Þjóðviljinn - 07.10.1981, Blaðsíða 8

Miðvikudagur 7. október 1981 ÞJóDVILJINN — SÍÐA 9
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 7. október 1981
Frakkland
og Atlanshaís-
bandalagið

Gjarnan þegar afstöðu
Frakka til Atlantshafs-
bandalagsins ber á góma,
bryddir á undarlegum tví-
skinnungi meðal hægri
manna hér á landi. Ef ein-
hver bendir á gamalgróin
tengsl ýmissa franskra
herforingja og stjórnmála-
manna við heryfirvöld í
aðildarríkjum þess, og
vísar þá m.a. til viðhorfa,
sem útbreidd eru í þeirri
f lokkasamsteypu sem Gis-
card d'Estaing veitti for-
ystusællar minningar, rísa
hægri menn ósjaldan upp á
afturlöppunum, benda á að
frakkar taka ekki þátt í
hernaðarsamvinnu
Atlantshafsbandalagsins
og ásaka „kommúnista"
um hina verstu fáfræði. En
þegar svo ber við að
franskir ráðamenn taka
jákvæða afstöðu til við-
horfa og áætlana hern-
aðaryf irvalda i bandalags-
ríkjunum, kveður strax við
annan tón: þá er ekki talað
um Frakka öðru vísi en
þeir séu bæði félagar og
þar að auki máttarstólpar í
bandalaginu og þvi fullir
þátttakendur í öllu bram-
bolti þess.
Mitterrand og
eldflaugamar
Mitterrand: rök mins lands sem á ekki aft vera
fylgispakt neinum.
Bandarisk stýrisfiaug: Frakkar iosna viö nábýli við þessi tól.
Eftir EINAR MA JONSSON
Utan hernaðar-
samvinnu
NU er það svo að Frakkar eru
aðilar að Atlantshafsbandalaginu
og ýmsir herforingjar hafa gjarn-
an haft náin og stundum heldur
vafasöm tengsl viö starfsbræður
sina i aðildarrikjum þess — má
þá minnast á Stehlin hershöfð-
ingja, sem gekk erinda banda-
riskra hergagnaframleiðenda, af
hugsjónaástæðum eins og hann
gaf sjálfur i skyn, og þáði af þeim
riflegar mútur — en hins vegar
hafa þeir ekki tekiö þátt i
hernaðarsamvinnu þess, siðan de
Gaulle rauf slikt samstarf með
brauki og bramli á sinum tima,
og er engan veginn á dagskrá að
taka það upp aftur. Þessi stað-
reynd veldur þvi aö sjálfsögðu að
afstaöa Frakka gagnvart mál-
efnum bandalagsins, hver sem
hún svo er, hlýtur að vera talsvert
annars eölis og hafa aöra þýðingu
en vera myndi ef þeir væru sjálfir
fullir þátttakendur i þvi: hún er á
öðrum staö i stjórnmálaum-
ræöum þeirra, ef svo má segja, og
snertir aðra þætti i þjóðlifinu.
Nægir i þvi sambandi að benda á
að ekki er hægt að bera saman
umræðurnar um Pershing-flaug-
arnar i Frakklandi og Vestur--
Þýskalandi, þar sem á dagskrá er
aö neyða Vestur-Þjóöverja til
nábýlis við þessi þokkalegu
striðsleikföng, en hins vegar
hefur aldrei komið til tals að setja
þau upp á landi Frakka, þeir geta
þvi haft hvaöa afstöðu, sem þeir
vilja, án þess að það dragi nokk-
urn dilk á eftir sér fyrir þá sjálfa.
Blæbrígði
Af þessu leiðir að ekki er hægt
að skilgreina stefnu Frakka
gagnvart Bandarikjamönnum og
Atlantshafsbandalaginu, sem nú
er talsvert á dagskrá og þó meir
utan Frakklands en innan, með
þvi að rifa einstakar setningar úr
samhengi og túlka þær á nafn-
virði. Francois Mitterrand forseti
er einn slungnasti stjórnmála-
maður Frakka á síðari timum:
snemma á ferli hans sagði háð-
blað eitt að hugsun hans væri
„völundarhúsleg”, og þótt þaö
orð eigi ekki lengur við, er vist að
sérhver leikur hans á stjórnmála-
taflinu sér til margra átta. Þvi
verður að gefa gaum að öllum
blæbrigðum i þeirri stefnu sem
hann mótar og skoöa hana frá
ýmsum hliðum.
Fréttaskýrendur hafa gjarnan
haldið þvi á loft aö I kosningabar-
áttunni, og svo eftir valdatöku
sina, hafi Mitterrand tekiö ótvi-
ræða afstöðu meö „vestrænni
samvinnu”, þ.e.a.s. hernaðar-
brölti Atlantshafsbandalagsins,
og lýst sig hlynntan þvi aö
Pershingflaugum verði komið
upp I Evrópu. Nú siðast gerði rit-
stjóri Morgunblaðáins sér mat úr
þessu I leiðarakorni og vitnaöi þá
i fyrsta blaðamannafund Mitter-
rands, sem haidinn var 24.
september. Þessi endursögn á af-
stöðu franska forsetans er i raun-
inni ekki röng, eins og siðar
verður vikið að, en hún er all-
verulega einfölduð, og sama máli
gegnir um tilvitnun Morgun-
blaðsins i blaöamannafundinn.
Þar sem svör Mitterrands við það
tækifæri, sem birt voru i heild i
dagblaðinu Le Monde, eru siðasta
og ein itarlegasta greinargerð
hans fyrir þessum málum, er rétt
að byrja á að endursegja þau hér.
Rök míns lands
Mitterrand hóf mál sitt með þvi
að hæðast að blaðamönnum, sem
eru að velta þvi fyrir sér hvort
hann sé Bandarikjamönnum
fylgisspakur: einn þeirra, sagöi
forsetinn, komst að þeirri niður-
stöðu að hann væri þaö, en lýsti i
sömu andránni yfir undrun sinni
á þvi aö stefna hans i málefnum
Rómönsku Ameriku væri þver-
öfug við stefnu Bandarikja-
manna, og taldi það „órökrétt”.
„Þetta stafar af þvi”, sagöi
Mitterrand, „að blaðamaðurinn
hefur ekki tekið eftir þvi að ég
fylgdi rökum mins iands, en það á
ekki aö vera fylgispakt neinum”.
Hann skilgreindi siöan öryggi
landsins og sagði að þaö væri
fólgið I tvennu, hæfni Frakka til
að verja hendur sinar og kostum
og viöbragðsflýti bandamanna
þeirra. En siöan hélt hann áfram.
„Að þessu leyti eru það Banda-
rikjamenn sem eru bandamenn
okkar ásamt þrettán öðrum
þjóðum, og þvi er eðlilegt að lita
svo á að þaö sem styrki þetta
bandalag, sem andstætt okkar
vilja er orðið að hernaöarblökk —
þvi að ég vil aö hernaðarblakk-
irnar hverfi samtimis úr sögunni
— stuðli að vörnum okkar, og
æskja þess að þetta bandalag hafi
getu til aö tryggja öryggi Vestur-
landa, landsvæöis þeirra, og
Frakklands. Ef ég sé að jafnvæg-
iö rofnar, grip ég i taumana.
Jafnvægið
Að svo mæltu fór Mitterrand aö
velta þvi fyrir sér hvernig
hernaðarjafnvægi væri nú raun-
verulega háttaö i heiminum.
Sagðist hann hafa kynnt sér öll
tiltækileg leyndarskjöl og skipað
nefnd til að rannsaka málið, en
bætti svo við: „Min persónulega
niðurstaöa er sú að fram til
1984—1985 muni hernaðarjafn-
vægi haldast I heiminum. Eftir
1985 sé hætta á að það rofni þann-
ig að styrkur Sovétmanna verði
meiri, en áætlanir Bandarikja-
manna, eins og yfirvöld þeirra
hafa mótað þau og eins og þær
veröa lagðar fyrir öldunga-
deildina, muni hafa þær af-
leiðingar að valdahlutfallið snúist
aftur við upp úr 1985—1986 og
veita Bandarikjamönniim for-
skot, sennilega i kringum 1990”.
En forsetinn virtist þó gefa i skyn
að i rauninni seldi hann þetta ekki
dýrara en hann keypti, þvi að
hann bætti þvi við háðslega, að
býsna effitt væri að henda reiður
á þessu öllu („on s’y perd”). En
þessa háðsglósu útskýrði hann
þegar i alvarlegri tón, og verður
ekki betur séö en þaö hafi verið
kjarni málsins:
„Ég meina, að ef við verðum að
biða meö samningaviðræður
þangaö til vitaö sé hvenær annar
verður búinn að kasta boltanum
hærra en hinn, þá verður aldrei
samið”.
Sovéskar flaugar
„Ég meina, aö ef við veröum að
biða með samningaviðræöur
þangað til vitaö sé hvenær annar
veröur búinn að kasta boltanum
hærra en hinn, þá veröur aldrei
samiö”.
Eftir þennan kafla i ræöu sinni
sneri Mitterrand sér aftur að af-
stöðu Frakka til Atlantshafs-
bandalagsrikjanna og vigbúnað-
ar þeirra, og er þá komiö aö þeim
hluta ræðunnar, sem Morgun-
blaðið vitnaði einkum I. Hann tók
það fram aö hann væri staddur
þar i sveit sem Frakkar hefðu
ákveðið og ætlaði ekki að breyta
þvi. „Það er eðlilegt”, sagði
hann, „að ég sjái um aö það sann-
ist ekki að Sovétmenn ráöi raun-
verulega yfir þeim styrk 1985, að
þeirgeti á fáum augnablikum náð
völdum yfir heiminum”. Siöan
Sovéskir skriðdrekar: ef viö blftum eftir þvi aft annar hafi kastaft boltanum hærra þá verftur aldrei
samift.
lýsti hann skoðun sinni á Sovét-
rikjunum:
„Ég held þvi ekki fram að
Sovétmenn hyggi á árás. Þetta er
voldug þjóð sem hefur mikið
þjáðst i striðinu, og leiötogarnir
hennar hafa lifað þá tima. Ég segi
einungis að sú stund sé nú i nánd,
þegar fram koma kynslóðir sem
hafa ekki gert það, og ég vil ekki
að jafnvægiö gangi svo úr skorö-
um að styrjöld kunni af þvi að
leiða”. Hann bætti þvi svo við að
þetta væri ástæðan fyrir þvi að
hann hefði varaö viö hættunni af
uppsetningu SS-20 flauganna
sovésku, og hann itrekaði það sið-
an' I ræðu sinni, að það væri
óskemmtilegt mjög fyrir Evrópu-
menn að vita aö á sig væri miöað
þessum flaugum, sem gætu eyði-
lagt allan herbúnað Vest-
ur-Evrópu, alltfrá Norður-Noregi
til Suður-ttaliu.
Mitterrand endurtók enn, aö
hann æskti þess aö samningavið-
ræöur, ekki um stöövun vig-
búnaðarkapphlaupsins heldur um
afvopnun, hæfust fyrir lok þessa
árs og lét þess jafnframt getið að
Paris væri stór og falleg borg og
væri þar allt fyrir hendi til að
veita samningamönnum hinar
bestu viðtökur.
Staða Frakka
Að lokum f jallaöi forsetinn sér-
staklega um stöðu Frakka, hann
tók þaö fram að landið yrði varið
með öllum tiltækum ráðum og
myndu Frakkar ekki afsala sér
þeim kjarnorkubúnaði sem þeir
hefðu nú. Þeir ynnu við rannsókn-
ir á nifteindasprengju, en þar
sem þeir sæju ekki hvaða gagn
mætti af henni hafa að svo stöddu,
yröi hún ekki framleidd. En hann
lagöi sérstaka áherslu á að
Frakkar neituðu að vera þátttak-
endur i ögrun risaveldanna hvors
við annað, og hann benti á það
siöast að sú hernaðarkenning að
miða allt við „framvarðabar-
daga” færi ekki saman viö mark-
mið Frakka að verja fyrst og
fremst sitt eigiö land. En þeir
myndu standa viö allar sinar
skuldbindingar.
Togstreita
Þegar litið er a heildina i stað
þess aö rifa fáeinar setningar út
úr samhengi, er erfitt að verjast
þeirri hugsun aö nokkurrar tog-
streitu gæti þarna milli tveggja
viðhorfa — „Nato-stefnu” og svo
annarrar stefnu sem kalla mætti
sér-franska — og verður aö lita á
þau bæði.
Nú er það ekkért álitamál aö
sitthvað ' sem kalla mætti
„Nato-stefnu” hefur vissan
hljómgrunn I Frakklandi um
þessar mundir. Þvi veldur aö
sjálfsögðu óverjandi framkoma
Sovétmanna i Afganistan og
iskyggileg afstaöa þeirra i mál-
efnum Póllands, en hitt skiptir
kannske ekki minna máli að sú
þróun hefur smám saman verið
að gerast i frönsku þjóðlifi að
menntamenn og vinstri menn,
sem áöur voru velviljaöir Sovét-
rikjunum, hafa nú gersamlega
snúiö við þeim baki, þannig aö
vinfengi viö þau og vinstri stefna
fara ekki lengur saman — nema
siöur sé. Meft sinni álappalegu
kúvendingu og „austur-sveiflu”
hefur franski kommúnistaflokk-
urinn rekið smiðshöggið á þessa
þróun, aö segja má, og gert alla
fylgispekt við Sovétmenn hlægi-
lega og fáránlega! Sú stefna á nú
miklum vinsældum að fagna
meöal franskra vinstri manna að
berjast fyrir mannréttindum
hvar sem er og leggja þá að jöfnu
t.d. Afghanistan og E1 Salvador.
Þessi þróun hefur þó ekki leitt til
þess að Frakkar æski nú eftir
nánari samvinnu við Atlantshafs-
ndalagið en áöur og vilji taka
ip þráðinn þar sem frá var horf-
á dögum de Gaulle. Stefna de
mlle — sem ýmsir Bandarikja-
enn og Bretar töldu á sinum
na nánast þvi geöveikan út-
ndara kommúnista — er eftir
m áður rikjandi i Frakklandi.
ns vegar finnst mörgum
■ökkum það jákvætt að riki
lantshafsbandalagsins vigbú-
;, svo framarlega sem þeir þurfi
ki að bera af þvi hitann og
ngann, og jal'nvel að Pers-
íg-flaugum sé komiö upp, svo
imarlega sem þeir losna viö
býli við þessi tól. En ekki er
igt aö segja að þetta séu deilu-
ál I Frakklandi — þótt ýmsir
ilar séu jafnan óþreyttir við að
ma á framfæri Nato-viðhorfum
þvi að Frakkar leggja tak-
arkaðan trúnað á kenningarnar
n yfirburði Sovétmanna, og eft-
orðum Mitterrands að dæma
rðist hann vera keimlikrar
oöunar. Þess vegna verða um-
íðurnar um Pershing-flaugarn-
■ ekki háværar við hliðina á deil-
rnm um kjarnorkuver i Frakk-
ndi t.d.
Það er þvi eðlilegt að menn
:lti þvi fyrir sér hvers vegna
itterrand hefur verið svo af-
•áttarlaus i stuðningi sinum við
ið sem kallað hefur verið „vest-
en samvinna”, væði á blaöa-
mannafundinum og á öðrum vett-
vangi — án þess að hvika nokkuð
frá þeirri stefnu sem de Gaulle
markaði — og hvers vegna hann
mun hafa tjáð Helmuth Schmidt
aö Frakkar yrðu þvi fylgjandi að
Pershing-flaugar yrðu settar upp
i Vestur-Evrópu. 1 þessum mál-
um hefði hann nefnilega getað
haldið fast við stefnu fyrirrenn-
ara sins sem neitaöi aö taka af-
stööu i deilunum um þessar eld-
flaugar á þeim forsendum að
Frakkar tækju ekki þátt i hernaö-
arsamvinnu Atlantshafsbanda-
lagsins og þvi kæmi þeim málið
ekki viö. Slik afstaða hefði naum-
ast valdið neinu fjaðrafoki i
Frakklandi og hún hefði vafalaust
fengið góðar undirtektir meðal
friðarsinna, sem eru allsterkir á
vinstri vængnum.
Að tryggja
vinnufrið
En Mitterrand virðist lita á
málin i miklu viötækara sam-
hengi. Nú er hann — og reyndar
fjölmargir aðrir franskir stjórn-
málamenn — aö þvi leyti ólikur
Islenskum hægri mönnum, sem
keppast um að knékrjúpa fyrir
heiðursmönnum eins ogNixon eða
mannvitsbrekkum eins og Carter,
að hann hefur mjög raunsæjar
hugmyndir um þekkingu og hugs-
un bandariskra ráðamanna, hon-
um er fullvel kunnugt um það að
þeir vita litið um umheiminn og
hafa nú reyndar i auknum mæli*
tilhneigingu til að skoða alla
skapaða hluti frá einföldu sjónar-
miði togstreitu risaveldanna
tveggja, svo aö bestu vinum
þeirra t.d. i Austurlöndum nær er
af þvi sár mæða.
Kann veit þaö gjörla aö i ýmsum
málum hefur hann þegar ögrað
Bandarikjamönnum svo um
munar, t.d. með þvi aö gera fjóra
kommúnista að ráðherrum i
fyrstu stjórninni eftir þingkosn-
ingarnar eða með afstöðu sinni i
málefnum Rómönsku Ameriku.
Þess vegna sér hann sér leik á
borði — I málum sem kosta hann i
rauninni ekki neitt — að friöa
Bandarikjamenn rækilega, og
koma þá e.t.v. i veg fyrir að ein-
hver fáráölingur á leyniskrifstofu
fari að fyrirskipa einhverjar
Chile-aðgeröir til aö grafa undan
stjórn sósialista i Frakklandi.
Þannig tryggir hann sér einfald-
lega vinnufrið.
Svo má ekki gleyma að jafn-
framt getur Mitterrand komið
þeim skilaboðum á mjög skýran
hátt til valdhafanna I Kreml aö
valdataka vinstri manna i Frakk-
landi og stjórnarþátttaka komm-
únista muni ekki hafa i för með
sér neina undansláttarstefnu viö
Sovétmenn og hann muni halda
fast við arfleifö de Gaulle án þess
aö detta niöur I sömu linkind
gagnvart Austur-Evrópurikjum
og Giscard d’Estaing geröi sig
stöku sinnum sekan um — m.a. i
Varsjárferð sinni.
Hvor kastar
hærra?
Þessi túlkun á afstöðu Mitter-
rands styrkist óneitanlega þegar
litiö er á hinn þáttinn i ræðu hans,
þar sem hann er af talsvert öör-
um toga spunninn og virðist litill
vafi á þvi leika hvor gefi betri
mynd af hinni raunverulegu af-
stöðu hans. Forsetinn tók það
rækilegaframað Frakkar myndu
ekki vera fylgispakir neinum,
hann sagðist vera andvigur
hernaðarblökkum og óska þess að
þær yrðu lagðar niður samtimis,
og hann gaf i skyn að endalausar
deilur um hernaðarjafnvægi og
hvaöa aöila þaö væri I hag eöa
ekki, leiddu ekki til neins: ef
menn væru alltaf að biða eftir þvi
að vita hvenær annar aðilinn væri
búinn að kasta boltanum hærra
en hinn, yrði aldrei gengið til
þeirra samningaviðræöna sem
nauðsynlegar væru. Það verður
varla betur komist aðorði. e.m.j.