Þjóðviljinn - 12.12.1981, Qupperneq 16

t hverri viku nýjar aðgeröir: Pólskir verksmiðjuverkamenn I verkfalli.
,F orvígismaður
óeirðaseggjanna’
Walesa ásamt félögum sfnum I Danzig: öreigastéttin rls upp.
Samstaða nú.
Samtalsbók við
Lech Walesa
eftir Jule Gatter-Klenk.
Þorsteinn Ó. Thorarensen
þýddi og gaf út
(Fjölva-útgáfan). 208 siður.
„Til þess að bylting brjótist út,
nægir sjaldnast að þeir lægra
settu vilji ekki lengur, heldur er
einnig nauösynlegt að hinir hærra
settu geti ekki lengur” (Lenin).
Þessi gamla skilgreining á for-
sendum byltingarástands á býsna
vel við Pólland áranna 1980 og
1981. Verkalýður og bændafólk
vildi ekki una lengur misrétti, fá-
tækt og spillingu, og á hinn bóg-
inn: valdstéttin gat ekki lengur
haldið mótsögnum samfélagsins i
skefjum. Þegar svo er ástatt að
hvorki kúgaðir né kúgarar hemj-
ast á básum sinum, þá verður
bylting, kenndi Lenin. Sá vissi
stundum, hvaö hann söng, og það
varð svo sannarlega bylting i Pól-
landi. Hún hófst með verkfalli i
skipasmiðju sem kennd er við
fyrr greindan kennimann.
Byltingin sú stendur enn sem
hæst, og óvist um útkomuna.
Þaö var þarfaverk hjá Þor-
steini 0. Thorarensen að koma
þessari liflegu bók út á Islensku,
— mér finnst hún vera hálfgild-
ings kennslubók I hagnýtum
byltingarfræðum. Höfundurinn
lýsir fyrsta skeiði pólsku
byltingarinnar, frá miðjum ágúst
1980 og fram I miðjan janúar 1981.
Síðan hefir margt gerst, en um
það fáum við þvl miður ekkert aö
vita I þessari bók. 1 bókarauka
frumútgáfunnar var annáll at-
buröa frá þvi um sumarið 1980 og
fram í janúar þá um veturinn. Að
þessu var mikill fengur, og hefði
islenski útgefandinn endilega átt
aö láta eitthvað sllkt fylgja
þýðingunni. Umræður og
ályktanir á þingi Einingar (Soli-
darnosc) nú I haust voru I svo
beinum tengslum við upphaf
samtakanna ári fyrr, aö greinar-
gerð um þaö var allt aö þvi
nauðsynleg bókarfylling. Og ekki
hefði skaðaö að fá að lesa eitthvað
um heimsókn forseta og varafor-
seta Alþýðusambands lslands á
þetta fyrsta raunverulega verka-
lýösþing I Austur-Evrópu I 30 ár.
Þorsteini ó. Thorarensen er af-
ar létt um að stila, og þýðing hans
er ágæta lipur. Hún er ekki að
sama skapi nákvæm og hann not-
ar all miklu fleiri orð en höf-
undurinn gerir á frummálinu,
þýsku. Það einkennilega gerist,
sem er vlst fremur sjaldgæft I
þýðingum hjá okkur að Islenskan
ber meiri keim af talmáli, er á
„óvandaðra” máli, heldur en
texti höfundarins. Þetta kemur
sjaldnast að sök, en gerir þó ýmis
ummæli söguhetjunnar Walesa
dálitiö hortugri og grautarlegri
en efni standa til: „Við göngum
þegar út frá þvl aö Samstaða sé
komin á fót, orðin „persóna aö
lögum” eins og spekingarnir
kalla það, hvað sem þessi
dómarablók ybbir sig” (slðu 155).
Samkvæmt frumútgáfunni (siðu
134) segir Walesa þetta: „Við
miöum við það að verkalýös-
félagið okkar er staðreynd og
orðin persóna að lögum, og
skiptir engu máli hvað dómar-
arnir segja”. Illa kann ég þvi til-
tæki þýöandans að breyta staf-
setningu pólskra orða, svo sem
skírnarnafni Walesa úr Lech I
Lek og gælunafni hans úr Leszek i
Lesek. Oft er reyndar um flýtis-
villur að ræða, allt upp I 4 I einu
pólsku eiginheiti! Þýðandinn
hefir ugglaust unnið sitt verk i
kapp við tlmann, en varla er þaö
einhlít skýring.
Jule Gatter-Klenk, sem 1 Is-
lensku útgáfunni heitir reyndar
Júlía er þýskur blaðamaður sem
var stödd I Gdansk þegar verka-
lýðsbyltingin braustút. Hún tekur
sér fyrir hendur að rekja feril
byltingarinnar með þvi aö lýsa
formanni verkfallsnefndarinnar I
Gdansk er síðar varð formaður
landsnefndar Einingar, raf-
virkjanum Lech Walesa. Jule
talar pólsku og kann eitthvaö
fyrir sér I þeirri list leiðtogans aö
„sækja á og gefa eftir”, og kemst
hún því æði nálægt Walesa sjálf-
um. Nú er verkalýðsbylting
fjöldahreyfing og hlýtur þvl að
vera harla fjölskrúðugt fyrir-
brigði, bæði i atburöarás og I við-
horfum gerendanna. Þessu sam-
setta eöli byltingarinnar tekst
henni miður að lýsa, en þó fær
lesandinn hugmynd um það aö
Walesa sé ekki eini hugsuðurinn,
eini málflytjandinn og eini skipu-
leggjandinn, einkum I siðasta
kaflanum þegar vissar andstæður
eru komnar upp á yfirborðið I
starfsemi Einingar.
Vissulega er Walesa leiðtogi
með náðargáfu (charisma) og
vlst þurfti pólska byltingin á sllk-
um einstaklingi að halda, en að
ýmsu leyti geldur frásögn Jule
nálægðarinnar við Walesa, allt er
séð með hans augum og túlkað
með hans orðum. Að öðru leyti er
þessi mannlega nálægð helsti
styrkur bókarinnar, — ritinu er
Nokkrar hugleiöingar um pólsku verka-
lýðsbyltinguna, rök hennar og miö, fram
færöar í tilefni bókarkorns
Stórmarkaður I Póllandi: Engar vörur.