Þjóðviljinn - 01.12.1983, Blaðsíða 6
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Finiintudagur 1. desember 1983
Áfengi eráfengi
hvort sem það heitir
bjór eða brennivín
•
Þingmennirnirbera
saman óiík efni, sem
ekki eru sambærileg
Ólafur Haukur Árnason gegn bjór á íslandi
Ótrúlega mikið rugl
Sami maðurog nu
flyturtillögu umað
auka heildarneyslu
vínanda flutti tillögu
fyrirtveimurárum
umaðminnka
heildarneyslu vín-
anda
Það er Ijóst af greinargerð-
inni með þingsályktunartil-
lögunni, að þingmennirnir
hafa ekki gert sér það ómak
að afla sér upplýsinga áður
en þeir hlupu af stað, þar er
ótrúlega mikið rugh' ekki
lengra máli, sagði Ólafur
Haukur Árnason áfengis-
varnarráðunautur ríkisins í
viðtali við Þjóðviljann um
nýjustu bjóruppákomur í ís-
lensku þjóðfélagi:
60 miljarðar fóru í
áróður og auglýsing-
ar frá áfengisfram-
leiðendum 1981
•
Mikið fé feríáróður
herá landisemfer
dult
Áfengisauglýsingar í
kvikmyndaþætti
sjónvarpsins um
„félagsheimilið“?
Eitt sinn var um nor-
ræna karlmennsku
að tefla, ídagerþað
sjálft frelsið
•
Vínveitingahúsog
áfengi í ÁTVR er
greitt niður um milj-
arðakróna
•
Stórfelldustu niður-
greiðslur íþjóðfé-
laginuíafleiðingar
áfengisdrykkju
•
Ekki minnst a aukna
drykkju barna og
bjórdrykkjuá vinnu-
stöðum
•
Hefði haldiðað fólk
með hugsjónirí ætt
við sósíaldemókrat-
ismahefði
samhengið áhreinu
- Flutningsmennirnir sleppa að
ræða tvö veigamestu rökin sem
mæla á móti því að leyfa sölu bjórs
á íslandi. Annars vegar hefði bjór-
sala í för með sér aukna drykkju
barna og hins vegar ykist drykkja á
vinnustöðum. Öll tölfræði sýnir að
þetta muni gerast.
Það sýnir enn fremur vinnu-
brögðin að í greinargerðinni segir
að það skjóti skökku við „að banna
sölu á veikustu tegundum áfengis
en leyfa ótakmarkaða sölu á sterk-
ustu tegundum þess. í*að sýnist
svipað og að banna sölu á magnyl
en leyfa sölu á morfíni“, segja
flutningsmennirnir. Þetta er
auðvitað ekki sambærilegt að
neinu leyti. Magnyl og morfín eru
gjörólík efni, annað er fíknilyf en
hitt ekki. Hins vegar er nákvæm-
lega sama virka efnið í bjór og öðru
áfengi, nefnilega alkaholið, vímu-
efnið. Það er algeng ruglandi að
kalla áfengt öl eitthvað annað en
áfengi. í þessu sambandi er rétt að
minna á, að sterkari áfengir drykk-
ir eru yfirleitt blandaðir, þannig að
þegar þeirra er neytt eru þeir oft
svipaðir að styrkleika og bjór. Nei,
þetta fólk verður að horfast í augu
við að áfengi er áfengi, hvort sem
það heitir bjór eða brennivín.
Þá segja flutningsmenn í sínu
óvandaða plaggi, að fram á 16. öld
hafi áfengt öl verið notað hér á
landi í allmiklum mæli og ekki hafi
verið vitað um áfengisvandamál
hér á landi fyrr en farið var að flytja
brennda drykki til landsins. Ekki
veit ég hvaðan þeim kemur sú vit-
neskja að ekki hafi verið um áfeng-
isvandamál að ræða, því það er
þekkt í okkar fornbókmenntum.
Enn fremur var öl flutt til landsins
alit fram á annan áratug þessarar
aldar. Nei, það var áfengisvanda-
mál þegar í fornöld og tiltölulega
snemma þurfti að setja reglur um
að ekki mætti bera öl inn á alþingi.
- Þá fara flutningsmenn heldur
betur á flug þegar þeir segja að
heildarneysla áfengis aukist aðeins
þegar öl er leyft til sölu í verslun-
um. Ég veit ekki hvaðan þeim
kemur sú viska.
Það er alltof oft sem menn leyfa
sér að kenna bjórskorti á íslandi
um mikla neyslu sterkari drykkja.
En sú fullyrðing stenst ekki stað-
reyndir í málinu. Þannig hefur
neysla sterkra drykkja í bjórlönd-
unum í nágrenninu margfaldast á
undanförnum árum. A tíu ára
tímabili jókst neysla sterkra vína í
Bretlandi um 117%, á sama tíma-
bili, 1968-1978, jókst neysla þess-
ara efna um 23.7% á íslandi.
- Kannske er sú röksemd verst í
þessari greinargerð að hér sé
bruggað öl og þess vegna eigi að
leyfa verslun með öl. Ekki var nú
mikið mark tekið á Áfengisvarn-
arráði þegar það lýsti andstöðu
sinni við að Ieyfa innflutning á öl-
gerðarefnum eða þegar heimilað
var að flytja inn bjór í gegnum frí-
Auglýsingafarganið hefur komið
niður á íslenskri kvikmyndun þar
sem síst skyldi. Þannig voru í gangi
íslenskir sjónvarpsþættir, Félags-
heimilið, þar sem handlöngurum
áfengisauðvaldsins virðist hafa tek-
ist að smeygja sér. Varla var nokk-
ur þáttur án áfengisneyslu og
stúlka með Smirnov (vodkateg-
und) -svuntu sorangaði framan í
myndaugað.Héier ég hræddur um
að siðferðisþrekið hafi bilað ein-
hvers staðar.
Fjölmiðlarnir eru alveg ótrúlega
gagnrýnislausir og veikir fyrir
áróðrí áfengisauðvaldsins og
neysla efnisins er orðin einhvers-
konar tákn fyrir „frelsi". Og hverj-
ir skyldu nú hafa hag af þeirri tákn-
mynd frelsisins og hversu nærri
veruleikanum er sú mynd? Fram-
leiðendurnir birta alls konar tölur
og kannanir sem eiga að koma því
segir áfengisvarnaráðunautur
ríkisins um greinargerð
með þingsályktunartillögu um
þjóðaratkvœðagreiðslu um bjór
höfnina á Keflavíkurflugvelli. Við
bentum þá á hættuna á að þetta
hvorttveggja yrði notað sem rök-
semdir með því að sleppa bjórnum
alveg lausum. Hér er verið að nota
lögbrot til réttlætingar á því að
breyta lögum. Og er þá ekki rök-
rétt að nota þá röksemdafærslu t.d.
um kannabisefni og umferðarlaga-
brot? Þarna segir líka að. ýmsir
„hafi leiðst út í eimingu og þar með
bruggun sterkra vína“. Þetta þykir
nefnd hefur þegar unnið mikið
starf og það er rétt hægt að ímynda
sér til hvers það starf er unnið þeg-
ar gerð er atlaga að markmiði
nefndarinnar á sjálfu alþingi. Ég
hlýt einnig að spyrja um atriði sem
ekki kemur fram í hinni margfrægu
greinargerð: Hverjum kemur til-
lagan að gagni? Hver er bættari
með bjór?
flutningsmönnum miður og vilja
koma í veg fyrir þess háttar lög-
brot. Að vísu bítur þessi röksemda-
færsla í skottið á sér, því áður hafa
flutningsmenn notað sem réttlæt-
ingu á sölu bjórs að hér sé leyfð
„ótakmörkuð sala á sterkustu teg-
undum“ áfengis. Semsagt hring-
sönnun; leyfa á bjór til að koma í
veg fyrir bruggun bjórs þó ótak-
mörkuð sala sterkra vína hafi ekki
komið í veg fyrir bruggun.
Það er rétt að vekja athygli á því,
að þeir sem hér eru að skjóta sér
undan ábyrgð á löggjafarsamkomu
þjóðarinnar eru höfundar áfengis-
löggjafarinnar og annarra laga sem
við höfum í landinu. Magnús
Magnússon fyrsti flutningsmaður
þingsályktunartillögunnar sem
miðar að því að auka heildarneyslu
áfengis í landinu var fyrir aðeins
tveimur árum meðflutningsmaður
annarrar tillögu sem samþykkt var
á alþingi. Sú tillaga var um skipan
nefndar til að marka opinbera
stefnu í áfengismálum hér á landi.
Starfið átti að byggjast á til-
greindum grundvallaratriðum og
var þar fyrst á blaði að draga úr
heildarneyslu vínanda.
Þetta er nú samkvæmni í lagi og
einhverjir meðflutningsmanna
Magnúsar nú greiddu einnig at-
kvæði með hinni tillögunni. Sú
- Nei vinnubrögðin eru þess eðlis
við þessa tillögu og greinargerð, að
ég hlýt að spyrja, hvort vinnu-
brögðin séu yfirieitt þann veg á al-
þingi. ef svo er, þá veit ég ekki til
hvaða starfa maður er að kjósa
þetta fólk.
Áfengisauðvaldið
hagnast mest
- Rétteraðvekjaathygliáþvíað
á árinu 1981 eyddu framleiðendur
áfengis 60 miljörðum (fimmföld
fjárlög ísl. ríkisins) í auglýsingar og
áróður. Nokkuð af slíku fé kemur
til íslands m.a. í gegnum umboðs-
mannakerfið.
Áfengisframleiðendur nota hvert
tækifæri til að auglýsa sína vöru.
Hollywood leikarar hafa tekið sig
saman nokkrir um að hætta að taka
þátt í auglýsingum fyrir áfengi í
leiknum kvikmyndum. Hér er um
gífurlega fjármuni að ræða t.d.
segir bandaríski rithöfundurinn
Alex Haley, höfundur „Roots“,
Róta, að honum hafi boðist meira
fé fyrir eina viskíauglýsingu en fyrir
alla sjónvarpsþættina um Rætur.
Hann hafnaði tilboðinu en því mið-
ur eru ekki allir jafn sterkir sið-
ferðislega.
að hjá fólki að áfengi sé í versta falli
skaðlaust og almennt frelsis-
aukandi. Hins vegar fer minna fyrir
„óþægilegum“ staðreyndum og
könnunum sem benda til hins
gagnstæða. Minni ég t.d. á álit
WHO, Alþjóða heilbrigðisstofn-
unarinnar og slíkra aðila sem raun-
verulega hafa rannsakað málin.
Almenningur er hins vegar ber-
skjaldaðurgagnvart þessum venju-
bundna og stundum lævísa áróðri
um ágæti drykkjunnar. í þessu
sambandi vil ég benda á að þeir
sem eru í betir aðstöðu en aðrir til
að nálgast og afla upplýsinga, sjálf-
ir alþingismennirnir, þeir treysta
sér ekki til að taka afstöðu í mál-
inu, a.m.k. í orði kveðnu. Hvað þá
um almenning sem hefur ekki á
önnur mið að róa en þennan da-
gvísa áróður áfengisauðvaldsins?
- Mig langar líka til að benda á að
í heiminum er offramleiðsla á
áfengi. Frakkar hafa til þessa
drukkið um 90% af framleiðslu í
sínu landi en útlit er fyrir að þeir
drekki aðeins 70% af framleiðslu
þessa árs. Það þarf að koma þessu á
markað og er allra bragða beitt eins
og í slíkri verslun yfirleitt. Hörmu-
legastar eru afleiðingar þessa í
þriðja heiminum, þar sem þróaðri
þjóðir reisa bjórfabrikkur meðal
þjóða sem líða hungur og börn