Þjóðviljinn - 01.03.1983, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 1. mars 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Á undanförnum misserum hefur
það orðið ae ljósara hversu
óhagkvæmir orkusölusamningar
Landsvirkjunar við
stóriðjufyrirtækin eru. Nú liggur
fyrir, svo óyggjandi er, að
almennir rafmagnsnotcndur
greiða niður raforkuverð til
stóriðju svo miljónatugum, ef
ekki hundruðum miljóna skiptir
árlega.
Margir furða sig eflaust á því,
hvernig það megi vera, að stjórn
Landsvirkjunar gerir sig seka um
Sönnun þess aö iðnaðarráðherra
ætlaði aldrei að semja við ÍSAL
— ■rfir Btrfu Ul (iunoAnwoe uœ fnu
varp tft—AfTÍAhrrm o.fl. um turkkun
mJorkuvrrte lil Ls.\L

Viðtal Morgunblaðsins við Birgi ísleif, þar sem stjórnarmaður opin-
berar vanþekkingu sína.
Birgir
ísleifur
Gunnarsson,
stjórnar-
maður í
Landsvirkjun
Bætlr gráu ofan á svart
svona dýrkeypt mistök í samning-
agerð hvað eftir annað. Mistökin
í upphaflegu samningunum við
Alusuisse voru í meginatriðum
endurtekin 1975, 10 árum síðar.
Áburðarverksmiðjan, sem einnig
er stórnotandi raforku, fær sam-
kvæmt samningum við Lands-
virkjun frá 1971 raforkuna á
sama smánarverðinu og ísal. Síð-
ast en ekki síst hefur komið í ljós,
að vegna skuldbindinga Lands-
virkjunar um afhendingu á svo-
kallaðri afgangsorku er raforku-
verð til Járnblendiverksmiðjunn-
ar á Grundartanga samkvæmt
samningum frá 1977 aðeins óver-
ulega hærra en til ísal.
Þessi endurteknu samninga-
mistök stjórnar Landsvirkjunar
eru þeim mun furðulegri þegar
þess er gætt, að hjá stofnuninni
og í tengslum við hana starfa
margir af hæfustu sérfræðingum
landsins á þessu sviði. Jafnframt
liggur fyrir, að þeir hafa gert at-
hugasemdir við og varað við af-
leiðingum allra þessara samn-
inga.
Sökudólgurinn
gefur sig fram
Morgunblaðið og Birgir ísl.
Gunnarsson hafa nú gerst svo
vinsamleg, að gefa öllum lands-
mönnum sterka vísbendingu um
ástæðuna fyrir þessum óförum.
í Morgunblaðinu um helgina
(27.2. - sjá mynd) birtist viðtal
við Birgi Isl. um álmálið. Birgir
er sem kunnugt er einn helsti tals-
maður Sjálfstæðisflokksins í
orku- og stóriðjumálum og hefur
átt manna ríkastan þátt í að
marka stefnu flokksins á því
sviði. Birgir hefur átt sæti í stjórn
Landsvirkjunar, sem fulltrúi
meirihluta Sjálfstæðisflokksins í
Borgarstjórn, a.m.k. síðan 1971.
Sem slíkur samþykkti hann at-
hugasemdalaust endurskoðun
rafmagnssamningsins við fsal
1975 og raforkusamninginn við
Járnblendifélagið 1977.
I téðu viðtali, sem er nánast
algerlega bein ræða Birgis, innan
gæsalappa, bendir Birgir ísl. með
svo áberandi hætti á sjálfan sig og
sína hlutdeild í málinu, að einna
helst verður líkt við játningu.
Raforkusalan borgar
ekki Búrfell
Þjóðviljinn vakti á föstudaginn
var (25.2.) athygli á því, að í fylg-
iskjölum með frumvarpi
iðnaðarráðherra um hækkun raf-
orkuverðs til fsal eru birtar
reikningslegar niðurstöður Verk-
fræðistofnunar Háskóla íslands
um endurgreiðslutíma Búrfells-
mannvirkja. Helstu niðurstöður
eru, að miðað við venjulegar og
viðteknar reikningsvenjur nægi
tekjur afjaforkusölu til ísal ekki
til að greiða niður Búrfellsmann-
virki á 45 árum. Geirsarmur
Sjálfstæðisflokksins, einkum þeir
Birgir ísl. og Geir sjálfur, hafa
hinsvegar um langt skeið þulið í
síbylju, að tekjurnar af raforku-
sölunni til ísal greiði upp þessi
mannvirki á 19-25 árum. Þetta
skilur ekki raf-
orkusamninga
Landsvirkjunar
hefur verið helsta réttlæting
þeirra fyrir samningunum við
Alusuisse.
Birgi ísl. hefur greinilega
brugðið mjög við afhjúpun
blekkinga þeirra sjálfstæðis-
. manna og gerir í viðtalinu við
Morgunblaðið örvæntingarfullar
tilraunir til að krafsa í bakkann.
Ekki tekst þó betur til en svo, að í
málsvörn sinni tekst Birgi að sýna
fram á það eitt, að hann skilur
ekki venjulegustu aðferðir við
mat á tekjum og gjöldum, sem til
falla á tilteknu árabili, og hann
hefur því ekki hina minnstu hug-
mynd um það, hvenær viðskipt-
asamningur er hagkvæmur og
hvenær ekki. Að því gefnu að
restin af meirihluta íhaldisins í
stjórn Landsvirkjunar sé Birgi
ekki klókari að þessu leyti, kann
hér að vera komin skýring á því,
hvernig útlendum stóriðjufyrir-
tækjum tekst hvað eftir annað að
gabba stjórn Landsvirkjunar í
rafmagnskaupum.
í þeirri frómu von (þó ekki
nema vegna framtíðarstarfa Birg-
is í stjórn Landvirkjunar), að
Birgi ísleifi sé ekki með öllu fyrir-
munað að taka tilsögn, skal nú
gerð tilraun til að leiðrétta helsta
misskilning hans.
Tölurnar koma
beint frá
Landsvirkjun
Það er í fyrsta lagi misskilning-
ur hjá Birgi, að iðnaðarráðherra
eða nokkur annar utanaðkom-
andi aðili hafi látið reikna tekjur
af raforkusölu til ísal og fært yfir í
bandaríkjadali, áður en Verk-
fræðistofnun fékk þær til
meðferðar. Sannleikurinn er sá,
að þessar tekjutölur komu beint
frá .Landsvirkjun sjálfri, sem
lagði þær fram í bandaríkjadölum
á verðlagi hvers árs. Þetta virðist
hinsvegar hafa farið fram hjá
stjórnarmanninum Birgi ísleifi.
Allt kemur þetta að auki fram í
þeim fylgiskjölum, sem Birgir tel-
ur sig vitna í, en honum er e.t.v.
einhver vörn í því, að ekki er víst
að allir alþingismenn séu jafnlæs-
ir á allt, eins og bent hefur verið á
nýverið.
Dæmið er enn verra
Það er einnig mikill misskiln-
ingur Birgis ísl. að verðbólgu-
hagnaður Landsvirkjunar af lán-
um Alþjóðabankans sé nteð ein-
hverjum hætti fjarlægður úr þess-
um tekjutölum. Tölurnar eru,
sem fyrr segir nákvæmlega þær,
sem Landsvirkjun lét Iðnaðar-
ráðuneytinu í té. Þær sýna árlegar
innkomnar tekjur af raforkusölu
til ísal og útlagðar greiðslur
vegna rekstrar mannvirkjanna og
vaxta og afborgana af lánum, allt
mælt í bandaríkjadölum á verð-
lagi hvers árs. Hér er m.ö.o. um
að ræða greiðsluflæði vegna um-
ræddra mannvirkja. Allur verð-
bólguhagnaður ef því er að
skipta, er því auðvitað nákvæm-
lega tíundaður í þessum tölum,
eins og Landsvirkjunar er von og
vísa.
Hitt er svo annað mál, að ein-
hverra hluta vegna eru ekki öll
útgjöld vegna Búrfellsmann-
virkja meðtalin í þessum tölum
Landsvirkjunar. Til dæmis má
nefna, að mjög verúlegt eigin-
fjárframlag fyrirtækisins til Búr-
fellsmannvirkja er ekki talið nteö
útgjöldum. Ennfremur er ekki
laust við að óhóflegrar bjartsýni
gæti um hækkun álverðs og þar
með rafmagnsgreiðslna frá Isal í
framtíðinni. Þessi atriði sem eru
öll til þess fallin að sýna raf-
magnssamninginn við ísal í betra
ljósi, en raunhæft virðist hafa
ekki verið leiðrétt af hálfu iðnað-
arráðuneytisins. Árlegar nettót-
ekjur eru nákvæmlega eins og
Landsvirkjun lagði þær fram.
Niðurstöður Verkfræðistofnunar
ofmeta því hagkvæntni viðskipt-
anna við ísal hvað þessu
viðvíkur.
Birgir skilur ekki
verðbólguna
Birgir gerir athugasemdir við
það, að umrædd talnaröð Lands-
virkjunar, sé færð yfir á fast verð-
lag. Svo einkennilega sem það
kann að virðast hefur Birgir ekki
fyrr lokið því að útmála hinn
mikla verðbólgugróða af dollar-
alánum Landsvirkjunar vegna
verðrýrnunar dollarans, en hann
hafnar því, að þessi verðbólga sé
fyrir hendi. Sannleikurinn er
hinsvegar sá, að verðbólga í
Bandaríkjunum var að meðaltali
nálægt 9% árlega á áratugnum
1970-80. Kaupmáttur bandaríkj-
adals árið 1980 var einungis 40%
af kaupmætti sama bandaríkja-
dals árið 1970. Þorri íslendinga
skilur vel, að við verðbólguað-
stæður er nauðsynlegt að bera
tekjur frá ári til árs saman á föstu
verðlagi, ef fást á vitræn niður-
staða. Þar sem tekjuröðin er í
bandaríkjadölum- er auðvitað
nauðsynlegt að nota bandarískar
verðlagsvísitölur. Það að Birgir
ísl. er þess ekki umkominn að
skilja þessa einföldu hagfræði
varpar hinsvegar talsverðu ljósi á
það, hvers vegna stjórn Lands-
virkjunar hefur ekki séð ástæðu
til að verðtryggja raforkuverð til
stóriðju.
Birgir ísl. gerir athugasemdir
við það, að nettótekjur af raf-
orkusölu til Isal eru færðar til nú-
virðis með 6% vöxtum. Það
virðist hafa farið fram hjá hon-
um, að á undanförnum árum hef-
ur íslenska þjóðin orðið að fjár-
magna útgjöldin vegna Búrfells-
mannvirkja með erlendum lán-
um, sem hafa borið talsvert hærri
raunvexti en þetta. Raunvextir af
nýjunr lánum Landsvirkjunar um
þessar mundir eru ekki undir 6%.
Til nýrra fjárfestinga, þ.á.rn.
væntanlegrar kísilsmálmverk-
smiðju eru ennfremur gerðar
kröfur um raunverulega arðsemi
fjármagns langt yfir 6%.
Endurgreiðslutími
Burfellsmannvirkja
Það skal á hinn bóginn viður-
kennt, að nokkur óvissa er um
raunvexti, þegar fram í tímann er
horft. Það er því alveg sjálfsagt
að verða við óskum Birgis ísl. og
kanna endurgreiðslutíma Búrf-
ellsmannvirkja miðað við aðra
raunvexti. í bréfi Verkfræði-
stofnunar má finna eftirfarandi
upplýsingar:
Endurgreiðslutími Búrfells-
inannvirkja miðað við
mismunandi raunvcxti
Raunvextir
0%
2%
4%
6%
Endurgr.tími
29 ár
35 ár
yfír 45 ár
yfír 45 ár
Útreikningar Verkfræðistofn-
unar, sem Þjóðviljinn vakti at-
hygli á, eru í rauninni afar ein-
faldir. Tekin var nettótekjuröð
fyrir Búrfellsmannvirki í banda-
ríkjadölum og á breytilegu verð-
lagi, nákvæmlega eins og Lands-
virkjun lagði hana fram. Þessi
röð var færð á fast verðlag með
hjálp bandarískra verðlagsvísi-
talna. Núvirði þessarar tekju-
faðarvar fundin miðað við þá
raunvexti, sem við íslendingar
höfum undanfarið þurft að greiða
af erlendum lántökum okkar.
Allt sem gert var, er í fyllsta sam-
ræmi við staðlaðar og viður-
kenndar aðferðir í svona efnum.
Það er í höfuðdráttum sömu
aðferðirnar og íslenskir húsbyggj-
endur haf.i tileinkað sér eftir
að verðbólgan jókstogverötrygg-
ing lána varð almenn.
Gripið til hrakyrða
þegar rökin þrýtur
í ljósi þess, sem nú hefur verið
rakið er óþarfi að svara skattyrð-
um og dylgjum Birgis ísl. Gunn-
arssonar í garð iðnaðarráðþerra.
Allir reikningar eru skýrir og í
samræmi við viðurkenndar
aðferðir, enda í meira lagi ólík-
legt, að Verkfræðistofnun Hf léti
Iðnaðarráðuneytið segja sér að
vinna einhverja vitleysu í pólit-
ískum tilgangi. Birgir ísleifur og
stjórn Landsvirkjunar hefðu að
sjálfsögðu hvenær sem er getað
óskað eftir úttekt Verkfræði-
stofnunar eða sambærilegs aðila
á sama dæmi, ef þeir héldu að það
yrði þeim til framdráttar. Slíkar
niðurstöður hafa ekki sést.
Hrakyrði Birgis í garð Hjör-
leifs Guttormssonar og Þjóðvilj-
ans eru fyrst og fremst vitnis-
burður um rökþrot hans. Út af
fyrir sig er skiljanlegt að Birgi
svíði, að sá blekkingavefur sem
hann og Morgunblaðið hafa ofið í
kringum rafmagnssamninginn
við Isal skuli nú hafa verið rifinn
niður. Gremja hans bendir ekki
til þess að hann vilji hafa það sem
sannara reynist. f.
Flugráð fordæmir
vinnubrögð sam-
gönguráðherra:
„Dæmalaus
lítilsvirðing”
„Steingrímur Hermannsson
samgönguráðherra hefur sýnt í
verki dæmalausa lítilsvirðingu
á lýðræðislegum hefðum”,
segir í samþykkt flugráðs sem
gerð var í gær. „Fiugráð for-
dæmir þá fádæma valdníðslu er
felst í vinnubrögðum sam-
gönguráðherra í máli þessu”,
segir og í lok greinargerðar með
samþykktinni, sem gerð var
einróma.
Með samþykktinni mótmælir
flugráð skipun Péturs Einarssonar í
embætti flugmálastjóra, og minnir
á að flugráð gegni því hliðstæða
hlutverki og stjórn fyrirtækis eða
stofnunar. Flugmálastjóri sé fram-
kvæmdastjóri flugráðs, og ætlast til
að það hafi mikið að segja um
ráðningu hans samkvæmt lögum.
„í yfirlýsingu til fjölmiðla hefur
samgönguráðherra talið ástæðu til
að upplýsa, að „allir umdæmis-
stjórar úti á landi”, svo og formað-
ur Vélflugfélagsins og formaður
Félags ísl. flugumferðarstjóra, hafi
lýst stuðningi sínum við Pétur Ein-
„Af því tilefni vekur flugráð
sérstaka athygli á því, að umræddir
umdæmisstjórar eru aðeins þrír
talsins, eru jafnframt næstu undir-
menn Péturs í flugvalladeild, og
hafa verið skipaðir í þær stöður af
núverandi ráðherra. Formennirnir
tveir tala hér aðeins sem einstak-
lingar, og hvorki hlutaðeigandi
stjórnir né félagsfundir hafa veitt
þeim neitt brautargengi til slíkra
stuðningsyfirlýsinga í nafni félag-
anna.
Við flugmál á fslandi starfa nú
um 1500 manns, þar af tæplega 300
hjá ríkisstofnunum, og rúmlega
1200 hjá íslenskum flugfélögum.
Hafi nauðsyn borið til að kanna
nánar afstöðu þessara starfsmanna
íil skipunar í stöðu flugmálastjóra
hefði vissulega verið hægt að verða
við því, þó varla innan þess viku
frests er flugráð fékk til umfjöllun-
ar málsins”, segir í greinargerð
flugráðs.
Þá vekur flugráð athygli á því að
Pétur Einarsson hafi upphaflega
verið ráðinn sem framkvæmda-
stjóri flugvalladeildar og varaflug-
málastjóri eftir mjög óvenjulega
málsmeðferð af hálfu samgöngu-
ráðherra 1980, án þess að óska með-
mæla frá flugráði og án þess að taka
tillit til margvíslegra athugasemda
sem ráðið gerði.
—ekh
Þingstöif
ganga
Fimm frumvörp urðu að lögum í
gær frá alþingi. Frumvörpin eru
um þjóðsöng íslendinga, kosningar
tii alþingis, atvinnuréttindi skip-
stjórnarmanna, loftferðir og sekt-
armörk nokkurra laga.
Greinilegt er á störfum alþingis
þessa dagana að þingmenn láta
hendur standa fram úr ermum við
löggjafarstörfin - og mál renna
Ijúft á milli umræðna og deilda.
Gert er ráð fyrir kvöldfundum í
þessari viku og að þingið standi
fram í næstu viku.