Þjóðviljinn - 07.10.1981, Blaðsíða 5

Mi&vikudagur 7. október 1981 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Fjölmiðlastefna frönsku stjórnarinnar:
Frjálst útvarp er
auglýslngaútvarp
alls ekki
A skömmum tlma risu upp 600 útvarpsstö&var.
Hægr istjórnir Frakk-
lands voru oft ásakaðar
fyrir pólitíska einokun á
útvarpi og sjónvarpi, lög-
reglu var einatt beint til að
loka „Sjóræningastöðv-
um"— til dæmis stöð sem
studdi sósíalista og Franc-
ois Mitterrand talaði í árið
1979. Meðsigri Mitterrands
stórfjölgaði einkaútvarps-
stöðvum í landinu — en um
leið kemur í Ijós að
sósíalistar hafa aðrar hug-
myndir um frjálst útvarp
en þeir, sem höfðu ætlað
sér að græða á auðveldari
aðgangi að Ijósvakanum.
Taliö er aö nú séu um 600 einka-
útvarpsstöövar I gangi I Frakk-
landi, þar af hundraö I París einni
saman. Jassstöövar, unglinga-
stöövar, stöövar sem snúa sér aö
farandverkamönnum, stöö sem
fjallar um kristin verömæti. All-
mikiö af þessum stöövum hefur
veriö rekiö i sjálfboöavinnu i von
um aö senn yröu sett ný lög um
fjölmiöla sem kvæöu upp úr um
starfsskilmála stöövanna, sem nú
troöa hver annarri um tær i
FM-bylgjum.
Banna auglýsingar
Þau lög sem i vændum eru
munu dreifa fjölmiölavaldi, leyfa
fleiri aöilum aö spreyta sig á
þessum vettvangi — en eitt verö-
ur mörgum þeim þyrnir i augum
sem hugsuöu sér til hreyfings i út-
varpi og þaö er, aö þaö á aö banna
auglýsingar i hinum staöbundnu
stöövum. Þessu hafa margir aö-
standendur nýrra stööva mót-
mælt og segja, aö sjálfstæöi og
óhæöi þeirra veröi ekki tryggt
nema þeir geti haft tekjur af
auglýsingum.
Sósialistaflokkurinn mun ekki
einhuga i þessu máli. Þó er þaö
rikjandi stefna innan hans aö „viö
viljum ekki peningaútvarp”
eins og Mauroy forsætisráöherra
hefur komist aö oröi. Sumpart er
þar um aö ræöa vilja til vernda
dagblöö landsins og timarit, sem
mundu missa spón úr aski sinum
ef smáar útvarpsstöövar færu aö
keppa viö þau á auglýsingamark-
aöi. En mestu skiptir sú afstaöa
sem fram kemur hjá Jack Lang
menntamálaráöherra I nýlegu
viötali i Le Monde. Hann segir
þar m.a.:
Lang menntamálará&herra: fjöl-
mi&lar eiga aö vera eign fólks-
ins...
Peningar
og menning
Viö höfum barist fyrir auknu
sjálfstæöi fjölmiöla, og þvi mark-
miöi munum viö ná. Viö höfum
lika barist fyrir þvi aö þeir séu
óháöir peningavaldi, sem menn
hafa tilhneigingu til aö vanmeta..
Viö viljum frelsi, já, en aöeins
fyrir sjónvarpsstöövar og út-
varpsstöövar, sem endurspegla
alla strauma i þjóöfélaginu en
veröa ekki virki fyrir hagsmuni
hægrimanna og einkafjármagns-
ins.
I framhaldi af þessu reifar
Lang hugmyndir sinar um dreif-
ingu fjölmiölavalds, aö láta aörar
borgir en Parls koma mikiö viö
sögu. Hann vill fjölmiölalög sem
tryggi opnari aögang aö sjón-
varpi og útvarpi, en um leiö aö I
lög þessi veröi skráöar skuldbind-
ingar þessara fjölmiöla á menn-
ingarsviöi. Meöal annars vill
hann aö franska sjónvarpiö veröi
örlátara en þaö hefur veriö viö
franska kvikmyndagerö, sem
stendur nú mjög höllum fæti.
Ekki er nógu ljóst af viötalinu i
Le Monde hvernig hugmyndir
hins sósialiska menntamálaráö-
herra um „alþýöu manna sem
eigenda fjölmiölanna” koma til
aö lita út i framkvæmd. En þaö er
ljóst, aö hann er þvl mjög andvlg-
ur aö afhenda spekúlöntum og
auglýsendum rásir og bylgjur og
vill virkja f jölmiölana sem menn
ingartæki. Hann telur til dæmis
aö Frakkar hafi meö vali kvik-
mynda i sjónvarp veriö alltof
hallir undir einhliöa bandarfska
heimsmynd —ifyrra, sagöi hann,
voru 235 erlendar kvikmyndir
sýndar i sjónvarpi, af þeim voru
195bandariskar og 30 frá Evrópu-
löndum, en tiu frá afganginum af
heiminum. Þetta finnst Lang allt-
of mikiö af þvi góöa og llkir viö
„skopmynd” af kvikmyndaheim-
inum.
Mök?
Sem fyrr segir er veriö aö und-
irbúa ný fjölmiölalög og er þegar
ýmislegt vitaö um þaö, hvernig
rekstrarleyfum veröur úthlutaö
(leyfin eru afturkallanleg ef
gengiö er á settar reglur), um
styrkleika smástöövanna (miöaö
er viö 30 km. radius) og fleira
þesslegt. Enn er ósvaraö spurn-
ingum um fjárhagslegan grund-
völl þeirra, en gert er ráö fyrir
þvi aö þær veröi reknar á vegum
ýmislegra samtaka. Þær mörgu
stöövar sem nú þegar eru teknar-
til starfa utan viö lög og reglu-
geröir munu halda áfram auglýs-
ingaslag sinum og telur Le Monde
tvisýnt um hvernig fari. Þaö yröi
enginn hægöarleikur aö senda
lögreglu gegn 600 útvarpsstööv-
um. Máske fer þaö meö útvarps-
lög Frakka eins og ýmislegt ann-
aö i fjölmiölamálum viöa um
heim: tækniþróun og bisness-
hagsmunir eru svo skjótir I viö-
brögöum, aö löggjafar hafa ekki
viö aö smlöa sér stefnu, beina
þróun I einhvern tiltekinn farveg.
Samanber myndbandamál hér
heima eöa þá I Svlþjóö.
Bandalag
rómanskra þjóða
En Jack Lang menntamálaráö-
herra hefur fleiri járn i eldinum
en þau sem snúa aö útvarpi og
sjónvarpi. Hann ætlar aö hressa
viö franskt menningarfrumkvæöi
bæöi á þeim sviöum og öörum, og
beina þvi siöan I vaxandi mæli til
annarra rómanskra þjóöa, sem
hann kallar „eölilega menning-
arbandamenn Frakka”. Hann
hefur þegarkomiö á fót starfs-
hópi undir forystu hins mikla rit-
höfundar Kólumbiu, Gabriéls
Garcia Marques, sem er aö vinna
aö stofnun einskonar menningar-
bandalags þjóöa, sem mæla á
rómanskar tungur.
AB tók saman.
Enn stjórnar
Hollywood
kvikmynda-
heiminum
Ný bandarísk ævintýramynd, „Sótt að örkinni
týndu" („Raiders of the Lost Ark") er nú um þessar
mundirað setja aðsóknarmet umvíðan heim. Vikurit-
ið Newsweek notar tækifærið til að skrifa um það,
hvernig hinir gífurlegu fjármunir sem Hollywood
ræður yfir eru nýttir til að „stjórna heiminum" — og
þar með þrengja að ýmsum þeim smærri kvikmynda-
framleiðendum sem eru risar á okkar mælikvarða —
eins og Bretum og Frökkum.
Fornleifafræöingurinn meö feg-
ur&ardis — og framundan
ormagar&urinn skelfilegi
Sáttmálsörkin grafin i fylgsni
þar sem allt iöar af 600 lifandi
eiturslöngum og snákum af öll-
um tegundum.
öllu mögulegu er hrúgaö inn á
þessa kvikmynd. Hún segir frá
fifldjörfum, glæsilegum og ráö-
kænum bandariskum fornleifa-
fræöingi sem er aö leita aö Sátt-
málsörkinni úr Mósebókunum,
þar I eru gullnar töflur meö boö-
oröunum tiu, sem hurfu úr Jerú-
salem fyrir þúsund árum en má
finna i týndri borg egypskri.
Þarna er allt sem nöfnum tjáir
aö nefna : nasistar ætla aö sölsa
dýrgripi þessa undir sig og þar
meö sérstakt umboö frá guöi,
þarna eru allskonar dauöa-
gildrur, eiturörvar, arabiskir
skylmingagarpar, dularfullar
krár og markaöstorg og sjálf er
Fagmenn
Newsweek er svosem ekkert
aö hrósa framleiöslunni. Blaöiö
segir aö þessi mynd sé afar
barnaleg, ekkert þar sem sex
ára barn getur ekki skiliö, og
sömuleiöis beri hún vitni gam-
alli og nýrri tilhneigingu þeirra I
Hollywood til aö „éta sig upp”,
— m.ö.o. brúka aftur og aftur
áhrifabrögö sem hafa áöur skil-
aö góöum hagnaöi. Höfundar
myndarinnar eru reyndar
mennirnir sem geröu Stjörnu-
striö og Jaws — Georg Lucas og
Steven Spielberg, þeir eru svo-
sem nógu reyndir fagmenn,
hvor meö sinum hætti.
Vald peninganna
Blaöiö dáist hinsvegar aö þvi,
aö þegar hafa komiö inn fyrir
þessa mynd meira en 125
miljónir dollara I Bandarikjun-
um og mikil aösókn er byrjuö i
Bretlandi og Frakklandi. Blaöiö
skýrir lika aö nokkru leyti
hvernig stendur á sigurför
hinna bandarlsku risamynda.
Sjónvarpiö hefur haft þau áhrif
aö miklu færri myndir eru
framleiddar en áöur, en eftir þvi
meira lagt i þær af mannfjölda,
dýrum leikurum, áhrifabrögö-
um o.s.frv. 1 þvi efni átti HoUy-
wood nokkuö forskot I þeim
skilningi, aö „þaö kostar pen-
inga aö græöa peninga”. Holly-
wood hefur meö hveriu ári
spennt bogann hærra I kostnaöi
viö gerö fokdýrra risamynda i
ævintýra- og stórslysastll — og
aörir hafa ekki ráöiö viö slikan
kostnaö.
Heimurinn
undir lagður
Myndirnar eru svo dýrar, aö
þaö nægir ekki Hollywood aö
hafa bandariska markaöinn, til
aö græöa á þeim, sá evrópski
veröur aö fylgja meö sem og sá
japanski. Og enn ræöir þaö
mestu hver hefur mest fé milli
handanna: þegar ein bandarisk
risamynd er auglýst upp I
Frakklandi er tvisvar sinnum
meira fé lagt i þaö en til aö
auglýsa alla franska fram-
leiöslu eins árs erlendis. I Bret-
landi er kvikmyndaiönaöurinn
aö þvi er viröist I dauöateygjum
— en bandarisk firmu hafa söls-
aöundirsig „nýlendur” margar
i breskum kvikmyndaverum,
þar sem tæknimenn fást viö aö
„skjóta” áhrifabrellur fyrir
bandariskar stórmyndir.
Evrópskir kvikmyndafram-
Ieiöendur hafa sumir hverjir
reynt aö einbeita sér aö ekki
alltof dýrri gæöaframleiöslu,
sem I samkeppni viö sjónvarp
annarsvegar og bandarisku
risamyndirnar hinsvegar eiga
mjög I vök aö verjast.
Ráðherrann
sagði nei
. Sem dæmi um þaö hve ör
þe'ssi þróun er má nefna, aö áriö
1979 sóttu 18% franskra kvik-
myndagesta bandariskar
myndir en núna er hlutur þeirra
kominn I 35%. Til dæmis um
áhyggjur Frakka af þessari
þróun má taka, aö Lang
menntamálaráöherra ákvaö
fyrir skömmu aö mæta ekki á
bandariska kvikmyndahátiö I
Deauville. Hann sagöi frá I viö-
tali viö dagblaö i Paris:
„Viö viljum vernda okkar
lifnaöarhætti og ekki láta aöra
neyöa upp á okkur erlendu
mynstri sem staölar allt og alla
meö billegum hætti”.-
Tilbreyting reyndar aö heyra
franskan menntamálaráöherra
tala rétt eins og hann væri
sænskur menningarviti á Is-
landi.
AB tók saman.