Þjóðviljinn - 27.11.1982, Blaðsíða 2

2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 27.-28. nóvember 1982
Aðferð sænsku læknanna: Aðflutta brisinu er troðið inn í smáþarm og hægri er aðgerðinni nánar lýst. Meltingarvökvinn er leiddur um pípu út úr
saumað fast. Sjúklingurinn hefur eftir það tvö bris, bæði framleiða þau kviðarholinu til að byrja með en hún er svo tekin eftir um tvær vikur. Ur
meltingarvökva, en aðeins nýja brisið framleiðir insúlín. A myndinni til DN.
Skurðaðgerð lausnin?
Læknar við Huddinge-
sjúkrahúsið í Svíþjóð hafa þróað
nýja aðferð við að græða briskirtil í
sykursjúka, en briskirtillinn
framleiðir m.a. insúlín, efni, sem
nauðsynlegt er til þess að líkaminn
geti nýttsér blóðsykurinn. Insúlín-
háð sykursýki stafar af því að
briskirtillinn framleiðir ekkert eða
allt of lítið af insúlíni. Við
Huddinge-sjúkrahúsið hafa læknar
þegar grætt bris frá nýlátnum
mönnum í sex sykursýkissjúklinga
og lofar árangurinn góðu. Einn
sjúklinganna hefur verið með nýja
brisið í heilt ár og hefur hann alveg
lagt insúlínsprauturnar á hilluna.
Dagens Nyheter skýrir frá þessu
í síðustu viku en sænska læknaþing-
ið mun ma. fjalla um Huddinge-
aðgerðirnar nú í desember. A
undanförnum árum hafa víða um
Svíar ánægðir
með árangur af
ígrœðslu briskirtils
í sykursjúka
heim verið gerðar tilraunir til að
græða nýjan briskirtil í insúlín-
háða sykursýkissjúklinga, en með
litlum árangri. Aðflutta líffærið
hefur í þeim tilfellum verið tengt
blóðrásinni í kviðarholinu, utan líf-
himnunnar, og fyrir utan þau vand-
kvæði sem venjulega fylgja líffær-
aflutningum, hefur meltingarvökv-
inn sem brisið framleiðir líka safn-
ast fyrir í kviðarholinu og valdið
sjúklingunum þjáningum.
Aðferð sænsku læknanna byggir
hins vegar á því að græða aðflutta
brisið beint við smáþarmana, eftir
að það hefur verið tengt æðakerf-
inu. Insúlínið frá nýja brisinu berst
út í blóðrásina og meltingarvök-
vinn bæði frá því og brisinu sem
fyrir er, fer beint inn í meltingar-
veginn.
Enn sem komið er fylgja þessari
aðferð ýmsar áhættur, en Carl
Gustaf Groth, dósent sem stjórnar
tilraununum segir að nú sé í fyrsta
skipti í sjónmáli aðferð, ekki
aðeins til að meðhöndla sykursýki
heldur einnig til að lækna hana.
Próunin er mjög ör. Fyrir þremur
árum voru framkvæmdar um 40
brisígræðslur í heiminum öllum, nú
eru þær um 100 á ári. Huddinge-
sjúkrahúsið er í þriðja sæti hvað
fjölda aðgerða varðar, en vegna
áhættunnar hafa aðeins mjög illa
farnir sjúklingar fengið ígrætt bris.
Vonast er til að með aukinni
reynslu og þekkingu verði hægt að
láta fleiri njóta slíks.
Flutningi briskirtils milli manna
fylgja sömu vandkvæði og öðrum
líffæraflutningum. Vanda verður
vel til gefanda og finna mann sem
hefur hvað líkasta vefjagerð og
sjúklingurinn sjálfur. I Svíþjóð
hafa menn m.a. gert tilraunir með
að taka um 70% kirtilsins úr lifandi
manni og græða í annan og er
áhættan talin svipuð og að gefa
annað nýrað. Ekki er talin hætta á
að gefandi fái sykursýki. Þá hafa
Svíar einnig gert tilraunir með
ræktun briskirtilsfruma, sem feng-
nar eru frá fóstrum.
-ÁI
Aðventu-
tónleikar
í Háteigs-
kirkju
Á morgun verða haldnir fyrstu
aðventutónleikar í Háteigskirkju
fyrir þessi jól. Dr. Orthulf Prunn-
er, organisti kirkjunnar flytur or-
gelverk fyrir aðventu- og jólatím
ann eftir Bach. Tónleikarnir hefj-
ast kl. 20.30 annað kvöld, og verða
síðan tónleikar hvert sunnudags-
kvöld allt til jóla.
Langholts-
söfnuður
þrítugur-
Langholtssöfnuður er þrítugur
um þessar mundir og er þess
minnst með kirkjudegi á morgun,
sunnudag. Sigurður Pálsson vígslu-
biskup stígur í 'stól í hátíðarmessu kl.
14 og Ölöf Kolbrún Harðardóttir
syngur með kirkjukórnum. Um
kvöldið verður hátíðarsamkoma í
safnaðarheimilinu þar sem séra
Árelíus Níelsson flytur hátíðaræðu
og Matthías Johannessen les úr
verkum sínum.
Sókriarnefnd hefur nú í gangi
söfnun meðal safnaðarfólks til að
ljúka smíði Langholtskirkju.
Villa í kross-
gátu leiðrétt
Villa slæddist í hjartakrossgátuna í
blaði II. í 7. reit frá vinstri í 3ju röð
að ofan á að vera 17 en ekki 19.
Þjóðleikhússtjóri svarar gagnrýni Sigurðar A. Magnússonar
Kent Paul átti
erindi til okkar
Hr. ritstjóri.
í heiðruðu blaði yðar í dag er
grein eftir Sigurð A. Magnússon
rithöfund um sýningu
Þjóðleikhússins á Dagleiðinni
löngu eftir O ’Neill, sem gefur
ástæðu til hugleiðinga.
Nýlegavarstöddhér heima ung
myndlistarkona sem búsett er er-
lendis, og sýndi hér við mikinn
fögnuð, í fyrsta skipti að heitið
gat. Hjá sumum gagnrýnendum
kvað þó við annað hljóð, og þessi
unga myndlistarkona undraðist
mjög þau skrif, var vön annars
konar skrifum, yfirvegaðari og
prúðmannlegri, þar sem hún var
búsett. Ég varð vitni að því að
fleiri en einn hugguðu hana með
þeim orðum, að hún rhætti prísa
sig sæla, að vera ekki undir
leiklistargagnrýnendur seld, þeir
væru þó hálfu verri í óvægni sinni.
Grein þessi Sigurðar, sem hér
er gerð að umtalsefni, er í óvægn-
ara lagi og skýtur að mínu áliti
nokkuð yfir markið. Sigurður,
sem ég auðvitað met mikils fyrir
skrif sín á þeim sviðum þar sem
hann á heima, skrifaði hér áður
fyrr um árabil leiklistargagnrýni,
án þess þó að hafa mikil áhrif; til
þess skorti hann í rauninni bæði
faglega þekkingu, sviðslegt næmi
og sjálfstætt mat. Þó að enginn
drægi í efa heiðarleika hans og
raunverulegan áhuga á leiklist.
Og nú hefur hann tekið upp
pennann að nýju, rétt eftir að í
sama blaði kom fram gagnrýn-
andi, sem virtist betur í stakk bú-
inn að leiðbeina áhorfendum
jafnt sem leikhúsfólki.
Nú vona ég að orð mín verði
ekki skilin sem svo, að ég van-
meli það, ef gagnrýnendur vilja
veita leiklistinni, og þá ekki síst
Þjóðleikhúsinu, strangt aðhald.
Ég hygg, þegar á allt er litið, og
svolítið reynt að standa undir
eilífðarstjörnum, þá hafi þessi agi
gert okkur Þjóðleikhúsfólki gott
að mörgu leyti undanfarin ár; hin
hliðin líka, sem ekki hefur alveg
tekist að sneiða hjá er að ala á
fordómum í hópi áhorfenda og
fæla þá frá. Hitt er svo annað
mál, að Steinþóri Sigurðssyni,
sem öllum kemur saman um að sé
í fremstu röð á sínu sviði, hlýtur
að bregða, þegar hann kemur
upp í Þjóðleikhús á nokkurra ára
fresti og sér þá allt í einu á prenti,
að list hans er lýst sem konfekt-
kassamyndum. Eða ungum og
efnilegum leikara eins og Júlíusi
Hjörleifssyni, sem er alinn upp
við dekur á nýjum andlitum, þar
sem nemendur eru útnefndir
leikhús ársins á þeim tíma, að
þeir halda sig fulllæsa, á meðan
þeir eru í rauninni að læra að
kveða rétt að; það er viðbúið
honum og öðrum bregði, þegar
hann svo stendur í hinni raun-
verulegu eldlínu, þar sem gerðar
eru allt aðrar kröfur.
Nú vona ég orð mín misskiljist
ekki; mér dettur ekki í hug að
halda því fram hér, að þessi sýn-
ing sé gallalaust verk, fremur en
öll mannanna verk; ég er þvert á
móti sammála ýmsum þeim að-
finnslum sem ýmsir aðrir gagn-
rýnendur hafa haft á lofti. Og það
er þess vegna sem ég er svo
grundvallarlega ósammála Sig-
urði A.
Allir aðrir gagnrýnendur eru til
dæmis sammála um það, að Þóra
Friðriksdóttir vinni í hlutverki
Mary Tyrone leiksigur, kannski
þann mesta á glæsilegum leikferli
sínum. Frammistaða hennar
lætur Sigurð hins vegar ósnort-
inn. Nú ætla ég ekki að deila hér
um smekk, eitt höfðar til eins og
annað til annars, en hins vegar
hygg ég, að á þessu sé skýring,
sem tengd er heildaraðferð sýn-
ingarinnar, sem Sigurður hefur
ekki glöggvað sig á. Dagleiðin
langa er raunsæisverk, eins og
það er skrifað, og í flestum tilvik-
um ætti að vera eðlilegt að túlka
það í þeim anda. En nú er til sem
stílbrigði f leikhúsi margskonar
raunsæi. Við getum tekið sem
dæmi það leikræna raunsæi, sem
einkennir margt þaö besta í finn-
sku leikhúsi um þessar mundir,
og skotið hefur upp kollinum í
nokkrum sýningum hér upp á
síðkastið. Þarerekki áferðneinn
natúralismi, heldur er afskrifuð
öll óþarfa tiltekt. Hins vegar er
mikill fysiskur kraftur, hreyfing-
ar og sveifla í þessu leikmáta og
hann er nokkuð úthverfur. Okk-
ar gamla raunsæismáta býst ég
ekki við að þurfi að lýsa, og býr
hvorki yfir sama þrótti né hnit-
miðun, enda við fyrir löngu á leið
frá honum. Kent Paul býður upp
á þriðja möguleikann í sýningu
sinni á Dagleiðinni löngu, raun-
sæisstefnu, sem hefur ekki ytri
veruieikaspeglun að höfuðmark-
miði, en hins vegar er innhverf f
könnun sinni á áhugaverðu sálar-
lífi í þessu merkilega leikverki,
hnitmiðuð að þessu innra lífi, í
stað snjallra utanverkalausna.
Það er rétt, að þessi aðferð gerir
feiknarlegar kröfur til næmleika
áhorfenda, ekki síst í verki sem er
jafn langt og það sem hér um ræð-
ir, og kannski má manni finnast
boginn ofspenntur í kyrrstöðu
sinni í fjórða þætti.
En hér er gerð tilraun til annars
konar samkenndar við persón-
urnar en við eigum að venjast, og
fyrir þá tilraun eina, hvort sem
hún skilar sér að öllu leyti eða
ekki í þessari einu sýningu, fyrir
þær sakir átti Kent Paul erindi til
Islands, og ókurteisisorðum Sig-
urðar í garð hans og leikmynda-
gerðarmannsins Ouentin Thom-
as vísa ég til föðurhúsanna, þau
sæma ekki jafn greindumog vel-
viljuðum manni, sömuleiðis full-
yrðingu um óþarft bruðl með
almannafé ellegar fullyrðmgu um
það að bandarískt leikhús sé okk-
ur því síðra, að við höfum þangað
ekkert að sækja. Svoleiðis ein-
angrunar og útkjálkasjónarmið
flokka ég reyndar oftast undir
gömlu íslensku vanmetakennd-
ina, með öfugu formerki. Vfst
stendur íslensk leiklist vel í dag,
og full ástæða að gleðjast yfir því.
En viö skulum halda dóm-
greindinni og aldrei leggjast til
hvílu ofan á lárviðarsveigana.
Ekki held ég Sigurði hefði þótt
kurteislegt, ef ljóðaþýðingum
hans vestra hefði mætt orðagjálf-
ur um að bandarísk ljóðlist stæði
hærra og því um óþarft bruðl að
ræða.
Annars er stundum hvimleitt
að sjá hvernig sumir gagnrýnend-
ur taka eriendum leikstjórum. Ef
þeir eru ekki ánægðir, mætir
þeim hroki og tal um alla ungu
íeikstjórana „verkefnalausu“.
Takist hins vegar vel, að dómi
sömu gagnrýnenda, er tækifærið
notað til að láta þess getið, að
svona kunni nú ekki íslenskir
leikstjórar til verka. Það eru
svona viðbrögð sem við köllum
neikvæða dóma, ekki hvort okk-
ur er hrósað eða ekki, við því er
ekkert að gera og tilheyrir sjálf-
sögðum leikreglum, og vonandi
vel rökstutt hverju sinni.
Það var áberandi þreytublær í
móttökutækjum Sigurðar A.
Magnúsonar, eins og það birtist í
skrifum hans. Ætli menn sér hins
vegar að viðhafa stór orð í gagn-
rýni, þurfa menn helst að hafa
gleggra auga og næmara eyra en
gengur og gerist, ef menn vilja
láta taka mark á sér. Annars
verða skrifin bara bruðl nteð
prentsvertu.
Sveinn Einarsson.