar og
mikiö sungiö og auövitaö undir
stjórn Þórarins.
„Hver er alltof uppgefinn/eina
nótt aö kveða og vaka”, sagði
Stephan G. Ég er ekki frá þvl að
ýmsir heföu veriötil með aö eyöa
einni sfösumarnótt þarna i' Mörk-
inni og þá efa ég ekki aö mikiö
heföi veriö kveöiö. En framundan
var kvöldvaka I Valaskjálf. Af
henni vildi enginn missa og þvi
var ekki til setu boöiö.
Leiösögumaöur okkar skógar-
manna I þessari för var Jón
Loftsson skógarvöröur á Hall-
ormsstaö og var frammistaöa
hans öll meö ágætum.
I þessari skógarför tóku þátt 35
eyfirskir bændur en Eyfirðingum
leikur mikillhugur á aö feta I fót-
spor Fljótsdælinga og koma sér
upp bændaskógum.Mun þaö,sem
fyrir augu bar, varla hafa latt þá
þess.
I fyllingu tímans hófst svo
kvöldvakan meö sameiginlegu
boröhaldi. Að henni stóöu: Skóg-
ræktarfélag Austurlands, Bún-
aöarsamband Austurlands,
Kaupfélag Héraðsbúa, Egils-
staöahreppur, Eskifjaröarkaup-
staöur, Seyðisfjaröarkaupstaður
og Múlasýslurnar. Fagnaöinum
stjórnaöi Halldór Sigurösson,
form. Skógræktarfélags Austur-
lands.
Ekki skal hér rakibhvað þar fór
fram en þarna var skógrækarfólk
ab skemmta sér og raunar þarf
þá ekki fleira að segja.
— mhg
Hákon Bjarnason og Kristinn á Sámsstööum I Viöivallaskógi
Aö iokinni fyrstu gróöursetningunni I Þórarinslundi: Þórarinn Þórarinsson þakkar fyrir auösýndan heiöur. „Þetta er stærsti dagurinn Þórarinn Þórarinsson stjórnar söng I Mörkinni.
i lifi minu”, sagöi hann.
Texti: -mhg
Myndir: -sibl