Þjóðviljinn - 07.10.1982, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. október 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Kveðjuorð
Ingólfur Jónsson
Fœddur 28. júní 1892
Dáinn 27. september 1982
Þeir hníga nú óðum til foldar,'
mennirnir, sem fæddir voru fyrir og
um síðustu aldamót og beittu öllum
sínum hæfileikum til þess að gera
sósíalíska verkalýðshreyfingu að
því áhrifavaldi, sem hún nú er og
gerbreyta lífskjörum verkalýðsins
úr örbirgð í bjargálnir.
Ingólfur Jónsson óx strax í föð-
urhúsum, - litla timburhúsinu í
„Bótinni” á Akureyri, - upp í and-
rúmslofti rísandi verkalýðshug-
sjóna. Faðir hans, Jón Friðfinns-
son var einn af þeim, sem fyrir
aldamótin var með í að stofna
fyrsta verkalýðsfélagið á Akureyri
og endurreisa það aftur eftir alda-
mótin og var 1916 sendur af því
félagi út á Dalvík til að stofna þar
„Verkamannafélag Svarfdælinga”.
Og Finnur, bróðir Ingólfs var á Ak-
ureyri umboðsmaður „Réttar” er
hann hóf göngu sína. Sú fjölskylda
öll var vígð hugsjón frelsisbaráttu
hins snauða verkalýðs.
Ég minnist þess enn vel, er við
stofnuðum Jafnaðarmannafélag
Akureyrar 1924 uppi í íbúð Ingólfs
og Ingibjargar Steinsdóttur,
þeirrar ágætu leikonu, uppi í risinu
í húsi Sigurðar Bjarnasonar í Gler-
árgötu. Við vorum aðeins 10 stofn-
endur, en félagsskapnum og
hreyfingunni óx brátt fiskur um
hrygg. Og það var mikils virði fyrir
okkur, þá ungu, að hafa reyndan
mann sem Ingólf með er fyrstu
sporin voru stigin. Hann varð
gjaldkeri Verkalýðssambands
Norðurlands, er það var stofnað
1925, og 1926 fór hann til Húsavík-
ur og stofnaði „Jafnaðarmannafé-
lag Þingeyinga”.
Því Ingólfur var enginn nýgræð-
ingur í baráttu sósíalismans á ís-
landi. Strax og hann hafði lokið
laganámi hér syðra tók hann að
vinna við Alþýðublaðið nýstofnáð,
Villur í leik-
dómi um
„Skilnað”
Villur tróðu sér inn í umsögn
sem birtist hér í bláðinu í gær um
leikritið Skilnað. Ein var hörmu-
legust.
Þegar skrifað var um leik Guð-
rúnar Ásmundsdóttur í hlutverki
Kristínar kom þetta á prent: „Ekki
tekst henni að koma því til skila, að
í ástlitlum smáheimi þessa verks er
það Kristín, sem helst átti einhvern
hlýjuforða....“
Hér er öllu snúið því eitt orð
vantar: Setningin átti að byrja á
orðunum:„Ekki sísttekst hennivel
að koma til skila..."
í annarri setningu varð ruglingur
- þar er sagt að leikhúsgestir viti
ekki mikið meira um ferðir eigin-
mannsins í leikritinu „en hóflega
forvitnir kunningjar þeirra hjóna
úti í bæ gætu varla vitað það“. Hér
átti að standa „ekki meira ...en
hóflega forvitnir kunnirigjar úti í
bæ gætu vitað”.
Aðrar villur eru smærri.
ÁB
aðalhjálparhella Ólafs Friðriks-
sonar - og oft held ég að Alþýðu-
blaðið hafi átt það undir dugnaði
hans og fórnfýsi að það komst út
þá. Fyrir utan alla boðun sósíalism-
ans á síðum þess, tók hann upp á að
þýða jafnvel „Tarsarí’ neðanmáls í
blaðinu til þess að gera það vinsælt
- og ná í nokkurn pening við sér-
prentun síðar.Og Ingólfur þýddi
líka margt af vinsælustu bókum
Jack Londons í blaðið til að halda
því uppi með vinsælu efni. - Þáttur
Ingólfs í þeirri blaðaútgáfu hefur
vart verið metinn að verðleikum
enn.
Nokkru eftir að jafnaðarmenn
tóku meirihluta á Isafirði, - en
Finnur bróðir Ingólfs var einn
aðalforystumaður hreyfingarinn-
ar, þar, - varð Ingólfur bæjarstjóri
þar og fluttu þau hjón þá frá okkur
Akureyringum og var mikil eftir-
sjón í.
En oft átti maður eftir að
heimsækja þau í Neðsta-
kaupstaðnum á ísafirði.
Ingólfur var einn af stofnendum
Kommúnistaflokksins og Sósíalist-
aflokksins síðar. Alla sína starfsævi
vann hann hugsjóri vorri og hreyf-
ingu allt hvað hann mátti og að-
stæður hans leyfðu.
íslensk alþýða kveður hann að
leiðarlokum með þökkum fyrir
allt, sem hann vann henni einmitt
þegar erfiðast var ísinn að brjóta og
baráttan krafðist fórnfýsinnar en
gat lítil laun veitt. Hún mun geyma
minninguna um hann ásamt öðrum
brautryðjendum úr kynslóð hans.
Aðstandendum öllum eru send-
ar innilegustu þakkir og samúðar-
kveðjur.
Einar Olgeirsson.
Með Ingólfi Jónssyni hrl. mun í
dag til moldar borinn einn hinn síð-
asti af frumherjum jafnaðarstefn-
unnar á íslandi. Ingólfur Jónsson
var fæddur 28. júní 1892 á Stóra
Eyrarlandi í Eyjafirði, en Akur-
eyrarkaupstaður stendur nú að tals-
verðu leyti á landi þess. Faðir Ing-
ólfs var Jón Friðfinnsson, Jóseps-
sonar Tómassonar bónda á Hvass-
afelli, en móðir hans Þuríður Sess-
elja Sigurðardóttir frá Brimnesi í
Svarfaðardal. Jósep langafi Ingólfs
dó 85 ára gamall 1825, og var Frið-
finnur yngstur 22 barna hans og
upp alinn hjá bróður sínum, sem
var sextugur er hann fæddist.
Rannveig móðir Jónasar Hall-
grímssonar var bróðurdóttir Jös-
eps, svo að þeir Jónas og Ingólfur
voru af þriðja og fjórða.
Foreldrar Ingólfs fluttust að
Harðbak á Sléttu, nyrsta bæ lands-
ins, þegar hann var á fyrsta ári, og
þaðan voru fyrstu bernskuminn-
ingar hans, en þau fluttust aftur til
Akureyrar 1898. Þar varð Friðfinn-
ur faðir hans einn af forystu-
mönnum Verkalýðsfélags Akur-
eyrar og gjaldkeri þess í mörg ár.
Friðfinnur var hagur maður og
lagði gjörva hönd á margt. Hjá
honum iærði Ingólfur snemma að
hnýta net.
Fjórtán ára gamall hóf Ingólfur
prentnám hjá Oddi Björnssyni, en
fór ári síðar, vorið 1913, til Reykja-
víkur í Prentsmiðjuna Gutenberg
Vináttufélag
VÍK
Islands og Kúbu
Aðalfundur
veröur haldinn í Félagsstofnun stúdenta (-
hliöarsal) föstudaginn 8. október kl. 20.30.
Mætum öll.
Stjórnin
og síðan í Prentsmiðjuna Rún, sem
þá mun hafa verið fullkomnasta
prentsmiðja á íslandi. Áður en
Ingólfur lauk námi í prentiðn, hóf
hann áð lesa undir stúdentspróf,
1915. Settist hann í þriðja bekk
Gagnfræðaskólans á Akureyri
1915-16, og síðan í lærdómsdeild
Menntaskólans í Reykjavík og
lauk frá honum stúdentsprófi 1919.
Hugur hans stóð til náms í efna-
fræði og eðlisfræði, en átti ekki
kost á styrk til þess, svo að hann
innritaði sig í lögfræði við Háskóla
íslands.
Á sumrin hafði Ingólfur unnið
ýmis störf, verið til sjós og hnýtt
net. Til sjós var hann sumurin 1915
og 1916 „og vatt (sér) þá að því að
endurreisa sjómannafélagið á Ak-
ureyri,“ og var hann kjörinn full-
trúi þess á þing Alþýðusambands
Islands. I Jafnaðarmannafélag
Reykjavíkur gekk Ingólfur 1919.
Um það leyti vann Ólafur Friðriks-
son að stofnun Alþýðublaðsins og
var ritstjóri þess, er það hóf göngu
sína 29. október 1919, en Ingólfur
varð blaðamaður þess og að
nokkru leyti Hendrik Ottósson,
Sigurður Jónasson og Dýrleif
Árnadóttir. Frá blaðamennsku
sinni sagði Ingólfur svo: „Það féll í
minn hlut að koma blaðinu út. Al-
þýðublaðið var prentað í Guten-
berg. Þar var ég alltaf mættur kl. 8
á morgnana. Þegar eyður voru í
blaðinu þurfti að fylla upp í þær. Ég
safnaði fréttum og skrifaði greinar
um hvað eina... Ég þýddi oftast
framhaldssögurnar, sem komu.
....Ég þýddi Kol konung eftir Upt-
on Sinclair og ég þýddi Tarzan-
sögurnar. Ólafur hafði haft með
sér frá Englandi eina Tarzan-
söguna í vasanum.” Meðan Ólafur
var í utanferðum, sá Ingólfur um
ritstjórn Alþýðublaðsins. Og þess
má geta, að það var fyrir orð lng-
ólfs, að Stefán Jóhann Stefánsson
fór í fyrsta sinn í framboð.
Á þingi Alþýðusambandsins og
Alþýðuflokksins 1922 komu í
fyrsta sinn glögglega í ljós þau skil,
sem til þessa dags hefur gætt í
stjórnmálasamtökum verkalýðs-
hreyfingarinnar, og var Ingólfur
helsti talsmaður vinstri armsins á
því. Þótt hægri armurinn væri ekki í
meirihluta á þinginu, var Ólafur
Friðriksson leystur undan ritstjórn
Alþýðublaðsins, en gerður að er-
indreka Alþýðuflokksins. Um það
leyti lét Ingólfur af blaðamennsku
við Alþýðubiaðið, en fleira bar til
þess.
Ingólfur þáði 1922 það boð Sig-
urðar, sonar Odds Björnssonar, að
verða meðeigandi í prentsmiðju
þeirra, en undanfarandi ár hafði
Ingólfur gefið út í bókarformi
Tarzan-sögur þær, sem hann þýddi
í Alþýðublaðið. Og rak Ingólfur
prentsmiðjuna næstu ár ásamt Sig-
urði, jafnframt því sem hann las
lögfræði, er hann lauk í prófi 1925
Ari síðar seldi hann hlut sinn í
Prentsmiðju Odds Björnssonar.
Bæjarráðsmaður á ísafirði var
Ingólfur ráðinn 1926 og gegndi því
starfi til 1934 (með titlinum bæjar-
stjóri frá 1930). Frá aðkomu sinni
til ísafjarðar sagði hann svo:„1926,
einmitt, þegar ég kom til ísafjarð-
ar, kreppti þar að. Bankarnir voru
að lýsa alla útgerðarmenn gjald-
þrota. Útgerð var að verða lítil sem
engin í bænum. Við í meirihluta í
bæjarstjórninni urðum að duga eða
drepast. Það varð til þess, að við
stofnuðum Samvinnufélag ísfirð-
inga í desember 1927. Það var út-
gerðarfélag. Finnur bróðir minn
var ráðinn framkvæmdtjóri þess,
en ég samdi lög þess. Úm hvern
einasta bát, sem keyptur var, stofn-
uðum við félag. Þau úrðu sjö áð
tölu. Það voru eiginlega þau, sem
mynduðu síðan Samvinnufélag ís-
firðinga. Þegar 1928 ábyrgðist ís-
afjarðarbær lán til þess að upphæð
200.000 krónur. Fyrir lánið lét
samvinnufélagið smíða fimm vél-
• báta í Noregi og Svíþjóð. Bátar
þessir voru ísbjörn, Sæbjörn, Val-
björn og Vébjöm, en 1929 voru
Auðbjörn og Gunnbjörn smíðaðir
í Svíþjóð. Þeir voru bestu véibát-
arnir, sem þá voru á íslandi. Þeir
voru fyrstu bátarnir af sinni stærð,
rétt um 40 tonn. Vélar í öllum bát-
unum voru af sömu gerð. Við feng-
um umboð fyrir vélarnar og höfð-
um stóran lager á ísafirði. Bátarnir
voru á línuveiðum á vertíð, en fóru
á sfldveiðar á sumrin. Strax fyrsta
árið keyptum við söltunarstöð á
Siglufirði. Þar söltuðum við sjálfir
sfldina af bátunum. Finnur bróðir
minn var forstöðumaður (Sam-
vinnufélags ísfirðinga) alla tíð.“
Málflutningsskrifstofu í Reykja-
vík rak Ingólfur frá 1934 til 1945,
að hann varð lögfræðingur Skip-
aútgerðar ríkisins, 1945, en því
starfi gegndi hann til 1962. - Ingólf-
ur var tvíkvæntur. Ingibjörgu
Steinsdóttur giftist hann 1922 og
át.ti með henni fimm börn, en þau
slitu samvistum. Síðari kona hans
er Sólveig Sigurðardóttir Njarðvík
og eignuðust þau fjögur börn.
Ingólfur Jónsson var meðlimur í
Kommúnistaflokki íslands og síð-
an í Sameiningarflokki alþýðu, -
Sósíalistaflokknum. Viðhorf hans
voru ávallt viðhorf vinstri manna
árabils þeirra. í viðtali 1973 sagði
hann: „Við, sem stóðum vinstra
megin, vorum sannfærð um, að svo
merkileg tímamót væru að verða í
Rússlandi, að við þyrftum að fylgj-
ast nákvæmlega með þróun mála
þarlendis, jafnvel þótt rússnesku
kommúnistarnir kynnu að vera
brokkgengir. Þar var verið að gera
fyrstu tilraunina til að koma á fót
því þjóðfélagi, sem Marx og Engels
höfðu sagt fyrir. Af mínum sjónar-
hóli séð er hún enn það merkileg-
asta, sem sprottið hefur upp úr bar-
áttu verkalýðsins, alveg skilyrðis-
laust. Rússnesku kommúnistarnir
. hafa alið þjóð sína upp í allt öðrum
hugsunarhætti en þeim, sem uppi
er í Vestur-Evrópu."
Reykjavík, 6. október 1982.
Haraldur Jóhannsson.
LANDSRAÐSTEFNA
samtaka herstöðvaandstæðlnga
Bergþóra. Anton Helgi. Elfsabet.
verður haldin að Hótel Heklu i
Reykjavík, laugardaginn 9. og
sunnudaginn 10. október.
DAGSKRA
Laugardag 9. okt.
Kl. 10.00
Landsráðstefnan sett
Skýrsla formanns - Pétúrs Reimarsson.
Skýrsla gjaldkera - Jón Á. Sigurðsson.
Umraeður
Kl. 14.00
Inngangserindi um eftirtalin etni:
1. Staðan f herstöðvarmálinu - Árni Hjart-
arson.
2. Kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd - Jón Ás-
geir Sigurðsson, Keneva Kunz.
3. Friðarhreyfingar - Kristín Ástgeirsdóttir.
4. Starfs- og fjárhagsáætlun. - Rúnar Ármann
Arthúrsson.
Kl. 15.30
Umræðuhópar starfa.
Kl. 21.00
Kvöldvaka í Félagsmálastofnun stúdenta með
dansleik. Fram koma:
Bergþóra Árnadóttir, .Karl Guðmundsson, Ant-
on Helgi Jónsson, Elísabet Þorgeirsdóttir, Kelt-
ar og fleiri.
Sunnudag 10. okt.
Kl. 9-12
Umræöuhópar starfa #
Kl. 13.00 ■
Niðurstöður umræðuhópa.
Almennar umræður.
Kjör miðnefndar.
Kl. 17.00 s
Ráðstefnuslit.
Fundarstjórar:
Garöar Mýrdai, Óskar Guðmundsson.
Garðar.
Óskar.
Þátttaka tilkynnist i síma 17966