Þjóðviljinn - 21.08.1982, Blaðsíða 11

Helgin 21.-22. ágúst 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Djúpsjárvarathuganir:
menn geta ekki notað sínar venju-
legu aðferðir til að rannsaka þær.
Þar á meðal er fiskur, sem lítur út
eins og áll og syndir stöðugt í hita
útstreymi. Meðan ekki er fundið
nafn á hann kalla vísindamenn
hann „21 gráðu norður hitafisk"
eftir fundarstaðnum. Þeir telja að
hann sé fyrsta hryggdýrið sem
fundist hefur sem byggir tilveru
sína ekki á sólarljósi.
Eftir því sem vísindamennirnir
komast næst getur hitastigið í sjón-
um orðið meira en 700 gráður á
Fahrenheit þar sem þessi dýr lifa og
getur sjórinn þess vegna dregið
efni út úr berginu í kring. Hann
verður t.d. mjög brennisteinsmett-
aður. Undir hita og þrýstingi
breytast brennisteinssamböndin í
hydrogen sulfíð (H2S). Það er
eitrað en bakteríur sem lifa í heitu
vatninu nærast vel á því. Bakterí-
urnar eru frumfæða í þessu sér-
kennilegalífríki. Ormarnir,innbyrða
t.d. miljarða af slíkum bakteríum
og nærast af þeim en í staðinn ber- j
ast súlfíð með blóði ormsins til
bakteríanna og oxygen og koldíox-
íð með sjónum. Þegar súlfíð
blandast oxygeni og koldíoxíði
leysist orka úr læðingi og gegnir sá
samruni sama hlutverki og sólin á
yfirborði jarðar.
Yfirleitt virðast þessar skepnur ;
vaxa mjög ört en eiga stutta ævi og
er skýringin sjálfsagt sú hversu hit-
aútstreymið er brigðult. En það
sem vísindamenn furða sig mest á
er hversu mikið af hydrogen súlfíð
er í skepnunum og hvernig þær fari .
að ráða við þetta eitur. Þeir vonast 1
til að ráða þá gátu, og ef það tekst |
finnast e.t.v. nýir möguleikar á
notkun efnisins.
(GFr — byggt á Time).
Þessi fiskur er eina hryggdýrið sem fundist hefur í heiminum, sem byggir
tilveru sína ekki á sólarljósi.
F urðulegt
lífríki finnst
Fyrir 5 árum voru þrír menn að
kafa í kafbátnum Alvin á meira en 2
km dýpi nálægt Galapagoseyjum á
Kyrrahafi þegar þeir gerðu merka
uppgötvun. Þarna á hafsbotninum
er jarðhiti en dýpið er orðið svo
mikið að ekkert sólarljós kemst að
og ætti hann þess vegna að vera
lífvana. En þarna fundu þeir óvænt
lífríki svo sem eins og risasnigla,
föla gula fiska, hvíta krabba og
orma sem voru um hálfur annar
metri á lengd.
Síðan þessi uppgötvun var gerð
hefur undrun vísindamanna vaxið.
Öfugt við flestar aðrar skepnur á
jarðríki lifa þessar af án þess að
nota sólarljósið til orku og fæðuöfl-
unar. Þess í stað byggja þær éin-
göngu á jarðhita. Það er haflíffræð-
ingurinn Holger Jannasch sem
stjórnar ferðum kafbátsins Alvin
og hann segir: „Ef sólin hætti að
skína myndu þessi djúpsjávardýr
samt halda áfram að lifa, öfugt við
okkur og grænan gróður, því að
þau byggja líf sitt eingöngu á Móð-
ur Jörð.“
Nú hefur Vísindasjóður Banda-
ríkjanna veitt 1.7 miljón króna
styrk til að rannsaka betur þetta
lífríki og verður aðallega beint
sjónum að neðansjávarjarðhita-
svæði rúmum 200 km suður af Baja
í Kaliforníu.
Kafbáturinn Alvin getur kafað
allt að 3 km dýpi og hefur hann
fundið alls konar nýjar skepnur,
skyldar þeim sem fyrst fundust, svo
sem snigla, orma, fiska o.fl. Sumar
þeirra eru svo skrýtnar að vísinda-
Kafbáturinn Alvin siglir niður í djúpið.
Bakteríur sem nærast á brennisteini á hafsbotni. Myndin er stækkuð 5100
sinnum.
Þú qetur qert
VOLVO LAPPLANDER
aðqlœsilegum farkosti
v>\Xi V.