Þjóðviljinn - 01.03.1983, Blaðsíða 10

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 1. mars 1983
Bjarni Hannesson, Undirfelli:
Dauði gegn dauða
Vígbúnaðarkapphlaupið og um-
ræður um stöðvun þess ætti ekki að
fara fram hjá neinum manni sem
telur sig hafa minnsta snefil af
„heilbrigðri skynsemi", þó margir,
því miður, leiði það hjá sér á þeim
grundvelli að þar geti einstakling-
urinn engu um ráðið.
En mitt álit er það, að það sé
einmitt þetta sem stríðsæsinga-
menn treysta á, ásamt ýmsum á-
róðursbrellum í þá átt að allt í einu
sé komið svokallað ójafnvægi í
vopnabúnaði milli hinna hernaðar-
legu blokka þ.e. N.A.T.O. og
W.T.O. Virðast þeir er annast
þessa uppbyggingu á áróðri. alltaf
„gleyma“ að sjálfsögðu af ásettu
ráði Kína og Japan. En öflugasti
aðili W.T.O. þ.e. U.S.S.R. telur
sig þurfa, og það er viðurkennt, að
binda talsverðan herafla á austur-
svæðunum og getur því ekki komið
til raunhæfs og sanngjarns jafnvæg-
ismats milli N.A.T.O. og W.T.O.
nema þetta sé tekið inn í dæmið.
Einnig er í þessum áróðri vanmet-
inn herafli vesturveldanna, að
hluta til, á þeim forsendum að
hlutar hans eru undir stjórn eigin
ríkjaþ.e. Englands og Frakklands.
Ennfremur er aldrei taiinn her-
afli þeirra ríkja sem hafa lýst sig
hiutlaus þ.e. Svíþjóð, Finnland,
Austurríki og Sviss, en óvíst er
hvaða stöðu þau tækju sér á hættu-
tímum, einnig er staða Albaniu og
Júgóslavíu óljós við þær aðstæður.
Forsendur
Ég hef reynt að afla mér eins og
aðstæður hafa leyft, tæknilegrar og
magnfræðilegrar yfirsýnar yfir þró-
un vígbúnaðarkapphlaupsins allt
frá dögum Wiet Nam stríðsins og
aflaö mér talsverðra heimilda um
þau efni. Það er hægt að fá ýmsar
haldbærar heimildir úr erlendum
fræðiritum um slíka þróun, ásamt
því að fylgjast með fréttaflutningi
um þessi efni og eftir þessa
heimildakönnun tel ég mig hafa all-
góða yfirsýn um margt er tengist
þessum niálum.
Eitt er ég sannfærður um: að
drápsmáttur þeirra vopnabirgða
sem nú þegar eru til, ásamt
sprengi- og geislavirknisáhrifum ef
þeim yrði beitt í stríði milli
NrA.T.O. og W.T.O. er slfkur að
hann er langt umfram hernaðar-
legar „þarfir“. Ennfremur að eng-
inn hernáðarlegur, pólitískur og/
eða efnahagslegur ávinningur gæti
orðið. Sennilegar afleiðingar þær
að norðurhvel jarðar yrði óbyggi-
legt og geislavirk mengun bærist
síðan með lofthjúp jarðar og í sjó
aö nokkru leyti til suðurhvelsins í
það miklum mæli að líf myndi vart
geta þrifist þar með eðlilegum
hætti. Ber því að taka til mats
„aðrar ástæður" sem eru rnargar;
ætla þó að taka brot af þeim til
greiningar.
Aðalástæðan: Marglrægt og út-
jaskað er það slagorð „hinna tví-
fættu sjakala sem hafa pyngjuna
fyrir sitt föðurland", að betra sé að
vera „dauður en rauður". Þetta
slagorð var skapað á Stalínstímán-
um, en forsendur algerlega brostn-
ar í nútíð, en með tilkomu Ronalds
Reagans í forsetastói má að líkuni
fara að nota keimlíkt slagorð gegn
U.S.A. og það með fullum og rök-
studdum rétti.
Upphafið
í forsetastól U.S.A. komst
R.Regan, að mínu mati, á eins
ríkis og færa til betri vegar eftir hið
ógeðslega Wiet-Nam-stríð ásamt
Nixon-hneykslinu. (í Wiet-Nam
sprengdi U.S.A. „heiður ríkisins"
út úr mannkynssögunni.)
Þar voru eftir vanalegt pólitískt
karp sett fram ýmis atriði af hálfu
R.Reagans í spurnarformi til kjós-
enda, að ef tilgreindir málaflokkar
sem helst höfðu farið aflaga í
þjóðfélaginu, teldust að mati
þeirra vera í góðu lagi þá kysu þeir
Carter, en ef þeirteldu þáíólagi og
vildu úrbætur þá kysu þeir sig.
Þetta gleyptu kjósendur þó
heimskulegt væri, og á slíkum trúð-
leik vann hann að líkum kosning-
una, en eftir 2 ára reynslu stendur
fátt eftir af kosningaloforðum
nema stórauknar fjárveitingar til
„stríðsvæðingar“.
í einni af fyrstu ræðum nýkjörins
forseta voru ávarpsorð, lausl.
þýdd: „Vér höfum fyllsta rétt til að
dreyma hetjudrauma“. Að
draumum sínum eru að sjálfsögðu
allir menn frjálsir, en þegar hetju-
draumar koma fram í verki á þann
hátt sem stefna og/eða ákvarðanir
R.Reaganseru, þá er alvara á ferð-
um sem kemur öllum íbúum þessa
hnattar við, mönnum jafnt sem
dýrum. Þessa stefnu er ekki hægt
aö flokka undir annað en skamm-
sýni í efnahagsmálum og skepnu-
skap í mannréttindamálum; tek
sem dæmi aðstoð við slátrarastjórn
í El Salvador ásamt beinni eða
óbeinni aðstoð við ýntsar keimlíkar
stjórnir í Mið- og Suður-Ameríku.
Slæint er fyrrgreint, en „brjálæðið"
er eftir, en það er stríðsvæðing í
ómerkilegum áróðursforsendum
eins og hægt er að viðhafa í ríki er
telur sig vera lýðfrjálst, heilbrigt og
til fyrirmyndar.
Unt klæki þeirrar kosningabar-
áttu veit ég fæsta, en minnist laus-
lega kappræðuþáttar milli Reagans
og Carters f.v. forseta sent hafði
reynt eftir mætti að rétta hag síns
hernaðaruppbyggingu sem dulbúin
er nteð svokallaðri varnarstefnu og
fölsuðum og upplognum sögum um
misvægi í vopnabúnaði milli hins
sósíalíska og kapítalska hluta
hnattarins. Hafa hernaðarsinnar í
þjónustu sinni mikinn grúa „tví-
fættra hunda“ til að túlka þennan
málstað í hinum svokölluðu
frjálsu fjölmiðlum víðaumheim.
Er þar ekkert sparað að „ljúga
miklu og ljúga oft“ í trausti þess
að fáfræði sé nægjanlega mikil
hjá fjölmiðlaneytendum.
Brjálœðið
Að fara í ýtarlegan tölfræðiút-
reikning og samanburð á hernaðar-
mætti fyrrgreindra „meintra" and-
stæðinga væri ekki gáfulegt í blaða-
grein. Ég hef undir höndum slík
tölfræðigögn, og bara ein árbók er
upp á 500 bls. (Frá S.I.P.R.I.
sænskri herfræðjrannsóknarstofn-
un, og ýmsar aðrar haldbærar
heimildir, ásamt opinberum skýrsl-
um andstæðinganna um herbúnað
hvors annars. Sovet Military pow-
er, útg. af Departement of De-
fence U.S.A. og Whence the
threat to peace, útg. af Military
Puplishing House U.S.S.R. Mini-
stry ofDefence, MOSCOW 1982).
Eg ætla því að fjalla um uppsetn-
ingu forsendna og siðfræðilegan
grunn.
„Batnandi mönnum er best að
lifa“. Þetta hugtak ætti að hafasem
viðmiðun um þróun síðustu ára-
tuga, en hún hefur þvi miður verið
sú að fjarlægjast sífellt heilbrigða
skynsemi að því er varðar efna-
hagsmál, pólitík, og þó sérstaklega
í vígbúnaðarmálum er þessi full-
yrðing sett fram út frá hnattrænu
viðmiði.
Kenningin um ógnarjafnvægið
er algeralega fallin og úrelt á þeim
grundvelli að það er raunverulega
engin ógn eða hótun þegar meintir
andstæðingar geta fræðilega séð
drepið hver annan minnst 5 sinnum
og þó birgðahlutföll breytist í 6 á
inóti 5 þá gefur það praktískt séð
enga aukaógnun heldur eru það
einungis „hetjudraumar“ brjálaðs
manns og dettur manni þá helst í
hug Caligula sálugi til samlíkingar.
Silent Victory
Að berjast á tvennum víg-
stöðvum hefur aldrei verið talið
æskilegt, en það er sú staða sem
R.Reagan hefir komið U.S. A. í og
stendur höllum fæti á báðum stöð-
um en það er á efnahags- og áróð-
urssviðinu Um mannréttindi þarf
vart að fjalla svo langt virðist vera
Bjarni Hannesson: Valkostirnir
eru í raun tveir, að semja eða tor-
tímast.
sfðan foTsetar U.S. A. hafa lesið og
farið eftir sinni eigin sjálfstæðisyf-
irlýsingu frá 4/7 1776. Það munu
því miður sannindi að ýmsar þjóðir
á áhrifasvæði fyrrgreinds ríkis gætu
beint henni í sjálfsvörn gegn
U.S.A. og The American way of
life. (Svona geta örlögin orðið ef
illa er haldið á málum.)
Efnahagssviðið: Vægi og notkun
lausra fjármuna og lánsfjár ásamt
greiðsluhalla: Efnahagslíf U.S.A.
hefur verið í vissum öldudal og er
það í og með vegna þess að í hinu
„frjálsa markaðskerfi" hafa þeir
ekki getað til fulls haldið í við
keppinautana t.d. Japani, byggist
þetta að hluta til á ónógri endur-
nýjun framleiðslutækja og lágri
framleiðni ásamt háum vöxtum. í
þetta vantar þá sárlega fjármuni.
1. Rökstuðningur: Viðskipta-
jöfnuður U.S.A. var 1982 óhag-
'stæður um 47, 2 miljarða $.
2. Greiðsluhalli á fjárlögum
U.S. A. árið 1982 nam 200 miljörð-
um $.
3. Atvinnieysi er í aukningu t.d. í
des. 1982 var það 10,8% (News-
week 17/1 1983).
4. Á sama tíma lifa 30 milj.
Bandaríkjamanna undir fátæktar-
mörkum (sm. bl.).
5. Útgjöld til hermála 1983 eru
áætluð 258 miljarðar $.
6. Áætlaður greiðsluhalli fjár-
laga U.S.A. næstu árin eru frá 200
miljörðum upp í 300 miljarða$ árið
1988. (Athugist að reynsla frá
stjórnarárum R.Reagans er sú að
halli hefur farið langt fram úr áætl-
unum og eru þessar tölur því að
líkum of lágar).
7. Við þessar aðstæður leggur
R.Reagan fram áætlun til 5 ára um
fjárveitingar til hernaðarmála
(stríðsvæðingar) að fjárhæð 1.600
miljarða$. (Newsweek 20/12
1982).
8. Þetta „brjálæði“ getur ekki
talist verk manns sem notar
heilbrigða skynsemi til áætlana-
gerðar og þróunar á eðlilegu þjóð-
lífi. Hann lætur sig engu skipta sí-
versnandi samkeppnisaðstöðu,
erfiðleika í efnahagsmálum heima
Styrkir til framhaldsnáms iðnaðarmanna
erlendis.
Menntamálaráðuneytið veitir styrki til iðnaðarmanna, sem
stunda nám erlendis, eftir því sem fé er veitt í þessu skyni í
fjárlögum 1983.
Umsóknum um styrki þessa skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Hverfisgötu 6,101 Reykjavík, fyrir 15. mars næst-
komandi. Umsóknareyðublöð fást í ráðuneytinu.
Menntamálaráðuneytið
24. febrúar 1983.
Framtíðarkort fyrir Bandaríkin
Herbúðaríki Nýtt Stöðug
þjóðfélag hagsæld
Þjóðfélagið getur ekki
ráðið framtíð sinni Kreppuástand
T
Einræði
Pessi heiti lýsa ástandinu \
eins og það myndi líta út 1985 \
1) Umbreyting lífsgilda
3) Félagsleg þjónusta
gagnslaus
4) Yfirdrifið einkaframtak
5) Sundrung og ágreiningur
6) Heimskuleg hik
7) Þróaður vöxtur
Þjóðfélagið
getur ráðið
framtíð sinni
2000 AD
1990
1980
1970
1960
Dreifing framtíðarmyndanna eftir getu þjóðfélagsins til þess að ráða framtíð sinni.
Dæmi um mögulega framtíðarþróun Bandaríkjanna fram til ársins 2000.
Tekið úr skýrslu frá Stanford Research Institue, Menlo Park í Kaliforníu.
fyrir og víðast í heiminum og aukið
atvinnuleysi í eigin ríki, ásamt öll-
um aukaafleiðingum, t.d. er her-
kostnaðurinn „greiddur“ að meiri-
hluta til með fjárlagahalla (3/5 til
4/5) er hefur ýmsar alvarlegar
aukaafleiðingar t.d. hærri vexti en
þyrfti í hagkerfinu.
9. Einnig má benda á að fjárfest-
ing í hergögnum er gersamlega arð-
laus, t.d. er það fjármagn sem þarf
til að skapa 1 starf á sviði hergagna-
framleiðslu nægjanlegt til að skapa
2,3 störf á sviði þjónustu og/eða
framleiðslugreina til friðsamlegra
nota.
10. Það má benda á að fyrrgreind
áætlun bindur að hluta til næsta
forseta U.S.A. sem er mjög alvar-
legt, hver sem hann verður.
Ragnarök skynsem-
innar
Áróðurssviðið: Áróður í sam-
bandi við hernaðarlegt vægi og/eða
misvægi milli hinna kapítölsku og
sósíölsku svæða hefur verið og er
ein risastór lygi sem hefur verið
rekin í hinum svokölluðu frjálsu
fjölmiðlum á býsna lymskulegan
hátt.
Það hefur tekist að byggja upp
vilja til að verja óhemju fé til her-
gagnaframleiðslu með því að ljúga
miklu og ljúga oft og almenningur
víðast um heim hefir látið það gott
heita meðan hagvöxtur og nokk-
urnvegin full atvinna helst, en
þeita eru liðir tímar og fólk fer að
hugsa um að fjármagni verði veitt
til skynsamlegri nota en dráps-
tækjaframleiðslu.
Þetta áróðursstríð hefir nú
geisað um tíma, og eru drápstækja-
framleiðendur og notendur þess-
ara tækja að komast í vörn og hana
lélega; hver endalokin verða mun
koma í ljós.
Ég ætla hér að taka eitt dæmi af
ótalmörgum um þá lýgi að sósí-
ölsku ríkin hafi haft afgerandi
frumkvæði í þeim málum. (Hei-
mild FREESE. Edvard M. Kenne-
dy og Mark O. Hatfield).
U.S.A. U.S.S.R.
1945 Kjarnorkusprengjan 1949
1948 Langfleygar sprengjuflug-
vélar 1955
1952 Vetnissprengja 1955
1958 Langdrægar eldflaugar 1957
1958 Gervihnettir á braut 1957
1960 Kafbátaeldflaugar 1968
1964 Margodda eldflaugar 1973
1972 Varnareldflaugar 1968
1970 Margodda eldflaugar sem
geta hæft mörg skotmörk 1975
1982 Langdrægarstýriflaugar 0
Ef fyrrgreindur listi er metinn þá
kemur í ljós að U.S. A. hefur oftast
átt frumkvæðið og það mjög mikið
í flestum tegundum vopnakerfa.
Uber alles
Framundan er sendiför varafors-
eta U.S.A. til Evrópu með nýja
„úber alles“ línu frá Reagan, á
hann að líkum að hressa upp á mór-
alinn hjá „haukunum" innan
stjórna V-Evrópu. Fátt verður
sjálfsagt látið uppi um niðurstöður
nema vanalegar diplómatískar
yfirlýsingar. En hollt myndi þeim
er vilja taka við nýjustu vopnum
frá U.S.A. að ræða einnig við ein-
hverja sem komust af í Dresden
þann 14/15. feb. 1945, en þeir
fengu yfir sig allt að 1376 flugvéla-
farnra af sprengjum sem höfðu af-
leiðingar eins og minnstu gerðir
kjarnorkusprengna framkalla og
þóttu þær hroðalegar.
Ennfremur gætu þeir hinir sömu
rætt við verjendur Monte Cassino
ef einhverjir eru lífs af, þeim fáu
sem af komust hvernig sá staður
leit út að bardaga loknum. Þessar
húgleiðingar munu metast að lík-
um vart við hæfi, en hollt er hverj-
um að hyggja að hugsanlegunr
endalokum af ákvörðunum, eigin
og annarra.
Ætla ég að ljúka þessari grein
með ósk og von um að þessu brjál-
æðislega kapphlaupi í kjarnorku-
vopnabúnaði ljúki. Oft hefir verið
spáð „heimsendi“, en ekki orðið;
hinsvegar ef þessu heldur áfram
mun hann öruggur, líffræðilega
séð. Valkostir eru í raun: AÐ
SEMJA EÐA TORTÍMAST.
Ritað 30/1. 1983.
Bjarni Hannesson
Undirfelli.