Þjóðviljinn - 24.04.1982, Blaðsíða 7

Helgin 24.-25. aprfl 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Thor Vilhjálmsson skrifar:
lenzkt hefur veriö valiö til kynn-
ingar, og er þaö Stundarfriöur
eftir Guömund Steinsson, segir í
skýrslu þeirra félaga. Sam-
kvæmt minum heimildum mun
alls ekki vera ætlunin aö flytja
hina frábæru sýningu Þjóöleik-
hússins á þessu verki til Banda-
rikjanna; heldur fyrirhugaö aö
lesa verkiö upp. Má segja aö allt
sé á eina bókina lært i þessum
skandinavavandræöum sem viö
höfum flækzt i. Þetta verk er
alls ekki samiö til lesturs heldur
gerhugsaö fyrir sviösflutning;
og lifir ekki sizt á þvi sem ekki
stendur i þvi. Þögnunum, og
ööru fyrir eyraö og augaö sem
ekki er talaö,- simhringingum,
bjölluklingi, sjónvarpsharki,
hlaupum fram og aftur, og ær-
ustu allskonar og óró. Guö-
mundur hefur glögga skynjun
og næmleik á hvaö má nýtast á
sviöi, og er sýnt um aö búa i
hendurnar á starfsmönnum
leikhússins á ýmsum sviöum
svo veröi áhrifarikt þar þegar
allir kraftar spila saman.
Pontus Hulten sem valdi
myndlistina til sýningar og
nennti ekki aö koma til tslands
hefur gefiö i skyn i viötali i Svi-
þjóö að þetta sé eintóm vitleysa
sem stendur til i myndlistinni;
Norðurlönd séu afturúr þar og
hafi fátt áhugavert aö bjóöa,
eftir þvi sem segir i blaöfregn
frá Aðalsteini Ingólfssyni sem
situr i Lundi um sinn. Karl þessi
sem geröi margt gott i Paris i
Pompidousafninu er farinn að
stýra safni i Kaliforniu, og sýni-
lega farinn aö lita niöur á upp-
runa sinn.
Þeir félagar ætla aö sýna is-
lenzk handrit, enda segja þeir
samkvæmt Morgunblaöinu aö
„styrkleiki okkar i bók-
menntum kemur greinilega
fram i handritum okkar og hafa
áhrif á bókmenntir okkar enn
þann dag i dag.” Er þetta giögg
niöurstaöa af bókmenntarann-
sóknum þeirra félaga, sem sjá
um þetta fyrir okkar hönd. Þeir
virðast ekki mikiö hræddir um
að handritunum veröi stoliö af
þeim; enda ætla þeir að senda
mann eöa einhverja menn meö
þeim vestur.
Á sinum tima var taliö aö
óhætt myndi um muni á heims-
sýningunni i New York rétt fyrir
striö. Þaðan var þó stoliö
sveinsstykki eftir einn list-
hagasta og vandaðasta silfur-
smiö okkar Leif Kaldal,sem var
óbætanlegt. Þó var sveit manna
frá Islandi á vappi þar til aö
vaka yfir islenzku deildinni, auk
varömanna þarlendra.
Fá ár eru síöan stoliö var
Samabúningi af sýningu i Nor-
ræna húsinu, um miöjan dag
fyrir allra augum; einnig óbæt-
andi.
PS: Illt er aö sjá viö púka
þeim sem ekki vex upp úr þvi aö
bekkjast viö mann i prent-
smiöjum og færa úr lagi mál
manns. Ekki lætur árinn þar viö
sitja heldur reynir aö gera
aðrar glennur ef hitt lánast
ekki, svo sem aö víxla myndum.
Eitt sinn var ég aö tala um
Kafka i Helgarsyrpu, og þá kom
mynd af fööur hans eins og
draugur Hamlets eldri. t siöustu
syrpu höfðu þeir nafnavixl
skáldin Vargas Llosa og Astur-
ias.
og sorglegur og fyndinn. Leikrit
um fjölbreytni mannlegs lifs,
um vizku og heimsku og göfgi og
hreinleika og slægö og fals.
Óháö tima, um okkur sem lifum
nú og þá sem voru á dögum
fyrir öldum. Vitanlega veröur
ekki nema sniöinn geiri úr þessu
mikla verki til aö hafa i leikrit
þetta. Leikritiö eftir James
Saunders tekur þætti úr ein-
hverju auðugasta verki heims-
bókmenntanna eftir Cervantes;
bók sem hægt er aö lesa alla
ævina, og njóta þess og gripa
niöur hér og þar, ferðast spöl og
spöl i senn.
Sýningin hjá leikflokknum er
svo skemmtileg aö ætti að vera
tryggt kassastykki sem stund-
um þarf aö hafa til aö bjarga lifi
leikhúsa, jafnframt þvi aö vera
perla.
Mest leiklistarafrekiö er tvi-
leikurinn,- og auk hans sem
vitanlega verður aö þakka leik-
stjóranum lika fer ekki hjá þvi
aö maöur dáist aö mörgum
snjöllum leiklausnum Þórhildar
Þorleifsdóttur leikstjóra;
hvernig hún nýtir til fullnustu
sviöiö og möguleika þess, snýr
af hugviti sér I hag þrengslum,
og lætur fólkiö hreyfa sig sem
fimleikamenn eöa dansarar i
forkostulegum bardögum eöa
fangbrögöum, lætur leikarana
þá detta hvern um annan,
fleygjast ýmist yfir eða undir
aöra eöa kastast til svo sjald-
gæft er aö sjá 1 leikhúsi hér, og
minnir jafnvel á slapstick i
gömlu kvikmyndunum. Þetta
krefst stilfærslu, en þó kann aö
vera aö of langt sé gengiö i
henni, og aðrar persónur en tvi-
menningarnir geröar of einhæf-
ar til að verulega gaman sé aö
horfa á þær sjálfar sér, til
lengdar. En maöur þreyttist
aldrei aö fylgjast meö Arnari og
Borgari þar sem hvergi var
neitt ódýrt né yfirborðslegt
heldur djúpt mannlegt og rikt af
tilbrigðum.
Sýningin er myndfögur.
Sviöiö snjallt, og búningarnir
hefur mér þótt Jorn merkileg-
astur af hinum svonefndu
Cobra-málurum. 1 listasafninu
okkar eru sýndar grafikmyndir,
ekki er þess getið i myndaskrá
hvaöan þær séu; ég hef heyrt að
eitthvaö sé úr eigu einhvers
Frakka. Myndaskráin er i A-4
broti, og æviágrip nær yfir tvær
siöur. Þaö vekur athygli að þess
er hvergi getið aö listamaö-
urinn hafi haft samband viö ts-
land eöa islenzka listamenn. Þó
þetta plagg sé gefiö út af Lista-
safni rikisins hefur ekki veriö
talin ástæöa til aö minnast á aö
Jorn hafi gefið listasafninu
margar myndir; grafik eftir
sjálfan sig, og mig minnir eftir
aöra. Þess er getiö að hann hafi
stofnað timaritiö Helhesten
ásamt nokkrum nafngreindum
Dönum; en ekki nefndur þar til
sögu Svavar Guönason sem var
einn af þróttmestu aðstandend-
um þessa timarits; sem kom út
á strtðsárunum i Kaupmanna-
höfn. Hins vegar er þess getið aö
Jorn hafi gert veggteppi árið
1947 ásamt einhverjum Pierre
Vermaöre i Normandi* sem
varla er eins kunnur islenzkum
safngestum né forvitnilegur. A
næstu siöu segir: 1959 Geröi
feiknmikinn leirvegg 1 Albisola
sem fluttur var til Arósa i Dan-
mörku. Leiöir þetta ágæta
frumlega lýsingarorö hugann aö
Heljarslóöarorrustu.
Hvergi er vikiö aö feröum
Jorns til tslands og samskiptum
hans viö islenzka vini og félaga
sem hann geröi sér titt um; enda
samherjar frá baráttudögum
æskunnar, Sigurjón Ólafsson og
Svavar Guönason. Og mætti
ætla aö islenzka listvini varöaöi
um þaö.
Ekki er talin ástæöa til aö
hafa orð á þvi aö Asger Jorn
geröi fagra bók meö Halldóri
Laxness fyrir svissneskan út-
gefanda I St. Gallen þar sem er
Sagan af brauöinu dýra úr
Innansveitarkróniku meö
mörgum myndum eftir Jorn og i
búnaöi hans; þótti dýrgripur og
viöast sæta tiðindum nema I
Listasafni tslands.
Fyrr má nú vera fordildin og
finheitin aö ekki megi nefna i
sambandi viö Jorn neitt svo
dónalegt eins og þaö sem er is-
lenzkt. Reyndar er ekki getiö
heldur um stóra safnið I Silki-
borg sem nú hýsir i nýrri bygg-
ingu bezta safn mynda hans
sem til er, auk allra myndanna
sem hann haföi safnaö eftir aöra
merka listamenn og gaf bæjar-
búunum sem hann taldi hafa
reynzt sér vel þegar hann fékk
berklana, og auruðu saman
handa honum i Suðurlandadvöl.
Mattheusar-
passían
Þaö erárvisstiundur og krafta-
verk aö Ingólfur Guöbrandsson
ofurhugi flytur okkur hin
stærstu kórverk tónbókmennt-
anna, meö sinu vaska liöi; og
hefur komiö sér upp dýrlegu
hljóöfæri sem er Pólýfónkórinn,
hefur náö að virkja músikást
hugsjónafólks sem leggur á sig
ómælda vinnu og sækir æ hærra.
Og nú slbast Mattheusarpassian
eftir Bach. Þetta geröist þann
dag sem á aö vera leiðinlegasti
dagur ársins, að sögn; föstudag-
inn langa. Mikiö var gaman
þennan dag.
Afrek Michael Goldthorpe var
mikiö sem söng hlutverk guö-
spjallamannsins og nokkrar
ariur; og aörir einsöngvarar
stóöu sig meö prýbi; og gaman
aö sjá aö viö erum aö eignast
nýjan glæsilegan söngvara til aö
taka við af Guðmundi Jónssyni
og Kristni Hallssyni, og þaö er
ekkert smáræöi, Kristinn Sig-
mundsson.Gaman væriaöheyra
meira til Sigriðar Ellu sem söng
svo fallfega þarna. Asamt Simon
Vaugh og Elisabetu Erlings-
dóttur. Alitlegur liösauki lagöist
Ingólfi til og kór hans, þar sem
voru öldutúnsskólakórinn undir
stjórn Egils Friöleifssonar sem
hefur sýnilega gott lag á börn-
um, og Hamrahllöarkórinn Þor-
gerðar Ingólfsdóttur. Kór Þor-
geröar er sérstakur kafli i is-
lenzkri tónmenntasögu sem vert
væri aö fjalla ýtarlega um. Þaö
er ræktunarstarf sem þegar
hefur borið ávexti i sjálfu sér og
viðar, og hlutur þessa kórs fág-
aður og fagur i þessu mikla
samspili.
Vonandi megum viö lengi
njóta elju Ingólfs og eldmóös til
nýrra afreka, jafnframt þvi sem
honum er þakkaö hversu mjög
hann hefur auögaö islenzkt tón-
listarlif.
Scandinavia
whenever, and
why not never?
Þaö hefur ekkert heyrzt i for-
stjórum þessa fyrirtækis um
sinn hérlendum, svo maöur var
farinn aö halda ab þeir heföu
hætt við þetta brölt I Ameriku
sem af vafasömu tilefni var
kallaö Scandinavia today; og
viröist hafa þann megintilgang
að gefa i skyn aö engir núlifandi
listamenn séu virkir á þessu
svæði, og engar bækur lengur
skrifaðar.
En þaö kemur á daginn að þaö
mun ekki vera hætt viö þetta án
þess að gefnar séu skýringar á
þvi hvers vegna i ósköpunum er
haldið áfram.
Máliö mun vera af tslands
hálfu i höndum Kristins Halls-
sonar og Tómasar Karlssonar,
sem allt I einu hefur skotiö upp
kollinum sem menningarfulltrúi
utanrikisráöuneytisins og má
segja að komi úr óvæntri átt.
Þeir félagar hafa nú gefiö sig
fram við Morgunblaöiö meö
kynningu á þvi sem vakir fyrir
þeim. Þess er getiö aö fyrir utan
listsýningar veröi kynning á
norrænni leikritun. Eitt verk is-
HELGARSYRPA
I þessu landi mikils leikhús-
áhuga, hvernig stendur á þvi að
þaö var ekki troðfullt hús á hinni
bráöskemmtilegu sýningu Al-
þýöuleikhússins á Don Kikóta,
og þaö á laugardagskvöldi?
Hvar skyldi vera meiri leikhús-
áhugi en hér á landi? Er ekki
verið að leika i hverju plássi, i
hverri sókn um land allt? Og
fólk leggur mikiö á sig til aö
sækja æfingar, iöulega um
langan veg og fær ekkert i aöra
hönd nema aö auka sér yndi,
sem er reyndar hreint ekki litið.
Kannski var þaö vegna þess
að það var laugardagskvöld og
mannskapurinn aö leita uppi
fjörið I samkomuhúsunum aö
þaö var ekki troðfullt i húsinu
þetta kvöld, þvi sýningin hefur
fengiö einróma góöa dóma
gagnrýnenda og varla hafa þeir
allir rangt fyrir sér. Það er
langt siöan ég hef skemmt mér
jafnvel i leikhúsi.
Heföu leikararnir ekki verið
búnir að drepa fyrir sjálfum sér
leiklistarverölaunin Silfurlamp-
ann i heilögu striöi sinu viö þann
voðalega þjóöflokk gagnrýn-
endur, þá hefði ég viljað hafa
atkvæöisrétt til aö stinga upp á
aö hann yröi veittur fyrir ein-
muna góöan samleik þeirra
Arnars og Borgars I einhverju
mesta pari heimsbókmennt-
anna Don Kikóta og Sankó
Pansa. Þetta var sannarlega
samspil á alþjóöamælikvarða.
Blæbrigðarikur leikur og hlýr
eiga lika sinn þátt i aö gleöja
augað og bera vitni kostgæfni
Messiönu Tómasdóttur. Hins
vegar skil ég ekki þessa eilifu
nefgrimuáráttu hjá Alþýðuleik-
húsinu. Nabokov skrifaöi heila
bók um nefáráttu hjá Gogol, og
vissulega gegnir nefið oft lykil-
hlutverki i veraldarsögunnirþaö
hentaði Gogoi en ekki vist að
það henti öllum.
Ég er sannfærður um aö allir
sem voru i leikhúsinu kvöldið
sem ég sá þetta verk hafi
skemmt sér rikulega og notið
kvöldsins; og ég veit aö enginn
munhugsa illa til min sem gerir
þaö fyrir min orö aö fara að sjá
þaö. Og bjarga þar meö þessu
þarfa leikhúsi okkar frá falli
sem væri bæöi skaöi okkar og
skömm.
Asger Jorn og
r
Listasafn Islands
Um þessar mundir er sýning i
Listasafni rikisins á verkum
eftir danska listamanninn As-
ger Jorn. Fyrir fjöldamörgum
árum kom ég i safn I Silkiborg
með miklum fjölda mynda eftir
Jorn, og abra listamenn sem
hann haföi allar gefið bænum.
Nýlega hefur verið byggt yfir
þetta safn nýtt hús.
Ásamt Svavari Guðnasyni
Guömundur Steinsson
Ingólfur Guöbrandsson
Arnar Jónsson scm Don Kikóti i Alþýöuleikhúsinu