Þjóðviljinn - 18.09.1981, Page 6

6 StDA — ÞJÖÐVILJINN Föstudagur 18. september 1981
Þær þjóðir sem mikið
eiga undir sjávarafla í
sinum þjóðarbúskap,
hafa á siðustu árum
komist að þeirri niður-
stöðu að þennan afla
beri að tryggja eins og
föng eru á á hverjum
tima með ræktun fiski-
stofna.
Skilyröi eru misjöfn i lifriki
hafsins á ymsum timum, þannig
að það er ekki ndg þó hrygning
fiskistofns hafi tekist sæmilega
þá geta fiskiseyðin dáið unnvörp-
um á fyrstu göngu sinni Ut i lifiö ef
nauðsynlegur sjávarhiti og átu-
skilyrði eru ekki fyrir hendi,
þegar forða kviöpokans þrýtur.
Fyrr á tfmum gerðu menn sér
ekki ljóst hvað olli hinum miklu
sveiflum i afla á ýmsum haf-
svæöum, en niítima þekking sem
fengist hefur með rannsóknum á
fiskistofnum og hafinu þar sem
þeir lifa, hefur fært mönnum i
hendur þekkingu sem getur
hjálpað hinni gjöfulu móður
náttúru við framleiðslustörfin sé
henni beitt. Þaö getur tekið tima
aö ná fullkomnu valdi á þessu
hjálparstarfi sem við köllum
fiskirækt, en þessa leiö þurfa
allar fiskveiðiþjóðir að fara i
náinni framtfð til að tryggja af-
komu sina. Það er ekki sist aö
þakka hinni miklu fiskirækt
Japana að þeir skuli ennþá halda
þvi sæti að vera mesta fiskfram-
leiösluþjóð heimsins, þó búið sé
með útfærslu fiskveiðilandhelgi i
200 milur aðloka fyrir þeim fiski-
miðum á stórum hafsvæðum.
Árið 1979 var fiskafli Japana
9.966.000 tonn. Sovétmenn voru i
öðru sæti með 9.114.000 tonn, en i
þriðja sæti með afla voru Kin-
verjar með 4.054.000 tonn. En
bæði Sovétmenn og Kinverjar
hafa aukiö bæöi fiskirækt og fisk-
eldi i miklum mæli á siðasta ára-
tug.
Eitt brýnasta islenskt
verkefni nú er
fiskirækt og fiskeldi
Meö fiskirækt á ég ekki aðeins
við ræktun laxfiska til þess að
auka fiskigengd i islenskum ám
eða silungarækt i veiðivötnum
landsins, þó hvorutveggja sé
góðra gjalda vert og þurfi aö auka
heldur meina ég jafnframt og
ekki siöur ræktun á nytjafiskum
okkar í' sjó, svo sem þorsks, ýsu
og ufsa svo eitthvað sé nefnt. Þá
má heldur ekki gleyma letur-
humarsstofninum og ýmsum
skelfisktegundum sem hægter að
rækta hér.
A þessu sviði erum við nú
orðnireftirbátar margra annarra
fiskveiðiþjóða sem þegar eru
teknar til við að undirbyggja
framtiðina á þessu sviði. Norð-
menn nábúar okkar og frændur
hafa t.d. komið upp hjá sér rækt-
unarstöð fyrir sjávarfíska og
þeim hefur tekist þar að klekja út
þorskhrognum og ala upp seiði i
heppilega sieppistærð. Þá eru
þeir nú að reisa við humarstofn
sinn með ræktun, hann var kom-
inn á fallanda fót.
Ég tel engan vafa á þvi aö hægt
verði að ná samvinnu við Norð-
menn á þessu sviði, ef eftir verður
leitað og ef að slik samvinna
tækist þá væri það tvimælalaust
ávinningur fyrir okkur ef viö
gætum í fyrsta áfanga stuðst við
þá reynslu sem þegar er fyrir
hendi hjá þeim, eftir margvis-
legar tilraunir. Við höfum ekki
ráö á þvi sem mikil fiskveiðiþjóð
að draga þetta verkefni lengur
þar sem klak og seiöaræktun
sjávarfiska viröist nú vera eina
tiltæka ráöið til að jafna þær
sviflur sem alltaf verða öðru
hvoru i fiskistofnum okkar sökum
þess að nýir árgangar misfarast
vegna vöntunar á hagstæðum
skilyröum fyrir seiöin á þeirra
fyrstu göngu.
Eldi laxfiska og
fleiri tegunda er
arðvænlegur atvinnu-
vegur
Reynsla Norðmanna og Skota
af eldi laxfiska á siðasta áratug
hefur sannað að þetta er mjög
arðvænlegur atvinnuvegur. Ég
hef ekki tiltækar tölur frá Skot-
landi um aukningu laxeldis þar
siöustu árin.En frá Noregihef ég
slikar tölur. Þar var framleiðsla
á vegum laxfiskaeldis árið 1974
2350 tonn en 1980 var þessi fram-
leiösla komin upp í 7500 tonn. Og
ennþá er gert ráð fyrir mikilli
aukningu i ár. Nú eru komin lax-
eldisbú meðfram allri norsku
ströndinni allt norður á 70. gráðu
norðlægrar breiddar á Finn-
mörku. Nyrsta laxeldisbúið er
rétt fyrir utan fiskveiði og fisk-
iðnaðarbæinn Hammerfest.
Siðasti vetur var mjög kaldur á
þessum slóðum og fór sjávarhiti
við Hammerfest i fyrravetur um
tima allt niöur i -r0,3 gráður á
selsius, en þó Iifði iaxinn það af.
Enþarna er ekki hægt að ala lax-
inn í um mánaöartima aö vetr-
inum sökum of mikils sjávar-
kulda, svo þetta er talið á mörk-
um þess sem hægt er að hafa lax-
eldisbú. Norömenn telja að ef
sjávarhiti fer niöur i -^0.7 stig á
selsius að þá lifi laxinn þaö ekki
af.
Vöxtur fiska á laxeldisbúum á
Finnmörku er talinn vera einum
þriðja hægari heldur en sunnar
við ströndina. Af þessari ástæðu
þurfa laxeldisbú að vera talsvert
stærri séu þau staösett svo
norðarlega. Nokkuð hefur borið á
þvi gegnum árin i norskum lax-
eldisbúum aö iax yrði sjúkur af
völdum Vileriosegerilsins, en
norskir sjúkdómafræöingar hafa
Jóhann J.E. Kúld
fiskimá/
fundiö meðal gegn þessum sjúk-
dómi og er laxinum gefið þaö i
fóðrinu.
Eigandi Simo Havlaxbúsins á
Finnmörku segir i viðtali viö
Fiskets Gang að hann hafi fengið
þennan fisksjúkdóm i sitt eldisbú
haustiö 1980, en veikin hafi lækn-
ast án teljandi affalla. Og
meðalagjöfin var þessisem notuð
var: 100 mg af Oxytetracyklin-
clorid var blandað I hvert kiló af
fóðrinu og gefið i 6—7 daga. Að
þvi loknu var laxinn sveltur i 14
daga og hérumbil allur stofninn
lifði af þessa meðferö segir Har-
ald Volden. Þannig er það i fisk-
eldisbúskap eins og í búskap meö
landdýr að alltaf geta komið upp
sjúkdómstilfelli i stofninum en þá
er aö vita hvaö við á i hverju til-
felli.
A þessu sviði virðast Norðmenn
hafa verið mjög heppnir þar sem
teljandi skaði af völdum sjúk-
dóma er talinn sjaldgæfuri búum
'þeirra. Þar sem notaö er blaut-
fóður i norskum laxeldisbúum þá
er aö jafnaði 60% fóðursins fryst
loðna, þá ernotuö rækja eöa affall
frá rækjuvinnslu og fiskafskurður
frá frystihúsum auk bætiefna sem
bætt er í fóðrið. Af þessu má sjá
að efni i gott laxeldisfóður er
ótakmarkað fyrir hendi hér á
landi, okkur skortir aðeins kunn-
áttu viö blöndunina á þvl. Aö þvi
er varðar efni i laxeldisfóöur
stöndum við þvi jafnfætis Norö-
mönnum, en framar Skotum og
fleiri laxeldisþjóöum sem verða
að ala fiskinn á innfluttu fóöri.
En að einu leyti stöndum við
Islendingar jafnfætis flestum
þjóöum semnú fást viö fiskeldi og
það er vegna hins mikla jarðhita
sem viða er fyrir hendi við
sjávarsiöuna ýmist litiö notaður
eöa þá sem afrennslisvatn frá
húsahitun. Væri þetta vatn notaö
til þess að hita upp sjó i fiskeldis-
búum á landi eftir að sjónum
hefði veriö dælt þangað þá mætti
hafa i slikum eldisbúum kjörhita
allt árið og þyrftu menn þá ekki
aö haf a áhyggjur af of köldum sjó
hvarsem búinværuá landinu. En
við slfkar aöstæður getur verið
hagkvæmt að ala fleiri sjávardýr
heldur en laxfiska t.d. ál sem þarf
að hafa um 23 stiga hita á selsius
en eitt slikt eldisbú er nú i upp-
siglingu i Noregi og er eigandi
þess B.P. oliufélagið norska.
Þetta eidisbú kemur til meö aö
nota kælivatn frá stóriðjuveri til
upphitunar.Álaeldi er hinsvegar
talið mikið vandasamara heldur
en eldi laxfiska, en vöntun hefur
verið á þessari fisktegund á
mörkuðum Evrópuum langt ára-
bil og þessvegna leggur nú B.P.
fyrirtækiö fjármagn sitt i þetta.
Þá eru skilyrði til þess að rækta
osters skeljar á norðlægum
slóöum þar sem hægt er að hita
sjó til þess, en sá fiskur er talinn
mikiö lostæti og í mjög háu verði,
enda er vöntun á þessari dýr-
mætu skel á mörkuðum Evrópu.
Af þessari skelerutvær tegundir,
önnur ber heit» „Ostrea edulis”
og erhún algengari i Evrópu. Hin
er i Kyrrahafi og ber latneska
heitið „Ostrea gigas”.
Þannig höfum við tslendingar
skilyrði til margra góðra hluta sé
þeirra leitaö af kostgæfni. Á öllu
veltur hinsvegar um framgang
slikra mála, aö þeir sem fara með
völd I landinu og ráða fjármagni
hafi skilnig á þvf sem hægt er að
gera.
Alþingi íslendinga
þarf að setja löggjöf
um fiskeldi
Hin hagkvæma þróun, sem
orðið hefur i fiskeídi i Noregi á
siðasta áratug, er ekki sist þvi að
þakka að Stórþingið bar gæfu til
þess að setja löggjöf um þennan
nýja atvinnuveg, fljótlega.eftir að
hann fór af stað. Nú þegar
islenskir alþingismenn standa
framrnifyrir þeim möguleikum,
sem íslenskt fiskeldi hefur að
bjóða sem nýr atvinnuvegur i
landinu, þá ætti þaö að vera þeim
kærkomið verkefni aö stuðla að
þvi með löggjöf, að þróun þessa
nýja atvinnuvegar geti orðið sem
hagkvæmust fyrir þjóðarheild-
ina. Það erlltill vafi á þvi.að með
eldi dýrra fisktegunda til útflutn-
ings erhægt að gera tvennt ieinu,
auka útflutningstekjur landsins i
umtalsverðum mæli og skaffa
fjölda manns atvinnu viö arðbær
störf. Norska laxfiskeldið færði
framleiðendunum 242 milljónir
n.kr. I hagnað á s.l. ári, það var
verð fisksins upp úr sjd. En við
sjálft fiskeldið störfuðu um 1000
manns.
En þegar þeir voru taldir með
sem störfuöu við flutning á laxin-
um, við markaðsöflun og sölu, við
fóðurblöndun og margháttaðan
búnað handa eldisbúunum, þá
komu þar 1000 menn til viðbótar
samkvæmt norskri könnun, svo
alls veitti norska laxfiskaeldið
2000 manns atvinnu áriö um kring
á þvi herrans ári 1980. Það skal
tekiö fram, að norskt fiskeldi
hefur aldrei frá upphafi vega
notiö neins opinbers styrks, en
aöeins hliðstæðrar lánafyrir-
greiðslu eins og aðrir viður-
kenndir atvinnuvegir.
Samskonar fyrirgreiðslu þyrfti
aö sjálfsögðu að tryggja islensku
fiskeldi,eftiraö búið væri að setja
löggjöf um þennan nýja atvinnu-
veg. Þá skulum við gera okkur
þaö ljóst strax i upphafi að með
hliöstæðu fiskeldi hér, eins og
þróasthefur i Noregi siöustu árin,
þá mundu opnast ný ir möguleikar
fyrir hærra verð á loönu í fóöur
heldur en eru fyrir hendi nú og
einsfyrirafskuð frá frystihúsum.
Þannig mundi þessi nýi atvinnu-
vegur verka jákvætt fyrir útgerð
og fiskvinnslu I landinu.
Ég sagði frá þvi i siðasta þætti
minum, að norskir sjómenn og
útgeröarmenn fengju i'slenskar
kr. 1,85 fyrir kg af frystri loðnu i
fiskeldisfóður, sem kemur i land
frá veiðiflotanum og isl. kr. 1.02
fyrir kg af niöurkældri loðnu sem
notuö er i fiskeldism jöl og fóður-
lýsi við fiskeldi, en sérstakar
verksmiðjur búnar gufuþurrk-
urum framleiða nú slikt fóður i
Noregi bæöi til útflutnings svo og
innanlands þarfa handa fiskeldis-
búunum. Þannig hefur hin hag-
kvæma þróun norsks fiskeldis
orðið til þess að farið var að hag-
nýta nokkurn hluta loðnuaflans i
dýrari vöru og til aukins hagnað-
ar fyrir alla.
Þannig mundi fiskeldi hér i
umtalsveröum mæli, óefað stuðla
að hliðstæðri þróun.
Það vantar meira af
góðu m gjaldeyrisvörum
I islenskan útflutning
Ég held að allir séu sammála
um nauösyn þess að hægt verði
fljótlega að auka gjaldeyristekjur
þjóðarinnar með auknum útflutn-
ingi, þannig að greiöslujöfnuður
viö útlönd verði hagstæöur og að
hætt veröi þannig að auka skulda-
söfnun hjá erlendum lána-
stofnunum.
Þetta er sú lifsnauðsynlega
þjóöarstefna sem við verðum aö
tileinka okkur ef viö viljum
standa á eigin fótum sem sjálf-
stæð þjóð. Ég efast um að menn
hafi gert sér það nógu almennt
ljóst, hverjar orsakir liggja til
þess i megindráttum að við
íslendingar höfum losnað við at-
vinnuleysi á sama tíma og marg-
ar af okkar grannþjóöum stynja
undir þeim þunga krossL
Höfuðástæðan tilþess a’ð við Is-
lendingar höfum losnað við bölv-
un atvinnuleysis að undanförnu
er sú, að við. erum að stærsta
hluta matvælaframleiðendur.
Landbúnaður okkar sér þjóöinni
algjörlega fyrirkjöt- og mjólkur-
vörum og er þvi m ikilvægur þátt-
ur I þjóðarbúskapnum.
Fiskveiöar okkar og fiskiðnaður
eru hinsvegar þær megin stoðir,
sem utanríkisverslun okkar
byggistá. Með útfærslu fiskveiði-
landhelginnar i 200 mi'lur vorum
við aö styrkja þessa megin undir-
stööu okkar þjóðarbúskapar og
skapa varanlegri undirstöðu fyrir
þróttmeiri og fjölbreyttari út-
flutningsfiskiðnað um langa
framtíð.
Hér er fjöldi óleystra verkefna
framundan, sem við megum ekki
hlaupa frá yfir i önnur óarð-
samari verkefni. Fiskeldi sem
nýr atvinnuvegur á Islandi fellur
vel aö megin stoðum okkar aöal-
útflutningsatvinnuvega ogstyrkir
þá eins og hér hefur verið sýnt
fram á. Þess vegna má það ekki
dragast, aö i þennan atvinnuveg
verði ráðist af þrótti og með fyrir-
hyggju. En fyrsta sporið á þeirri
leið er, að Alþingi beri gæfu til
þess að setja skynsamlega lög-
gjöf um fiskeldi á Islandi og
greiöi þarmeð fyrir framgangi og
þróun þessa nýja atvinnuvegar
inn i komandi framtið.
15. september 1981.