Þjóðviljinn - 02.07.1983, Qupperneq 20

Nr. 378
sunnudagskrossgatan
Veistu
að Einar Vilhjálmsson, sem nú er
kominn í röð bestu spjótkast-
ara í heimi, er sonur Vilhjálms
Einarssonar, sem var á sínum
tíma meðal bestu þrístökkvara
heimsins.
að ráðherrabústaðurinn við
Tjarnargötu í Reykjavík var
upphaflega íbúarhús Ellefsens
hvalveiðakaupmanns á Sól-
bakka við Önundarfjörð.
að um síðustu aldamót var fsa-
fjörður næststærsti kaupstaður
landsins, næstur á eftir
Reykjavík.
að tveir Nóbelsverðlaunahafar
hafa verið nemendur Mennta-
skólans í Reykjavík. Annar er
Halldór Laxness en hinn er Ní-
els R. Finsen sem fékk Nóbels-
verðlaun í læknisfræði 1903.
Hann var íslenskur í aðra
ættina.
að myndhöggvarinn sem gerði
hina frægu höggmynd og tákn
Kaupmannahafnar Litlu haf-
meyjuna hét Edvard Eriksen
og var af íslenskum ættum.
að Jóhannes úr Kötlum var um
skeið þingmaður Sósíalista-
flokksins.
að langafi Guðrúnar Agnarsdótt-
ur, þingmanns kvennalistans,
var Magnús Stephensen lands-
höfðingi.
að Jón Baldvin Hannibalsson er
skírður í höfuðið á Jóni Bald-
vinssyni, fyrsta formanni Al-
þýðuflokksins.
að Eggert Stefánsson söngvari (og
fyrirmyndin að Garðari Hólm í
Brekkukotsannál Laxness) var
albróðir Sigvalda Kaldalóns
tónskálds.
að Ingi Björn Albertsson, aðal-
markaskorari Vals um þessar
mundir, er sonur Alberts
Guðmundssonar fjármálaráð-
herra.
að langafar Ragnars Arnalds al-
þingismanns voru skáldin
Matthías Jochumsson og Einar
H. Kvaran.
að Matthías Þórðarson þjóðminja-
vörður átti hugmyndina að ís-
lenska þjóðfánanum eins og
hann er.
Grúsknáttúran og söfnin
sakamál, hörð iífsbarátta, örlaga-
rík ástarævintýri, mannleg sam-
skipti af ýmsu tagi o.s.frv. Og þá
er ég kominn að kjarna málsins.
Þessar tvær þjónustustofnanir,
Landsbókasafn og Þjóðskjala-
safn, koma lítið til móts við
fræðináttúru venjulegs stritfólks.
Þær eru ekki hafðar opnar nema
á þeim tímum sem allur almenn-
ingur vinnur hörðum höndum
fyrir lífsbjörginni. Þannig drepa
þær í dróma viðleitni okkar til að
forvitnast um bakgrunn þjóðar-
innar og afvenur fólk alþýðlegum
fræðastörfum. Þær breikka bilið
milli „lærðra manna“ sem geta
helgað sig vísindum og okkar
hinna.
í sumar er landsbókasafnið op-
ið kl. 9-17 alla virka daga en lok-
að á laugardögum og sunnudög-
um. Þjóðskjalasafnið er opið kl.
10-12 og 13-19 alla virka daga en
lokað um helgar. Á veturna er
opið á þessum söfnum fyrir há-
degi á laugardögum, þrjá tíma á
öðru en tvo tíma á hinu. Enn-
fremur er Landsbókasafnið þá
líka opið til kl. 19 á virkurn dög-
um. Fyrir sumt vinnandi fólk er
kannskihægt aðskjótast kl. 17-19
á söfnin og á veturna fyrir hádegi
á laugardögum. Þetta er þó af-
skaplega ódrjúgur tími í grúsk því
ávallt tekur nokkurn tíma að
finna þær heimildir sem sóst er
eftir og oft er tímafrekt að lesa
gamla skrift. Menn eru þá í besta
falli rétt búnir að koma sér í stell-
ingar þegar lokað er.
Auðvitað á að vera opið frá
morgni til kvölds a.m.k. alla
laugardaga á þessum þjónustu-
stofnunum ef þær vilja standa
undir nafni. Það er bókstafleg
nauðsyn ef hin alþýðlega fræða-
hefð á ekki að rofna. Auðvitað er
borið við peningaleysi þegar
kvartað er undan þessu og að
safnamenn vilji hafa frí á laugar-
dögum eins og annað fólk. En
varla getur það verið ofviða fyrir
ríkisvaldið að hafa tvo til fjóra á
launum á laugardögum og vafa-
laust yrðu margir, t.d. stúdentar í
bókasafnsfræðum, sagnfræði eða
öðrum skyldujn greinum, fegnir
að vinna sér inn aukapening meö
slíkri vinnu. Þessar viðbárur eru
því einber aumingjaskapur.
Ég segi því eins og karlinn
forðum: Vilji er allt sem þarf.
-Guðjón
20 SIÐA -
Helgin 2. - 3. júlí 1983
Margir íslendingar eru
hneigðir fyrir bóklestur, fræði-
mennsku og grúsk. Þetta hefur
verið viðloðandi okkur íslend-
inga frá því að Ari fróði hóf sína
sagnaritun og vildi hafa það held-
ur er sannara reyndist. Það er líka
merkilegt að þessi fróðleiks- og
skrifnáttúra er ekki bundin við
„lærða menn“ heldur fæst við
þetta fólk úr öllum stéttum;
verkamenn, bændur, skrifstofu-
fólk og sjómenn. Þetta gerir okk-
ur íslendinga dálítið sér á parti og
óiíka mörgum nágrannaþjóðum.
Grúskið er ekki allt merkilegt
eða frumlegt en það skemmtir
altént þeim sem fæst við það og
stundum öðrum líka.
Sjálfur hef ég heilmikla grúsk-
náttúru og uni mér hvergi betur
en á Safnahúsinu þar sem tvær
höfuðmiðstöðvar grúsksins eru
til húsa: Landsbókasafn og
Þjóðskjalasafn. Það er mér hrein
unun að handleika gamlar ryk-
fallnar bækur, handrit og skjöl:
Úr þeim er hægt að lesa margt
kynlegt frá liðnum kynslóðum.
Heilar veraldir opnast: Gömul
/ Z 3 (o T— ? *7 10 )/ V )2
13 V ’ v > y /2 7- ur ? )(í> )¥ // )7
w /Z v- 18 1$ W~ 3 2) V )8 )¥ // 22 33 ý
i7 Ho 1% )b 2/ )6 )+ 2f 16 20 5
w )*) V 22 y z/ Zo 3 ¥ z ty 5 )&
25 V 2(p /4' 7- W )b f V 1 V ? 20 27 18 2o 'T (p
l 7- ¥ u? y ) /2 3 W 26 7 7
10 10 3 1*1 ZkE *L 2/ 3 3 /4
u /9 28 2<* /8 18 4 /¥■ /z ¥ 8 /6
><r V 2sr ? 16 22 22 /6 ¥ )(e ¥ /8 l(Y)
V 6? /? /4 2o z/ 7 26 8 8 /4’ V /6
5 /4 /? /4 2*7 )¥■ /<7 V 2 )¥ 2 2/ 22
2* ie 20 18 )5 17- ZJ )¥ /$' ¥ £
A Á B D Ð E ÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Setjið rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá nafn á götu
í Reykjavík. Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóð-
viljans, Síðumúla 6, Reykjavík, merkt „Krossgáta nr. 378“. Skila-
frestur er þrjár vikur. Verðlaunin verða send til vinningshafa.
7 Z 22 )? /4 27 /b 2 2

Stafirnir mynda íslensk orð eða mjög kunnugleg erlend heiti hvort
sem lesið er lá- eða lóðrétt.
Hver stafur hefur sitt númer og galdurinn við lausn gátunnar er sá
að finna staflykilinn. Eitt orð er gefið og á það að vera næg hjálp,
því með því eru gefnir stafir í allmörgum orðum. Það eru því
eðlilegustu vinnubrögðin að setja þessa stafi hvern í sinn reit eftir
því sem tölurnar segja til um. Einnig er rétt að taka fram, að í
þessari krossgátu er gerður skýr greinarmunur á grönnum sér-
hljóða og breiðum, t.d. getur a aldrei komið í stað áog öfugt.
Verðlaunin
Verðlaun fyrir krossgátu nr.
374 hlaut Björn Þór Sig-
björnsson, Víðilundi lOc,
Akureyri. Þau eru plata með
Gunnari Þórðarsyni og
Pálma Gunnarssyni.
Lausnarorðið var Péturs-
borg.
Verðlaunin að þessu sinni
verðlaunabókin Þræla-
ströndin eftir Thorkild Han-
sen.