Þjóðviljinn - 28.07.1982, Blaðsíða 5

Miövikudagur 28. júli 1982. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
I
,,Þvi lengur sem dregst að mýkja upp einokunarstöðu Rikisútvarps-
ins úr þessu, þeim mun sársaukafyllri verður aðgerðin og hættara við
að þeir riði feitustum hesti frá þeim viðburði sem sist sky ldi. ’ ’
Júlilokun sjónvarpsins hefur
enn á ný vakiö umræður um
frammistööu þessarar stofn-
unar og skyldur hennar við al-
menning. óróleikinn aö þessu
sinni stafar einkum af þvi að
lokunin dynur yfir þegar spenn-
an er að ná hámarki i heims-
meistarakeppninni i knatt-
spyrnu þessari iþrótt sem er
flestum betur fallin til sýninga i
sjónvarpi. Ekki skyldu menn þó
láta þessa hendingu villa sér
sýn um það að sjónvarpsmenn
finna nú jörðina brenna undir
fótum sér hvort eð er og treysta
sér ekki lengur til að halda til
streitu þessari merku og sér-
stæðu hefð. Má þvi búast við aö
nú hafi islenska sjónvarpinu
verið lokað sumarlokun i
siðasta sinn.
Steinar
í andapollinn
Þessi þróun mála stendur i
nánum tengslum við ýmsa við-
burði og ber þar liklega fyrst til
aö nefna aö starfsmenn is-
lenskra fjölmiðla strjúka nú um
Þótt ég nefni þennan valkost
fyrstan hef ég meiri trú á lands-
hlutastöðvum, þ.e. hljóðvarpi
eða sjóuvarpi sem rekið væri
t.d. fyrir ibúa höfuðborgar-
svæðisins, fjárhagsleg geta væri
tryggö fj rirfram, verkaskipting
gagnvart Rikisútvarpinu væri
sæmilega ljós og tryggð itök al-
mennings. Framkvæmd þess-
ara hugmynda má hafa með
margvislegum hætti og engin
ástæða er tii að gera þvi skóna
fyrirfram að sá ágreiningur
sem óhjákvæmilega kemur upp
um hana verði óleysanlegur.
Engum skin gott af þvi að streit-
ast gegn breytingum af ótta
einum saman viö breytingar.
Og sist situr á vinstrimönnum
að láta slikt um sig spyrjast.
Hitt mega menn lika hafa i huga
að þvi lengur sem dregst að
mýkja upp einokunarstöðu
Rikisútvarpsins úr þessu, þvi
sársaukafyllri verður aðgerðin
og hættara við þvi að þeir riði
feitustum hesti frá þeim við-
burði sem sist skyldu, þ.e. sið-
vana og ábyrgðarsnauðir
gróðahyggjugaurar.

Júlflokun og framtíð fjölmiðlanna |
frjálsara höfuð en nokkru sinni
fyrr. Þetta gildir bæði um rikis-
fjölmiðla og dagblöðin. Margt
hefur hjálpast að við að efla
þessa þróun, af einstökum
mönnum og viðburðum má
nefna útvarpsráð Njaröar
Njarðvik 1971 og Dagblað Jón-
asar Kristjánssonar 1975. Báðir
þessir menn vörpuðu vænum
steinum i andapoll islenskra
fjölmiðla. Samhliða þessu hafa
orðið stórstigar framfarir i fjöl-
miðlatækni og gildir einu hvort
við litum á prenttækni, hljóð-
tækni eða myndtækni, öll er hún
orðin ódýrari, einfaldari og
meðfærilegri. Loks er þess að
geta að ný listgrein, kvik-
myndalistin, hefur skyndilega
kviknað á Islandi.
Ihaldssemi
I dugir ekki lengur
Og nú standa forsjármenn
islenskra rikisfjölmiðla sem
hafa nánast staðið i stað i hálfa
öld hvað varðar stjórnunar-
hætti, frammi fyrir byltingu i
viðhorfum og byltingu varöandi
tæknilegar forsendur útvarps og
■ sjónvarps. Að ýmsu leyti standa
■ þeir í svipuðum sporum og
starfsbræður þeirra i fjöl-
mörgum nálægum löndum, t.d.
■ öðrum Norðurlöndum, en
smæðin og féleysið gera is-
lenska Rikisútvarpinu enn
erfiðara um vik.
Rikiseinokun á hljóðvarpi og
sjónvarpi var komið til leiðar i
flestum löndum heims (Banda-
rikin eru merkasta undantekn-
ingin) með almannaheill I huga.
Nú er svo komið að þessi stefna
er á undanhaldi viða um heim
og ekki vel ljóst hvað verður
ofan á i hennar stað. Mér er til
efs að nokkrum sé fullljóst með
hvaða hætti almannaheilla
verði best gætt i þessum
málum, en hitt liggur i augum
uppi að mjög sterkir sérhags-
munir togast á: pólitiskir hags-
munir, gróðahagsmunir, til-
veruhagsmunir einokunar-
aðilans.
Sú skynsamlega ihaldssemi
sem rikt hefur hér á landi gagn-
vart valddreifingu i útvarpi og
öll pólitisk öfl hafa getað sam-
einast um, dugir ekki lengur og
þörf er skjótra aðgerða ef
ábyrgir aðilar ætla sér að hafa
minnstu áhrif á gang mála. Með
ábyrgum aðilum á ég viö aðra
en þá sem i merkilegu sam-
blandi ævintýramennsku, hug-
sjónamennsku og gróðavonar
hafa fram til þessa veriö frum-
kvöölar nýrrar tækni og nýrra
valkosta i sjónvarpsmálum hér
á landi.
Sviar virðast hafa valið mjög
farsæla leið til valddreifingar i
útvarpi. Þar hafa sprottiö upp
öflugar og vinsælar svæðaút-
varpsstöðvar sem njóta mikils
sjálfstæðis, en njóta um leið
stuönings og reynslu gamla
einokunarútvarpsins. Svæöa-
eða héraðasjónvarp mun hins
vegar skammt á veg komið i
Sviþjóð. Tilraunir hafa einnig
veriö gerðar meö mjög litlar út-
varpsstöðvar i Sviþjóö þar sem
félagsamtökum af öllu mögu-
legu tagi er veitt heimild til
sendinga með mjög veikum
styrk, en þessar stöövar virðast
eiga örðugrá uppdráttar, sumir
vilja frekar kalla þetta „inn-
varp” fremur en útvarp þar
sem reksturinn vilji þróast i þá
átt að þröngir hópar sitji á tali
við sjálfa sig.
Norðmenn hafa lent i svipaðri
blindgötu og Islendingar. Þar
hefur rikisútvarpið notið
ósveigjanlegs einkaréttar, sent
hljóövarp á einni rás og sjón-
varp á einni, en almenningur
hefur þurft að halda uppi mjög
dýru dreifikerfi, sem helgast af
landfræðilegum aðstæðum, likt
og hér á landi. Hægriflokkurinn
sem myndaði stjórn i Noregi
siðastliðið haust hafði gefiö
mikiö loforð um að aflétta
einokuninni. Einn Norðmaður
hefur orðað það svo að Verka-
mannaflokkurinn hafi setið vel
og lengi á lokinu á meöan
bullaði og kraumaði i fjölmiðla-
pottinum. Þegar Hægriflokk-
urinn komst til valda hafi hann
einfaldlega tekið lokið af og
látið sjóða upp úr. Nú hafa tugir
samtaka fengið leyfi til að reka
litlarútvarpsstöðvar i Noregi og
allmargir aðilar fengið leyfi til
sjónvarpsreksturs, þrátt fyrir
að allt sé enn óljóst um fram-
tiðarfjármögnun þessara miðla
og skipulag að ööru leyti.
Tilraunastarfsemi
í smáum stíl
A Islandi hefur einnig veriö
setið á lokinu, en munurinn er
þó sá, að hér hafa allir flokkar
sameinast um að sitja sem fast-
ast. Að minu mati er enn svig-
rúm fyrir islensk stjórnvöld til
að lyfta lokinu i rólegheitum,
efna til tilraunastarfsemi i
smáum stil, bæði i hljóðvarpi og
sjónvarpi, þar sem aðilum sem
bera almannaheill fyrst og
fremst fyrir brjósti, væri faliö
að bera ábyrgð á tilraununum.
Hér gætu komið til greina al-
mannasamtök sem njóta mjög
útbreidds stuðnings á sinu sviði.
Fjölmiðlabyltingin sem svo er >
nefnd af mörgum og hófst fyrir
rúmri hálfri öld, er um þessar
mundir aö taka á sig heldur ,
betur nýjan svip. örtölvubyltin ■
margumrædda á hér mikinn
hlut aö máli auk alls kyns
endurbóta i fjarskiptum, sem
hér hefur verið tæpt á. Margt
bendir til þess að i framtiðinni
verði mörkin milli fjölmiðlunar
og annarra boðskipta manna á ,
milli harla óljós. Þar má sér-
staklega tiltaka mörkin milli
sima og sjónvarps og dagblaða
og sima. Póstþjónusta og
peningar geta sömuleiöis horfið ■
inn i rafeindavætt fjarskipta-
kerfi. Meira að segja þarf
ekkert að vera þvi til fyrirstöðu ,
frá fræðilegu sjónarmiði að ■
leggja fulltrúalýðræöiö niöur og I
efna i staðinn til elektróniskra
kosninga um stjórnarathafnir ,
jafnóöum og að þeim kemur,
hvort heldur þar er um aö ræða
niöurskurð togaraflotans eða
stækkun pylsuvagns um tvo fer-
metra.
Ofangreind atriði eru ekki
tind til hér vegna þess að neitt ' I
þeirra sé alveg yfirvofandi, *
heldur til þess að minna á að 1
breytingar eru geysiörar á
þessum vettvangi og að við
höfum tök á þvi að búa okkur
undir þær.
I____________________
ÚIA með úti-
samkomu í
Atlavík
Um verslunarmannahelgina
heldur ÚlA, Ungmenna- og
iþróttasamband Austurlands, úti-
samkomu i Atlavik i Hallorms-
staðarskógi. Hátiðin ber yfir-
skriftina „Atlavik ’82”. og hefst
hún kl. 20 á föstudagskvöld með
tónleikum Þursanna. Dansað
verður á tveimur danspöllum öll
kvöld og munu Stuðmenn, Grýl-
urnar og trió Þorvaldar sjá um að
fólk á öllum aldri skemmti sér. A
laugardag kl. 15 verður iþrótta-
dagskrá með þátttöku samkomu-
gesta. A henni verða m.a. boð-
hlaup, diskódanskeppni, limbó
o.fl. Kl. 17 hefst hljómsveitar-
keppni, undanúrslit, og verður
keppt um titilinn hljómsveit árs-
ins '82. Fjölmargar hljómsveitir
viðsvegar að af landinu hafa til-
kynnt um þátttöku i keppninni. A
miðnætti veröur gert stutt hlé á
dansleikjum og kveiktur varð-
eldur ásamt flugeldasýningum. A
Úr Atlavik
sunnudag kl. 14 hefst hátiðardag-
skrá. Þar koma fram Agúst Is-
fjörð sjónh verf ingamaður,
Lafmóður Skokkan, Laddi, Bald-
ur og Konni og Þórscafé-trióið,
Laddi Jörundur og Július. Kl. 18
verða úrslit i hljómsveitakeppn-
inni. Hátiðinni lýkur að loknum
dansleikjum aðfaranótt mánu-
dagsins.
Helena Gard frá Danmörku (t.d.) og Nadya Khokhlova frá Sovétrikj-
unutn taka báðar þátt i FRIÐARGÖNGUNNI 82, sem nú stendur yfir I
Sovétrikjunum. Þaö eru friðarhreyfingar kvenna á Norðurlöndunum
og opinberar f riðarhreyfingar i Sovétrikjunum, sem skipuleggja göng-
una.