Þjóðviljinn - 20.09.1983, Blaðsíða 10

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 20. september 1983
Sjávarútvegur, fiskveiðar,
fiskvinnsla og fiskeldi
Jóhann E. Kúld
skrifar um
f iskimál
Þegar möguleikar íslensks þjóð-
arbúskapar eru skoðaðir af raunsæi
og hleypidómalaust eins og þeir
blasa við augum nú í dag, þá verður
það uppi á teningnum, að fisk-
veiðar, fiskvinnsla og fiskeldi séu
þeir burðarásar, sem að megin-
hluta verði að standa undir nauð-
synlegum innflutningi til landsins á
næstu árum. Þessum möguleikum
til viðbótar kemur svo margskonar
léttur iðnaður sem tvímælalaust
ber að efla, ekki aðeins til innan-
landsþarfa, heldur líka til útflutn-
ings. Stóriðjudraumar íslenskra
stjórnmálamanna og möguleikar
þess draums til að auka okkar út-
flutningstekjur svo um munaði eru
óraunsæir eins og stendur, en hafa
því miður leitt okkur á villigötur í
óarðbættri fjárfestingu, sem þjóðin
verður, viljug eða nauðug, að taka
afleiðingum af. Frammi fyrir þessu
stöndum við nú.
Möguleikar sjávarútvegs
eru ekki tæmdir
íslenskur sjávarútvegur hefur
allt frá fyrstu dögum vélvæðingar
við fiskveiðar og vinnslu staðið
undir öllum meginþáttum framfara
í þessu landi og möguleikar hans á
þessu sviði eru ennþá fyrir hendi og
allsekki tæmdir. Þrátt fyrir miklar
sveiflur í þessum atvinnuvegi
vegna mismunandi ástands sjávar
og lífsskilyrða fiskistofna á okkar
miðum gegnum árin, ásamt mis-
munandi markaðsskilyrðum sem
við höfum orðið að lúta, þá blasir
þetta við augum allra sjáandi
manna, þegar litið er yfir farinn
veg.
Þéttbýliskjarnar hafa vaxið upp
við firði og víkur hringinn í kring-
um landið þar sem mikil mannvirki
hafa verið reist. Lífskjör hafa batn-
að á síðustu áratugum, ekki bara í
bæjum landsins þar sem uppbygg-
ing sjávarútvegS hefur átt sér stað,
heldur hafa líka lífskjörin í sveitum
landsins orðið betri sem bein af-
leiðing þessarar uppbyggingar.
Þetta hefur orðið árangurinn af því
að nytja íslensk fiskimið og þó var
það stundum af vanefnum gert.
Ennþá er hafið í kringum land
okkar gjöfult og býður upp á mikla
möguleika. Aflamagn úr hinum
ýmsu fiskistofnum getur verið mis-
jafnt á milli ára. En ef við högum
sókn okkar þannig að nytja alla
fiskistofna á landgrunninu og kom-
um með veiðina að landi í fyrsta
flokks ástandi, þá eru á því mögu-
Ieikar að halda jafnvægi í verð-
mætasköpun sjávarútvegsins, og
að því eigum við að stefna. Fisk-
gæðin eru og hafa alltaf verið besta
undirstaðan til að byggja á í okkar
sjávarútvegði. Nú blasa við auknir
möguleikar á sölu nýrra fiskflaka á
erlendum mörkuðum, og þessa
möguleika eigum við að notfæra
okkur, auk þeirrar hefðbundnu
vinnslu sem fyrir er í landinu.
Flutningatæknin er fyrir hendi til
að nota þessa möguleika f auknum
mæli. Og ef horft er dálítið fram á
veginn þá getum við búist við stór-
auknum síldveiðum að fáum árum
liðnum. Nú þegar þyrfti að fara að
hefja undirbúning að því að sem
stærstur hluti þess síldarafla yrði
unnin í manneldisvöru. Hér þarf
fyrst og fremst hugvit og framtak til
þess að þetta verði að veruleika.
Mannkynið skortir ekkert eins
mikið nú og eggjahvítuauðug mat-
væli. Fjöldi manna virðist ekki
ennþá hafa gert sér fulla grein fyrir
því hér á landi, að höfuðástæðan
fyrir því að við höfum hingáð til
ekki þurft að búa við atvinnuleysi,
er sú, að við erum að stærsta hluta
matvælaframleiðendur.
Stóriðjudraumamennirnir
segja, að við þurfum að minnka
íslenska fiskiskipaflotann. Og þessi
áróður hefur verið svo magnaður á
síðustu árum, að jafnvel sjómenn
og útgerðarmenn eru farnir að
halda að þarna sé fundin lausnin á
íslenskum efnahagsvanda. Frá
mínum bæjardyrum séð er vandinn
fyrst og fremst þessi.
Of stór hluti okkar fiskiskipa-
flota er orðinn of gamall og krefst
endurnýjunar. Og við þá endurnýj-
un er þörf á því að taka tillit til þess
hverskonar skipastærð henti okkur
best nú, og sem getur uppfyllt tvær
meginkröfur. Að skipin séu hag-
kvæm í rekstri og góð sjóskip og
jafnhliða hafi nægjanlegt
geymslurými fyrir afla. Þessu til
viðbótar þurfa að vera í skipunum
forsvaranlegar mannaíbúðir sam-
kvæmt nútíma kröfum. Þetta á við
hvort sem rætt er um endurnýjun
báta eða togara. En sé rætt um end-
urnýjun bátaflotans sérstaklega,
þá tel ég að fleiri stærðir af bátum
geti komið til greina við sókn á
grunnmiðum, heldur en nú eru í
notkun. En á þeim vettvangi leita
nú ýmsar. þjóðir að heppilegum
bátastærðum. Þeir sem hæst tala
um nauðsyn á minni fiskiskipa-
flota, þeir þurfa að gera sér grein
fyrir því, að auknar kröfur um
bætta meðferð afla, þær kröfur út-
heimta nægjanlegt rými fyrir afla
og forsvaranlegar mannaíbúðir í
bátum og skipum í framtíðinni.
Það getur verið hagkvæmt að
breyta okkar veiðiflota á ýmsa
vegu, en hitt er fjarstæða að
minnka flotann að smálestatölu frá
því sem nú er, ef við ætlum að lifa
að stórum hluta af sjávarútvegi í
náinni framtíð. Ef ekki verður
leyfð endurnýjun á núverandi
veiðiflota þannig, að ný skip komi í
stað þeirra sem úreldast og falla
burtu, þá erum við að stíga sporin
aftur á bak í okkar sjávarútvegi.
Og að fáum árum liðnufn stæðum
við þá uppi með úr sér genginn
flota sem engan veginn væri fær um
að gegna sínu hlutverki hjá fisk-
veiðiþjóð.
Efnahagslegu sjálfstæði verður
ekki haldið nema með öflugum
sjávarútvegi. Það er ekki fjárfest-
ingin í íslenskum sjávarútvegi sem
er að sliga okkar dvergþjóðfélag
nú, heldur ótímabær fjárfesting í
virkjun fallvatna og verslunar-
höllum. Þetta þarf almenningur í
landinu að gera sér Ijóst, því það er
hann sem verður látinn greiða mis-
tökin, og er þegar farinn að gera
það.
Laxeldi getur bætt
okkar fjárhagslegu
stöðu
Þegar horft er fram á veginn, þá
virðist það blasa við sjónum, að eitt
álitlegasta ráðið til að bæta fjár-
hagsstöðu okkar þjóðarbúskapar
sé að stofna til laxeldis f stórum
mæli. Norðmenn hafa þróað sitt
lax- og silungseldi á rúmum áratug í
stóratvinnuveg sem gefur af sér til
framleiðanda 700.000 n. kr. í ár,
eða íslenskar krónur 2625 miljónir.
Og reiknað er með að næsta ár gefi
þessi atvinnuvegur Norðmönnum í
það minnsta 1000 miljónir n. kr.
eða íslenskar kr. samkvæmt skráðu
gengi nú 3750 miljónir.
Þó segja megi að það hafi tekið
Norðmenn áratug að þróa þennan
atvinnuveg upp í þetta, þá hafa af-
köstin orðið langmest allra síðustu
árin. Vegna þessa brautryðjenda-
starfs Norðmanna þá eru nú skil-
yrði til þess að þróa slíkan atvinnu-
veg upp í full afköst á rúmum
þremur árum hjá þeim eldisbúum
sem stofnuð yrðu. Þetta byggi ég á
því klaki sem nú er fyrir hendi hér
og seiðum sem ættu að geta frá því
komið. Þá er nú fyrir hendi sá ár-
angur sem náðst hefur í laxeldinu í
Lóni í Kelduhverfi þar sem Ísno
h.f. hóf sína starfsemi fyrir þremur
árum. Afköst þessarareldisstöðvar
á ári, voru áætluð 150 smálestir af
laxi þegar hún var stofnuð. En nú
fyrir stuttu var þess getið í útvarpi
að á komandi vetri yrði slaktað þar
150 smálestum af laxi. Þetta verður
að teljast mjög góður árangur og
sem hlýtur að vekja upp vonir og
bjartsýni hér á landi um velgengni í
íslensku laxeldi verði til þess stofn-
að hér á landi í umtalsverðum mæli
og með myndarbrag.
Laxeldi sem íslenskur atvinnu-
vegur til útflutnings hefur þann
mikla kost að skilyrði eru til þess að
framleiða fóðrið í landinu, en það
er aðal framleiðslukostnaðarliður-
inn. Hinsvegar reikna ég með því
að við þyrftum í byrj un að flytj a inn
þurrfóður frá Noregi á meðan við
værum að ná tökum á þessari fram-
leiðslu hér innanlands. Þetta hefur
ísnó h.f. orðið að gera, enda er
áhættan of mikil ef ekki er í byrjun
stuðst við fóður sem komin er góð
reynsla af. En þetta yrði aðeins í
byrjun. Innlend fóðurframleiðsla
kemur fljótt éftir að laxeldi er orð-
ið að umtalsverðum íslenskum at-
vinnuvegi. Ég hef nú í nokkuð
mörgum þáttum Fiskimála flutt
fréttir af norsku laxeldi og bent á
þá möguleika sem hér eru fyrir
hendi til slíks atvinnurekstrar ef
menn vilja nota þá. Sérstaklega tel
ég öryggi vera fyrir hendi í fiskeldi
þar sem hægt er að nota jarðhita til
að stjórna kjörhita jöfnum allt árið
í eldisbúum, þar sem ómengaður
úthafsjór og hreint vatn eru fyrir
hendi. En þetta eru ómetanlegir
fjársjóðir við lax- og silungseldi.
15/9 1983