Þjóðviljinn - 11.06.1983, Blaðsíða 5

Helgin 11.-12. júní 1983 ÞJOÐVILJINN - SÍÐA 5
viðræðum við Alusuisse um endur-
skoðun á samningi íslenska ríkisins
við fyrirtækið um rekstur íslenska
álfélagsins", en þá ósk hafði ríkis-
stjórnin borið fram röskum
tveimur árum áður og ítrekað
margsinnis síðan. Efnislega var að
öðru leyti með tillögunni tekið
undir kröfur Alusuisse um stækkun
álversins og nýjan hluthafa og að
fallist verði á að setja deilumál um
skatta í gerðardóm sem aðilar komi
sér saman um.
Ekki var dregin dul á það af
aðstandendum þessarar tillögu, að
hún væri andsvar við stefnu Al-
þýðubandalagsins í álmálinu, m.a
framkomnu frumvarpi okkar þing-
manna flokksins í Neðri deild um
leiðréttingu á raforkuverðinu tii
ísal, en með því var stefnt áð þre-
földun á raforkuverðinu með laga-
boði og/eða samningum innan árs.
Með flutningi umræddrar tillögu
„meirihluta atvinnumálanefndai"
sameinuðust þau öfl, sem leynt og
ljóst höfðu unnið gegn því að fylgt
væri af festu eftir kröfum stjórn-
valda um leiðréttingu á raforku-
verðinu og samþykktum ríkis-
stjórnarinnar þar að lútandi. í hópi
flutningsmanna voru varaformenn
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks
og Jón Baldvin, sem ákafast stefndi
að því að keyra Alþýðuflokkinn
inn í hægri stjórn að loknum kosn-
ingum og ritaði á sínum tíma
dæmalausar greinar um álmálið í
Alþýðublaðið í desember 1980
undir fyrirsögninni „Álverið er
leiðarljós"!
Erfitt er að meta hvort réði.
meira um málabúnað „meirihlutai
atvinnumálanefndar" hefndarhug-
ur í garð Alþvðubandalagsins eða
glámskyggni á stöðuna gagnvarl:
Alusuisse, sem hlaut að líta á þessa
tillögu, borna fram af fulltrúum
þriggja flokka á sjálfu Alþingi, sem
sérstakan sigur fyrir sinn málstað,
jafnvel þótt hún næði ekki af-
greiðslu. Það er sannarlega ekki öf-
undsverður heimanmundur fyrir
nýjan iðnaðarráðherra að hafa
orðið meðflutningsmaður að líku
piaggi, og hætt er við því að Alu-
suisse móti sína stöðu gagnvart
honum í samræmi við það.
Sama fenið og 1975?
í.ljósi þeirra átaka sem fram fóru
um stefnuna gagnvart Alusuisse í
byrjun þessa árs varð ekkl hjá því
komist að upplýsa Alþingi og al-
þjóð um reynsluna af endurskoðun
álsamninganna frá 1975. Sjáifir
höfðu talsmenn Alusuisse ekki
legið á því, að þeir teldu þessa
samninga hafa verið kaup kaups
eða „slétt skipti", sem þeir væru
reiðubúnir að leggja til grundvallar
nýrri endurskoðun samninga.
Töluleg úrvinnsla af hálfu
Ríkisendurskoðunar leiddi líka í
Ijós, að til síðustu áramóta hafði
Alusuisse í reynd hagnast á þessari
endurskoðun, sem þeir áttu mestan
hlut að Steingrímur Hermannsson,
Jóhannes Nordal og Ingólfur Jóns-
son. Svo var að sjá sem alþingis-
menn, jafnt stjórnarsinnar og
stjórnarandstæðingar á þeim tíma,
hefðu aðeins að takmörkuðu leyti
áttað sig á, hvað fólst í endur-
skoðuninni 1975, og afstaða Fram-
sóknarforystunnar og síðan tii-
lögur „meirihluta atvinnumála-
nefndar" sýndu það svart á hvítu,
að menn virtust þess albúnir að ana
út í sama fenið og láta hina slyngu
og ófyrirleitnu samningamenn Alu-
suisse draga sig á asnaeyrunum í
þriðja sinn.
Líkindin með gagnkröfum Alu-
suisse á síðasta vetrí og samningun-
um frá 1975 leyna sér ekki í ýmsum
atriðum, m.a. sú hugsun að tengja
endurskoðun rafmagnssamnings-
ins við stækkun álversins nú eins og
þá. Er þar raunar um velþekkta
aðferð að ræða, sem skiiaé hefur
fjölþjóðafyj-irtækjum góðum ár-
angri víðar en hérlendis.
Nýmæli má það hins vegar telj-
ast, að tekið er nú undir þá kröfu
Alusuisse, að auðhringurinn fái að
gerast einskonar umboðsaðili eða
aðgöngumiðasali að íslenskum
orkulindum með því að geta veifað
50% hlutafjár í Isal til sölu á al-
þjóðlegum markaði ásamt heimild
til stækkunar álversins. Það er eng-
in smábiti sem þannig er verið að
afhenda Alusuisse gegn því einu að
Ijá máls á viðræðum um endur-
skoðun samninga og án þess að
fyrir liggi nokkur trygging fyrir
hækkun raforkuverðsins, hvað þá
þeirri þreföldun sem eðlileg verður
að teljast.
Þá er það ekki síður skothent að
ætla Alþingi að samþykkja þá
stefnu að bjóða skuli Alusuisse upp
á sameiginlegan gerðardóm
varðandi...„deilumál um verð á
súráli, rafskautum ogskatta...til að
stuðla að því að viðræður geti haf-
ist án tafar,“ eins og orðrétt segir í
margnefndri tillögu „meirihluta
atvinnumálanefndar“, sem nú hef-
ur náð saman í ríkisstjórn og leggur
þar m.a. til tvo ráðherra. Á þeim
tíma sem tillagan var flutt höfðu
rétt stjórnvöld endurákvarðað
skatta á ísal og byggt þar á niður-
stöðum alþjóðlegrar endurskoðun-
ar. Það sýnist því eðlileg viðleitni
skattþolans fremur en Alþingis að
leita eftir upptöku þess máls fyrir
dómi!
Morgunblaðið:
Stækkun forsenda
orkuverðshækkunar
Þegar hér var komið sögu hafði
Morgunblaðið hætt öllu tali um
umtalsverða hækkun raforkuverðs
til álversins. Þannig sagði t.d. í rit-
stjórnargrein 11. janúar sl.:
„Ollum er ljóst að miðað við
stöðu áliðnaðarins í heiminum er
varanleg verðhækkun á raforku til
álversins í Straumsvík óraunhæf
nema samþykkt verði að auka megi
framleiðslugetu þess.“
Hér staðhæfír Morgunblaðið, að
óraunhæft sé að gera ráð fyrir
leiðréttingu á núgildandi
rafmagnssamningi við ísal, aðeins
viðbótarorka til stækkunar fáist
greidd hærra verði en 6,45 mill. í
ljósi þessara orða og margra álíka
staðhæfinga forystumanna Sjálf-
stæðisflokksins má mönnum skilj-
ast hvað Sjálfstæðisflokkurinn er
að fara með kröfu um stækkun ál
versins, sem sett hefur verið á
oddinn um árabil: Það þýðir ekki
að biðja Alusuisse um hækkun á
raforkuverði til álbærðslunnar eins
og hún er nú, aðeins með því að
selja þeim rétt til viðbótarorku
munu þeir fallast á einhverja hækk-
un. Þeir sem þannig hugsa og tala
eru fyrirfram búnir að fallast á að
auðhringurinn hasli þeim völl með
sínum „sléttu skiptum", sem Fram-
sóknarmenn og Sjálfstæðisflokkur
hafa æfingu í að túlka sem ávinning
íslandi til handa. Það er í þessu sem
stærsta hættan er fólgin nú, þegar
þessir flokkar fara bónarveginn að
Alusuisse.
Og enn er Morgunblaðið að
berja lóminn fyrir vesalings Alu-
suisse, og það með skipulegri hætti
en áður eftir að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur lagt til iðnaðarráðherra í
nýja ríkisstjórn. Þremur dögum
eftir að hún tók til starfa birti
Morgunblaðið langt og vel undir-
búið viðtal við einn af tólf stjórnar-
mönnum Alusuisse, dr. Celio að
nafni. Sá var raunar stjórnarfor-
maður fyrirtækisins á sjöunda ára-
tugnum, þegar álsamningurinn um
ísal var undirbúinn og frágenginn.
og því öllum hnútum kunnugur. I
viðtalinu upplýsir dr. Celio, eins og
ekkcrt sé sjálfsagðara, að fjárfest-
ing Alusuisse í Straumsvík hafí nú
þegar borgað sig. Kemur það að
vísu ekki alveg heim og saman við
ársreikninga álversins á þessu
tímabili, en þeim mun betur við
það sem dregið hefur verið fram í
dagsljósið við endurskoðun ís-
lenskra stjórnvalda og raunar er
altalað mcðal innvígðra í álheimin-
um, að bræðslan í Straumsvík hafí
frá upphafí verið arðgæfasta álver
Alusuisse.
Vinur sem
í raun reynist
Leiðarahöfundi Morgunblaðsins
hentar hins vegar ekki að draga
þennan athyglisverða fróðleik
fram í leiðara blaðs síns, heldur er
þetta sérkennilega viðtal notað sem
tilefni tii að biðja íslendinga um að
sýna nú auðhringnum skilning á
erfiðum tímum. Hinn nafnlausi rit-
stjóri Morgunblaðsins hefur þetta
að segja um samningsstöðuna
gagnvart Alusuisse, eins og blaðið
spáir í hana nú þegar álverð er á
hraðri uppléið (Mbl.31.maí 82):
„í frásögn af nýlegum aðalfundi
Alusuisse sem birtist í Morgun-
blaðinu á sunnudag kom fram að í
fyrsta sinn á þessari öld og í annað
sinn frá því að fyrirtækið var stofn-
að 1888 fá hluthafar í því ekki
greiddan arð vegna þess hve af-
koman er léleg. Sætti dr. Paul
Múller sem verið hefur formaður
framkvæmdastjórnar fyrirtækisins
og aðalsamningamaður við ísland
harðri gagnrýni á aðalfundinum
fyrir lélega afkomu fyrirtækisins.
Gefur frásögnin af fundinum til
kynna, að hinn nýi forstjóri Alu-
suisse, Bruno F. Sorato, hafi ekki
mikið svigrúm þcgar þráðurinn
verður tekinn upp að nýju yið
fyrirtækið af nýrri ríkisstjórn Is-
lands. - Eins og kunnugt er skildi
Hjörleifur Guttormsson við þetta
mikilvæga mál óleyst og neitaði að
ræða við Alusuisse um stækkun
álversins í Straumsvík samhliða því
sem ákveðin yrði hækkun á orku-
verði til fyrirtækisins. Morgun-
blaðið hefur lagt á það áherslu að
þetta mál verði leyst sem fyrst á
fyrrnefndum grundvelli jafnframt
því sem skattareglur verði endur-
skoðaðar."
Já, frásögnin af fundinum, sem
Morgunblaðið matreiddi, gefur til
kynna að Sorato hafi ekki mikið
svigrúm þegár þráðurinn verður
tekinn upp að nýju. Vituð ér enn
eða hvat? Hafa menn oft séð annan
eins málflutning í blaði, sem ætla
mætti að liti á það sem hlutverk sitt
að ryðja brautina fyrir nýjan ráð-
herra og marka sókndjarfa stefnu?
í staðinn er hér skriðið fyrir er-
lendum hagsmunum og sótt rök
gegn ístenskum málstað til stjórn-
armanns í Alusuisse. Sá góði mað-
ur, dr. Celio, á að sögn Morgun-
blaðsins einnig sæti í „fjölda ann-
arra fjölþjóðafyrirtækja". Hann
hafði m.a. eftirfarandi að segja
fréttamanni Morgunblaðsins um
hið vanþakkláta hlutskipti stjórn-
armanna í Alusuisse:
„Tólf karlar sitja í stjórn Alu-
suisse. Þeir koma saman nokkrum
sinnum á ári og fá 75.000 sv.franka
(rúmar 750.000 ísl.kr.) í laun.
Fimm þeirra, þar á meðal Celio,,.
skipa ráðgjafanefnd sem hittist oft-
ar og þiggur helmingi hærri laun ...
Mayér svaraði spurningum og
varði stjórn fyrirtækisins og sagði
m.a. að laun stjórnarmanna væru
alls ekki of há. Ábyrgð þeirra væri
mikil og erfitt að fá hæfa menn í
hana.“
Hækkun í reynd
eða bara stækkun?
Það voru íslenskir umboðsmenn
þessara tólf illa höldnu stjórnar-
manna Alusuisse, sem gengu á
fund Sverris Hermannssonar
iðnaðarráðherra 2. júní sl.. Þar
voru á ferð Halldór H. Jónsson
stjórnarformaður ísal og Ragnar
Halldórsson framkvæmdastjóri
álversins, formaður Verslunrráðs
íslands og einn helsti ráðgjafí nú-
verandi utanríkisráðherra. Þeir fé-
lagar tjáðu ráðherranum að hans
sögn, að þeir óskuðu eftir „undir-
búningsviðræðum" f.h. Alusuisse,
vafalítið með tilvísun í stjórnarsátt-
mála ríkisstjómarinnar. Þann
sama morgun fékk Sverrir-Her-
mannsson með ríkisstjórnarsam -
þykkt sér til halds og trausts í vænt-
anlegum 'aðræðum þá Geir Hall-
grímsson utanríkisráðherra og
Steingrím Hermannsson forsætis-
ráðherra, þá hina sömu og mynd-
uðu ríkisstjórnina og gengu frá ál-
málinu í texta stjórnarsáttmálans
og ef til vill gott betur.
Sjálfur tjáði hinn nýi iðnaðar-
ráðherra fjölmiðlum nýstiginn í
embætti, að hann myndi því aðeins
semja við Alusuisse, að fengist
„stórhækkað raforkuverð“.
Aðspurður um „mill“ vék hann sér
undan, enda sú frtælieining honum
ótöm í munni. Osvarað er enn m.a.
þeirri spurningu, hvort „stórhækk-
un raforkuverðs" eigi að fást fyrir
þær 1300 gígavattstundir, sem nú
streyma fyrir litið til álversins ár
hvert, eða hvort hækkunin mikia
eigi að koma samkvæmt
„fyrrnefndum grundvelli" Morg-
unblaðsins, þ.e. út á stækkun ál -
versins, nema hvorttveggja sé.Við
skulum vona að Sverrir Hermanns-
son megi sín nokkurs í glímunni við
þá Geir og Steingrím, því að það er
trúa mín að þar mæti hann fyrstu
fyrirstöðunni á leið sinni að „stór-
hækkuðu raforkuverði" úr hendi
Alusuisse.
Því var til skamms tíma haldið á
lofti, að meginhindrunin fyrir
hækkuðu raforkuverði væri forysta
Alþýðubandalagsins í iðnaðar-
ráðuneytinu. Þjóðin mun fylgjast
með framhaldinu nú eftir að sá
Þrándur er úr Götu og ekkert ætti
að trufla lengur að góðir samningar
takist milli vina.
Hjörleifur Guttormsson.
er ekki með happdrætti
heldur býður þér vinning
Athugið að við eigum aðeins fáa bíla á
þessu gamla verði
Árgerð 1983
á íslandi, Vatnagörðum 24, símar 38772 — 39460
■ ------------ ^